Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 47/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 listopada 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący)
SSN Wojciech Katner (sprawozdawca)
SSA Elżbieta Fijałkowska
w sprawie z powództwa P. S.A. w R.
przeciwko Gminie S. o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 13 listopada 2014 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 29 lipca 2013 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w części oddalającej apelację do
kwoty 513.858,29 ( pięćset trzynaście tysięcy osiemset
pięćdziesiąt osiem 29/100 ) złotych wraz z rozstrzygnięciem o
kosztach postępowania apelacyjnego w tej części, i w tym
zakresie przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia przez ten Sąd o
kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
2
Wyrokiem z dnia 29 lipca 2013 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację strony
powodowej P. S.A. w R. od wyroku Sądu Okręgowego w L. z dnia 10 grudnia 2012
r. w sprawie o zasądzenie od pozwanej Gminy S. kwoty 973.082 złotych. Kwota ta
była żądana tytułem zwrotu nakładów poprzednika prawnego powódki poniesionych
na nieruchomości stanowiące przedmioty umów najmu, zawartych z Zarządem
FWP w S., a po komunalizacji mienia - ze stroną pozwaną. Żądana kwota
stanowiła różnicę między nakładami rzeczywiście poniesionymi (1.073.082 złotych)
i kwotą 100.000 złotych już prawomocnie zasądzoną w procesie, w którym powód
dochodził od pozwanego części swoich roszczeń ze wskazanego tytułu. Sąd
pierwszej instancji oddalił powództwo, uzasadniając to brakiem podstaw do
zastosowania art. 676 k.c., gdyż strony odmiennie uregulowały w umowie kwestie
objęte powyższą normą, a przewidziane w umowie warunki zwrotu nakładów
poniesionych przez poprzednika prawnego strony powodowej nie wystąpiły.
W sprawie nie miały też zastosowania art. 226 i art. 230 k.c., przepisy te bowiem
dotyczą sytuacji, w których między właścicielem a osobą trzecią nie istnieje
jakikolwiek stosunek umowny.
Sąd drugiej instancji oddalił apelację powoda uznając, że wnosząc
roszczenie o zapłatę 100.000 złotych nie dokonał on rozdrobnienia roszczenia - nie
wskazał bowiem, jakiego rodzaju nakłady podlegają rozliczeniu. W konsekwencji,
wydany uprzednio wyrok miał charakter prejudycjalny i w niniejszej sprawie nabrał
skutków powagi rzeczy osądzonej, wiążąc w tej sprawie na podstawie art. 365 § 1
k.p.c.
W skardze kasacyjnej powódka zarzuciła wyrokowi Sądu drugiej instancji
naruszenie przepisów postępowania: art. 365 § 1 k.p.c. przez błędną ocenę
charakteru poprzednio wydanego wyroku w sprawie między tymi samymi stronami
oraz art. 366 k.p.c. przez przyjęcie, iż na skutek prawomocnego wyroku, o którym
mowa nastąpiła prekluzja materiału faktycznego sprawy i prowadzenie dalszego
postępowania jest niedopuszczalne. Na tej podstawie skarżąca wniosła o uchylenie
zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania.
3
W odpowiedzi na skargę strona pozwana wniosła o jej odrzucenie,
ewentualnie o jej oddalenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 365 § 1 i art. 366 k.p.c. powaga rzeczy osądzonej ma miejsce
wówczas, gdy w sprawie wydane zostało prawomocne orzeczenie, którego
skutkiem staje się wykluczenie ponownego wniesienia pomiędzy tymi samymi
stronami powództwa opartego na tej samej podstawie faktycznej i prawnej.
Rozwiązanie to umożliwia stabilizację wydanych orzeczeń, stanowiąc
równocześnie jedną z gwarancji konstytucyjnego prawa do sądu (por. m.in. wyroki
Sądu Najwyższego: z dnia 23 marca 2006 r., IV CSK 89/05, OSNC 2007, nr 1,
poz. 15 oraz z dnia 6 marca 2014 r., V CSK 203/13, nie publ.).
Z perspektywy rozpoznawanej sprawy konieczna stała się więc odpowiedź
na pytanie, czy przesłankom tym odpowiada powództwo wniesione przez P. S.A. w
R. W zaskarżonym orzeczeniu Sąd drugiej instancji odpowiedział na to pytanie
przecząco - twierdząc, że w rezultacie umów najmu zawartych między
poprzednikami prawnymi stron doszło do zamortyzowania nakładów poniesionych
przez powoda, co wyklucza możliwość domagania się ich zapłaty na podstawie art.
676 k.c. Równocześnie, jak stwierdzono w uzasadnieniu orzeczenia, kwota
zasądzona w pierwszym postępowaniu wyczerpuje roszczenie powoda.
Konkluzja ta nie znajduje jednak właściwego uzasadnienia
w dotychczasowym przebiegu sprawy. Już z uzasadnienia pozwu wniesionego
w pierwszej sprawie wynika, że dochodzona kwota 100.000 złotych była
traktowana przez powódkę wyłącznie jako część większego roszczenia. Wskazuje
to wyraźnie, że pierwotnie dochodzone żądanie miało wyłącznie charakter wstępny,
pozwalając na przesądzenie o prawnej zasadności całego roszczenia (z tego
powodu jego wysokość odpowiadała górnej granicy właściwości rzeczowej Sądu
Rejonowego). Okoliczności związanych z kwotą dochodzoną w tej wysokości
dotyczą także dowody przedstawiane przez powódkę w tym postępowaniu.
W kolejnej sprawie, zakończonej zaskarżonym wyrokiem Sądu Apelacyjnego,
powódka wniosła o zasądzenie pozostałej części kwoty objętej jej żądaniem wobec
Gminy S. W obrany przez skarżącą sposób prowadzenia sporu wpisuje się także
4
uzasadnienie pozwu w sprawie zakończonej zaskarżonym orzeczeniem - w którym
przedstawione zostały dowody na inny przedmiot nakładów powoda, niż we
wcześniejszym powództwie, oraz na dalszą kwotę (wyliczoną najpierw na 973.082
złotych, następnie zaś obniżoną do 513.858,29 złotych). Biorąc pod uwagę różny
zakres dowodów powołanych w obu sprawach oraz wykazywanych przez nie
okoliczności faktycznych nie można przyjąć, by dojść mogło do wykluczenia
możliwości powoływania okoliczności, które wykorzystano już w pierwszym
postępowaniu, w sporze o pozostałą część roszczenia (co do której nie zostało
wydane prawomocne orzeczenie).
Równocześnie, to właśnie powołane środki dowodowe oraz powiązane
z nimi fakty świadczą jednoznacznie, w powiązaniu ze sposobem sformułowania
żądań pozwów, o braku tożsamości obu spraw. Choć w obu wypadkach roszczenia
powódki oparte zostały na tej samej podstawie prawnej, brak jest tożsamości
pomiędzy faktycznymi podstawami jej żądań. W konsekwencji, nie doszło do
spełnienia przesłanek z art. 365 § 1 i art. 366 k.p.c. Z orzeczenia wydanego
w pierwszej ze spraw z powództwa P. S.A. w R. wynikać mogą natomiast wiążące
ustalenia co do istnienia zobowiązania pozwanej (por. uchwałę Sądu Najwyższego
z dnia 29 marca 1994 r., III CZP 29/94, nie publ. oraz wyrok Sądu Najwyższego z
dnia 5 kwietnia 2007 r., II CSK 26/07, nie publ.) - zarazem jednak wyrok ten nie
wyklucza możliwości dochodzenia kolejnej części rozdrobnionego roszczenia.
Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. orzeczono
jak w postanowieniu, o kosztach postępowania rozstrzygając na podstawie art. 98
§ 1 w związku z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.