Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 246/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 20 listopada 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Włodzimierz Wróbel (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Józef Dołhy
SSA del. do SN Krzysztof Eichstaedt
Protokolant Dorota Szczerbiak
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Krzysztofa Parchimowicza
w sprawie A. K., T. R., J. J. i J. P., skazanych z art. 310 § 1 k.k. i in.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 20 listopada 2014 r.,
kasacji, wniesionych przez obrońców i prokuratora w stosunku do skazanego A. K.
- na niekorzyść,
od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 2 lipca 2013 r., zmieniającego wyrok Sądu
Okręgowego w K. z dnia 4 lipca 2012 r.,
1) uchyla pkt III.1) zaskarżonego wyroku w części dotyczącej
wymiaru kary wobec T. R. i sprawę przekazuje w tym zakresie
Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania;
2) uchyla pkt III.5) zaskarżonego wyroku w części dotyczącej
wymiaru kary wobec J. J. i sprawę przekazuje w tym zakresie
Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania;
3) uchyla pkt III.9) zaskarżonego wyroku i sprawę A. K. w tym
zakresie przekazuje Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania;
2
4) oddala kasację J. P. jako oczywiście bezzasadną;
5) zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw.M. K. (Kancelaria
Adwokacka w K.) kwotę 738,00 zł (siedemset trzydzieści osiem),
w tym 23% VAT, tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej za sporządzenie i wniesienie kasacji;
6) zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw.D. K. (Kancelaria
Adwokacka w K.) kwotę 738,00 zł (siedemset trzydzieści osiem),
w tym 23% VAT, tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej za sporządzenie i wniesienie kasacji;
7) zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw.W. M. (Kancelaria
Adwokacka w K.) kwotę 738,00 zł (siedemset trzydzieści osiem),
w tym 23% VAT, tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej za sporządzenie i wniesienie kasacji;
8) zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw.H. U. (Kancelaria
Adwokacka w W.) kwotę 738,00 zł (siedemset trzydzieści osiem),
w tym 23% VAT, tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej za obronę w postępowaniu przed Sądem Najwyższym J.
J.;
9) zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw.T. U. (Kancelaria
Adwokacka w W.) kwotę 738,00 zł (siedemset trzydzieści osiem),
w tym 23% VAT, tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej za obronę w postępowaniu przed Sądem Najwyższym T.
R.;
10) obciąża J. P. kosztami sądowymi postępowania
kasacyjnego w części na nią przypadającej, a w pozostałym
zakresie wydatkami postępowania kasacyjnego obciąża Skarb
Państwa.
UZASADNIENIE
Wyrokiem Sądu Okręgowego w K. z dnia 4 lipca 2012 r. :
- T. R. został uznany winnym popełnienia czynu z art. 310 § 1 k.k. i art. 286 § 1 k.k.
w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2
3
k.k. i art. 91 § 1 k.k. (pkt II wyroku w odniesieniu do pkt II aktu oskarżenia) i
wymierzono mu karę 15 lat pozbawienia wolności oraz grzywnę w wymiarze 360
stawek dziennych, ustalając stawkę dzienną na kwotę 40 złotych (pkt II wyroku, w
odniesieniu do pkt II aktu oskarżenia);
- J. J. został uznany winnym popełnienia czynu z art. 310 § 1 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w
zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 91 § 1 k.k. i wymierzono mu karę
8 lat pozbawienia wolności oraz grzywnę w wysokości 180 stawek dziennych,
ustalając stawkę dzienną na kwotę 40 złotych (pkt VI wyroku, w odniesieniu do pkt
VII aktu oskarżenia);
- J. P. została uznana winną popełnienia czynu z art. 310 § 1 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w
zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. oraz czynu z art. 310 § 1 k.k. i art. 286
§ 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. wymierzono jej karę łączną 2 lat i 6 miesięcy
pozbawienia wolności oraz karę łączną grzywny w wysokości 80 stawek dziennych,
ustalając stawkę dzienną grzywny na kwotę 40 złotych (pkt VII wyroku, z w
odniesieniu do pkt VIII aktu oskarżenia; pkt VIII wyroku, w odniesieniu do pkt IX
aktu oskarżenia; pkt IX wyroku);
- A. K. został uznany winnym popełnienia czynów z art. 310 § 1 k.k. i art. 286 § 1
k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. oraz z art. 310 § 1 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 §
1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. oraz z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z
art. 12 k.k. i wymierzono mu karę łączną pozbawienia wolności w wymiarze 2 lat i 6
miesięcy i łączną karę grzywny 100 stawek dziennych, ustalając stawkę dzienną
grzywny na kwotę 40 złotych (pkt X, XI, XII, XIII wyroku, w odniesieniu do pkt X, XI,
XII, XIII aktu oskarżenia; pkt XIV wyroku).
Wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 2 lipca 2013 r. powyższy wyrok został:
I. uchylony punktach - II (w odniesieniu do pkt II ppkt 6 aktu oskarżenia),
VIII, X, XIII oraz XX i w tym zakresie przekazano sprawę Sądowi
Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania;
II. uchylony w pkt IX i XIV;
III. zmieniony w ten sposób, że:
1) w zakresie pkt II ppkt 1-5 i 7 aktu oskarżenia - uznano oskarżonego T. R. za
winnego tego, że działając w podobny sposób, w krótkich odstępach czasu, w
celu osiągnięcia korzyści majątkowej:
4
a) od bliżej nieustalonego dnia 2006 roku do 27 marca 2007 roku w K.,
wspólnie i w porozumieniu z J. P., usiłował doprowadzić D. S. do
niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 70.000 zł przez to, że
podrobił środek płatniczy w postaci weksla własnego D. S. w ten sposób, iż po
uzyskaniu w podstępny sposób podpisu D. S. na dokumentach rzekomej
kontroli instalacji elektrycznej, wypisał pismem maszynowym tekst weksla oraz
polecił J. P. dokonanie wpisów, z których wynikało, że D. S. jako wystawca
weksla własnego datowanego na 23 października 2003 roku ma zapłacić na
zlecenie J. P. kwotę 70.000 złotych, w sytuacji, gdy takie zobowiązanie
wekslowe nie istniało, a następnie sporządził pozew o wydanie nakazu zapłaty
przeciwko D. S., w którym podano nieprawdziwy adres pozwanej w celu
zatajenia przed nią faktu prowadzenia postępowania, który wraz ze wskazanym
wyżej podrobionym wekslem własnym D. S. został złożony przez J. P. w Sądzie
Rejonowym w K., skutkiem czego wydany został nakaz zapłaty w sprawie …
tego Sądu, jednakże zamierzonego celu nie osiągnął z uwagi na podjęcie przez
D. S. stosownych kroków prawnych z chwilą powzięcia wiadomości o wydanym
nakazie zapłaty, co stanowi przestępstwo z art. 310 § 1 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w
zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k;
b) w bliżej nieustalonych dniach, w okresie od 1 sierpnia 2007 roku do 1
października 2007 roku w S. oraz B. (województwo m.), działając wspólnie i w
porozumieniu z J. J., A. K. i E. Ż., usiłował doprowadzić A. D. do niekorzystnego
rozporządzenia mieniem w kwocie 34.000 zł przez to, że podrobił środek
płatniczy w postaci weksla własnego B. C. w ten sposób, iż po uzyskaniu w
podstępny sposób przez J. J. podpisu A. D. na dokumencie rzekomej kontroli
instalacji elektrycznej oraz po uzyskaniu w bliżej niewyjaśnionych
okolicznościach podpisu B. C., wypisał pismem maszynowym tekst weksla oraz
polecił A. K. dokonanie wpisów pismem ręcznym, z których wynikało, że
wystawca weksla B. C. ma zapłacić na zlecenie A. K. kwotę 34.000 złotych, zaś
poręczycielem wekslowym jest A. D., w sytuacji, gdy takie zobowiązanie
wekslowe nie istniało, a następnie sporządził pozew o wydanie nakazu zapłaty
przeciwko m.in. nieżyjącemu B. C., który to pozew został złożony przez E. Ż. w
Sądzie Rejonowym w B. wraz z wyżej wskazanym podrobionym wekslem
5
własnym B. C., skutkiem czego wydany został przez ten Sąd nakaz zapłaty w
sprawie … /07, jednakże zamiaru swego nie osiągnął wobec złożenia przez A.
D. zarzutów względem tego orzeczenia; co stanowi przestępstwo z art. 310 § 1
k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.;
c) w okresie od bliżej nieustalonego dnia czerwca 2007 roku do końca września
2007 r. w K., działając wspólnie i w porozumieniu z J. J. i E. Ż., usiłował
doprowadzić J. B. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 25.215
zł przez to, że podrobił środek płatniczy w postaci weksla własnego J. B. w ten
sposób, iż po uzyskaniu w podstępny sposób jej podpisu na dokumencie
rzekomej kontroli instalacji elektrycznej przez J. J., wypisał pismem
maszynowym tekst weksla oraz polecił J. J. dokonanie wpisu pismem ręcznym
o indosie na okaziciela, z których wynikało, że J. B. jako wystawca weksla ma
zapłacić na zlecenie J. J. kwotę 25.215 złotych, w sytuacji, gdy takie
zobowiązanie wekslowe nie istniało, a następnie sporządził pozew o wydanie
nakazu zapłaty, który został złożony z wyżej wskazanym podrobionym wekslem
J. B. przez E. Ż. w Sądzie Rejonowym w B., jednakże zamierzonego skutku nie
osiągnął, gdyż E. Ż. cofnął pozew z uwagi na obawę przed grożącą mu
odpowiedzialnością karną co stanowi przestępstwo z art. 310 § 1 k.k. i art. 13 §
1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.;
d) w okresie od 4 czerwca 2007 r. do 31 grudnia 2007 r. w K. i K., wspólnie i w
porozumieniu z J. J. i E. Ż., usiłował doprowadzić E. T. do niekorzystnego
rozporządzenia mieniem w kwocie 140.000 zł przez to, że podrobił środek
płatniczy w postaci weksla własnego E. T. w ten sposób, iż po uzyskaniu w
podstępny sposób jej podpisu na dokumencie rzekomej kontroli instalacji
elektrycznej przez J. J., wypisał pismem maszynowym tekst weksla i indos na
okaziciela z podpisem W. B., uzyskanym w nieustalonych okolicznościach, z
których wynikało, że E. T. jako wystawca weksla datowanego na 15 sierpnia
2000 r. ma zapłacić na zlecenie W. B. kwotę 140.000 zł, a następnie sporządził
pozew o wydanie nakazu zapłaty, który E.Ż. złożył wraz z wyżej wskazanym
podrobionym wekslem E. T. w Sądzie Okręgowym w K., podając w nim
nieprawdziwe dane adresowe E. T. w celu zatajenia przed tą osobą faktu
prowadzenia postępowania sądowego, jednakże zamiaru swego nie osiągnął
6
wobec stwierdzenia przez sąd braków formalnych pozwu, których E. Ż. nie
usunął, co stanowi przestępstwo z art. 310 § 1 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art.
286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.;
e) w okresie od bliżej nieustalonego dnia września 2007 roku do 14 czerwca
2008 roku w K. i T., działając wspólnie i w porozumieniu z J. J. i E. Ż., usiłował
doprowadzić B. B. i A. B. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie
155.000 zł przez to, że podrobił środek płatniczy w postaci weksla własnego W.
B. w ten sposób, iż wykorzystując podpis W. B., wypisał pismem maszynowym
tekst weksla oraz polecił J. J. dokonanie na rewersie wpisu o indosie, z których
wynikało, że W. B. jako wystawca weksla ma zapłacić na zlecenie J. J. kwotę
155.000 złotych, w sytuacji gdy takie zobowiązanie wekslowe nie istniało, a
następnie sporządził pozew o wydanie nakazu zapłaty podając w nim
nieprawdziwe adresy pozwanych B. B. i A. B., w celu zatajenia przed nimi faktu
prowadzenia postępowania cywilnego, który E. Ż. złożył wraz z wyżej
wskazanym podrobionym wekslem W. B. w Sądzie Okręgowym w T., lecz
zamierzonego celu nie osiągnął z uwagi na nieuzupełnienie przez E. Ż. braków
formalnych pozwu i jego cofnięcie, co stanowi przestępstwo z art. 310 § 1 k.k. i
art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.;
f) w okresie od bliżej nieustalonego dnia 2007 r. do 25 lutego 2008 r. w K. i K.,
wspólnie i w porozumieniu z A. K., usiłował doprowadzić A. R. do
niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 95.000 zł przez to, że
podrobił środek płatniczy w postaci weksla własnego A. R. w ten sposób, iż po
uzyskaniu w bliżej nieustalonych okolicznościach, w podstępny sposób podpisu
A. R., wypisał pismem maszynowym tekst weksla, z którego wynikało, iż A. R.
jako wystawca weksla datowanego na 30 kwietnia 1998 r., ma zapłacić na
zlecenie T. Ż. kwotę 95.000 zł, a następnie sporządził pozew o wydanie nakazu
zapłaty, który A. K. złożył wraz z wyżej wskazanym podrobionym wekslem A. R.
w Sądzie Okręgowym w K., podając w nim nieprawdziwe dane adresowe A.R.,
w celu zatajenia przed tą osobą faktu prowadzenia postępowania sądowego
oraz wskazując jako kolejną osobę pozwaną nieżyjącego T. Ż., również podając
jego nieprawdziwe dane adresowe, jednakże zamiaru swego nie osiągnął
7
wobec cofnięcia przez A. K. wniesionego pozwu, co stanowi przestępstwo z art.
310 § 1 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.;
2) wyżej wymienione przestępstwa z art. z art. 310 § 1 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w
zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. przypisane T.R. uznano za
popełnione w warunkach określonych w art. 91 § 1 k.k. i za to na mocy art. 310
§ 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. skazano go na karę 12 lat
pozbawienia wolności, a na mocy art. 33 § 1, 2 i 3 k.k. na karę 300 stawek
dziennych grzywny po 40 zł każda;
3) na mocy art. 63 § 1 k.k. zaliczono oskarżonemu T. R. na poczet kary
pozbawienia wolności okres jego tymczasowego aresztowania od 20 sierpnia
2009 r. do 2 lipca 2013 r.
4) w zakresie pkt VII ppkt 1-3 i 5 aktu oskarżenia - uznano oskarżonego J. J. za
winnego tego, że działając w podobny sposób, w krótkich odstępach czasu, w
celu osiągnięcia korzyści majątkowej:
a) w okresie od bliżej nieustalonego dnia czerwca 2007 roku do końca września
2007 r. w K. i B., działając wspólnie i w porozumieniu z T. R. i E. Ż., usiłował
doprowadzić J. B. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 25.215
zł przez to, że podrobił środek płatniczy w postaci weksla własnego J. B. w ten
sposób, iż uzyskał w podstępny sposób jej podpis na dokumencie rzekomej
kontroli instalacji elektrycznej, a po wpisaniu przez T. R. pismem maszynowym
tekstu weksla ponad wyłudzonym podpisem J. B. dokonał zapisu pismem
ręcznym o indosie na okaziciela, z których to zapisów wynikało, że J. B. jako
wystawca weksla ma zapłacić na zlecenie J. J. kwotę 25.215 złotych, w sytuacji,
gdy w rzeczywistości takie zobowiązanie wekslowe nie istniało, po czym tak
podrobiony weksel wraz z pozwem o wydanie nakazu zapłaty został złożony
przez E. Ż. w Sądzie Rejonowym w B., jednakże zamierzonego skutku nie
osiągnął, gdyż E. Ż. cofnął pozew z uwagi na obawę przed grożącą mu
odpowiedzialnością karną co stanowi przestępstwo z art. 310 § 1 k.k. i art. 13 §
1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.;
b) w okresie od 4 czerwca 2007 r. do 31 grudnia 2007 r. w K. i K., wspólnie i w
porozumieniu z T. R. i E. Ż., usiłował doprowadzić E. T. do niekorzystnego
rozporządzenia mieniem w kwocie 140.000 zł przez to, że podrobił środek
8
płatniczy w postaci weksla własnego E. T. w ten sposób, iż podstępnie uzyskał
jej podpis na dokumencie rzekomej kontroli instalacji elektrycznej, nad którym T.
R. umieścił tekst weksla datowanego na 15 sierpnia 2000 r., z którego wynikało,
iż E. T. jako wystawca weksla ma zapłacić na zlecenie W. B. kwotę 140.000 zł,
a następnie tak podrobiony weksel, zaopatrzony nadto w indos na okaziciela z
podpisem W. B., uzyskanym w nieustalonych okolicznościach, E. Ż. złożył wraz
z pozwem w Sądzie Okręgowym w K., podając w nim nieprawdziwe dane
adresowe E. T. w celu zatajenia przed tą osobą faktu prowadzenia
postępowania sądowego, jednakże zamiaru swego nie osiągnął wobec
stwierdzenia przez sąd braków formalnych pozwu, których E. Ż. nie usunął, co
stanowi przestępstwo z art. 310 § 1 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k.
w zw. z art. 11 § 2 k.k.;
c) w bliżej nieustalonych dniach w okresie od 1 sierpnia 2007 roku do 1
października 2007 roku w S. oraz B., działając wspólnie i w porozumieniu z T.
R., E. Ż. i A. K., usiłował doprowadzić A. D. do niekorzystnego rozporządzenia
mieniem w kwocie 34.000 zł przez to, że podrobił środek płatniczy w postaci
weksla, którego poręczycielem miał być A. D. w ten sposób, że podstępnie
uzyskał jego podpis na dokumencie rzekomej kontroli instalacji elektrycznej, na
którym to dokumencie umieszczono też w nieustalonych okolicznościach podpis
B. C., a T. R. i A. K. dokonali zapisów, z których wynikało, że B. C. jako
wystawca weksla ma zapłacić na zlecenie A. K. kwotę 34.000 złotych, zaś
poręczycielem wekslowym był A. D., w sytuacji gdy takie zobowiązanie
wekslowe nie istniało, po czym - po zaopatrzeniu tego weksla przez A. K. w
indos na okaziciela - został on złożony przez E. Ż. w Sądzie Rejonowym w B.
wraz z pozwem przeciwko m.in. nieżyjącemu B. C. o wydanie nakazu zapłaty,
skutkiem czego wydany został przez ten Sąd nakaz zapłaty w sprawie … /07,
jednakże zamiaru swego nie osiągnął wobec złożenia przez A. D. zarzutów
względem tego orzeczenia co stanowi przestępstwo z art. 310 § 1 k.k. i art. 13 §
1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.;
d) w okresie od bliżej nieustalonego dnia września 2007 roku do 14 czerwca
2008 roku w K. i T., wspólnie i w porozumieniu z T. R. i E. Ż., usiłował
doprowadzić B. B. i A. B. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie
9
155.000 zł przez to, że podrobił weksel własny W. B. w ten sposób, iż
wykorzystując uzyskany w bliżej nieustalonych okolicznościach podpis W. B.,
nad którym T. R. umieścił tekst weksla, z którego wynikało, że W. B. jako
wystawca weksla ma zapłacić na zlecenie J. J. kwotę 155.000 złotych, w
sytuacji, gdy takie zobowiązanie wekslowe nie istniało, sporządził pismem
ręcznym na przedmiotowym wekslu zapis o indosie na okaziciela, po czym E. Ż.
złożył tak podrobiony weksel w Sądzie Okręgowym w T. wraz z pozwem o
wydanie nakazu zapłaty podając przy tym nieprawdziwe adresy pozwanych B.
B. i A. B., w celu zatajenia przed nimi faktu prowadzenia postępowania
cywilnego, lecz zamierzonego celu nie osiągnął z uwagi na nieuzupełnienie
przez E. Ż. braków formalnych pozwu i jego cofnięcie, co stanowi przestępstwo
z art. 310 § 1 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2
k.k.
5) wyżej wymienione cztery przestępstwa z art. z art. 310 § 1 k.k. i art. 13 § 1
k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. przypisane J. J. uznano za
popełnione w warunkach określonych w art. 91 § 1 k.k. i za to na mocy art. 310
§ 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. skazano go na karę 8 lat
pozbawienia wolności, a na mocy art. 33 § 1, 2 i 3 k.k. na karę 180 stawek
dziennych grzywny po 40 zł każda;
6) na mocy art. 63 § 1 k.k. zaliczono oskarżonemu J. J. na poczet orzeczonej
kary pozbawienia wolności okres tymczasowego aresztowania:
- od 20 sierpnia 2008 r. do 15 lipca 2009 r.;
- od 14 sierpnia 2009 r. do 11 stycznia 2013 r.;
- od 2 marca 2013 r. do 2 lipca 2013 r.
7) z opisu czynu zarzuconego oskarżonej J. P. w pkt VIII aktu oskarżenia, a
przypisanego jej w pkt VII zaskarżonego wyroku wyeliminowano sformułowanie:
„J. J.”;
8) na mocy art. 63 § 1 k.k. zaliczono oskarżonej J. P. na poczet kary
pozbawienia wolności orzeczonej w pkt VII zaskarżonego wyroku okres
tymczasowego aresztowania od 12 stycznia 2009 r. do 3 lutego 2009 r.;
9) w zakresie objętym pkt XII aktu oskarżenia - uznano oskarżonego A. K. za
winnego tego, że w okresie od bliżej nieustalonego dnia 2007 r. do 25 lutego
10
2008 r. w K. i w K., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wspólnie i
w porozumieniu z T. R., według z góry uzgodnionego podziału ról i sposobu
działania, usiłował doprowadzić A. R. do niekorzystnego rozporządzenia
mieniem w kwocie 95.000 zł, w taki sposób, że podrobiony przez T. R. środek
płatniczy w postaci weksla własnego A. R. datowanego na 30 kwietnia 1998 r., z
którego wynikało, iż A. R. jako wystawca weksla ma zapłacić na zlecenie T. Ż.
kwotę 95.000 zł, w sytuacji, gdy takie zobowiązanie wekslowe nie istniało, złożył
wraz z pozwem przeciwko A. R. i T. Ż. o wydanie nakazu zapłaty w Sądzie
Okręgowym w K. do sprawy … 5/07, podając w pozwie nieprawdziwe swoje
dane adresowe, jak też A. R., w celu zatajenia przed tą osobą faktu
prowadzenia postępowania sądowego oraz wskazał jako kolejną osobę
pozwaną nieżyjącego T. Ż., również podając jego nieprawdziwe dane adresowe
oraz popierał wytoczone powództwo, jednakże zamiaru swego nie osiągnął,
cofając wniesiony pozew, i uznając, że czyn ten stanowi przestępstwo art. 310 §
1 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. na mocy
art. 310 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. skazano go na karę 1 roku i 6 miesięcy
pozbawienia wolności, a na mocy art. 33 § 1, 2 i 3 k.k. na karę 40 stawek
dziennych grzywny po 40 zł każda.
10) na mocy art. 85 k.k. i art. 86 § 1 i 2 k.k. orzeczono wobec oskarżonego A.
K. kary łączne: 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności i 75 stawek dziennych
grzywny po 40 zł każda;
11) na mocy art. 63 § 1 k.k. zaliczono oskarżonemu A. K. na poczet kary łącznej
pozbawienia wolności okres tymczasowego aresztowania od 15 stycznia 2009 r.
do 24 marca 2009 r.;
IV. W pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymano w mocy.
Od powyższego prawomocnego wyroku kasację wnieśli obrońcy skazanych.
Obrońca J. P., zarzucił w kasacji przedmiotowemu orzeczeniu:
I. rażące naruszenie prawa materialnego - art. 310 § 1 k.k. przez zakwalifikowanie
czynności wpisania pismem ręcznym w rubrykach weksla danych dotyczących daty
jego wystawienia, kwoty należności, daty zapłaty sumy określonej w wekslu oraz
miejsca płatności, z art. 310 § 1 k.k. w przypadku, gdy oskarżona nie miała wiedzy
11
co do nieautentyczności weksla, który wypełniła, a co za tym idzie, nie wypełniła
znamion stypizowanego w tym przepisie przestępstwa;
II. rażące naruszenie prawa materialnego - art. 270 § 2 k.k. poprzez jego
niezastosowanie, podczas gdy zachowanie oskarżonej wypełniło znamiona tego
przestępstwa, w sytuacji gdy wypełniła blankiet opatrzony cudzym podpisem,
niezgodnie z wolą podpisanego i na jego szkodę;
III. rażącą obrazę przepisów postępowania - art. 7 k.p.k., mającą wpływ na treść
orzeczenia, a przejawiającą się w błędnej i dowolnej ocenie zebranego w sprawie
materiału dowodowego, wyrażającą się w bezpodstawnym przyjęciu, iż oskarżona
J. P. w odniesieniu do weksla z podpisem D. S. była świadoma, iż weksel ten nie
jest autentyczny, podczas gdy prawidłowa ocena w tym zakresie winna prowadzić
do wniosku, iż okoliczność ta nie wynika z zebranego w sprawie materiału
dowodowego.
Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy właściwemu sądowi do
ponownego rozpoznania.
Obrońca J. J., zarzucił w kasacji przedmiotowemu orzeczeniu:
I. naruszenie art. 439 § 1 pkt 7 k.p.k., przez brak uchylenia wyroku Sądu
Okręgowego w sytuacji zaistnienia przesłanek wskazanych w tymże przepisie i
zaakceptowanie sprzeczności zachodzącej w treści orzeczenia Sądu I Instancji
uniemożliwiającej jego wykonanie, którą to Sąd Odwoławczy usunął wyłącznie
zmieniając w tym zakresie zaskarżone orzeczenie Sądu I Instancji, choć
zobowiązany był do uchylenia orzeczenia. Wskazana sprzeczność w wyroku Sądu I
Instancji dotyczy jego części dyspozytywnej i polega na tym, iż Sąd I Instancji
skazując J. J. w pkt VI wyroku, wskazał i opisał cztery osobne zachowania
skazanego, dotyczące różnych pokrzywdzonych, oceniając we wstępie, że zostały
popełnione w „celu osiągnięcia korzyści majątkowej, w podobny sposób, w krótkich
odstępach czasu", a przypisując kwalifikację prawną wskazał na: „(…) przestępstwo
z art. 310 § 1 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i
art. 91 S 1 k.k. i za to na mocy art. 310 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. i art. 33 § 1 i
2 k.k. wymierza oskarżonemu karę 8 (ośmiu) lat pozbawienia wolności(...)". W
wyniku tego wyrok jest całkowicie sprzeczny, gdyż pozostaje niejasnym, czy skoro
12
wskazane cztery czyny (zachowania) Sąd uznał za jedno „przestępstwo" to znaczy,
że zastosował w tym przypadku instytucje czynu ciągłego z art. 12 k.k. uznając te
zachowania za jeden czyn zabroniony, jednakże pomijając ten artykuł w kwalifikacji
prawnej oraz pomijając w części wstępnej opisu czynów to, że oskarżony działał z
góry w powziętym zamiarem, czy też Sąd I Instancji uznał, że oskarżony popełnił
cztery przestępstwa w ciągu przestępstw określonym w art. 91 § 1 k.k., który to
wskazany został w kwalifikacji prawnej czynu (czyli również błędnie, gdyż instytucja
ciągu przestępstw odnosi się do podstawy wymiaru kary), natomiast nie wskazany
został przy określeniu podstawy wymiaru kary, co wykluczałoby przyjęcie instytucji
ciągu przestępstw. Sąd Odwoławczy nie uchylił wskazanego orzeczenia, lecz
dokonał zmiany usuwając tą sprzeczność stwierdzając w pkt III ppkt 5 swojego
Wyroku, że „uznaje J. J. za winnego popełnienia czterech przestępstw z art. 310 §
1 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w warunkach
określonych w art. 91 § 1 k.k. i za to na mocy art. 310 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3
k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. skazuje go na karę 8 (ośmiu) lat pozbawienia
wolności(...)".
II. z ostrożności procesowej, na wypadek nie uwzględnienia zarzutu
określonego w punkcie I skarżonemu wyrokowi - rażące naruszenie prawa
procesowego, które miało zdaniem obrony istotny wpływ na jego treść przez:
1.1.) naruszenie art. 438 § 2 k.p.k. w zw. z art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 7 k.p.k. i
art. 5 § 2 k.p.k, które miało wpływ na treść orzeczenia, przez zatwierdzenie w
wydanym wyroku ustaleń poczynionych już we wcześniejszej instancji i
niewystarczające rozpoznanie i wyjaśnienie zarzutów wskazanych w środku
odwoławczym obrońcy skazanego przez:
a) podtrzymanie przez Sąd Apelacyjny w mocy bezkrytycznej oceny zeznań
świadków dokonanej przez Sąd Okręgowy i przez to uznania, że zarówno W. B. i A.
B., J. B., a także A. D. i jego potomkowie rozpoznali J. J. jako „elektryka",
b) podtrzymanie przez Sąd ad quem w swoim wyroku wadliwej oceny
wiarygodności zeznań B. S. przez przyjęcie, że są one równowartościowymi
zeznaniami z pozostałymi złożonymi w sprawie i oparcia o nie przy ustalaniu
istotnych okoliczności sprawy,
13
c) brak należytego rozważenia przez Sąd Apelacyjny zarzutu apelacji, który
wskazywał na sprzeczną z zasadami doświadczenia życiowego ocenę zeznań
świadka E. T. dokonaną przez Sąd Okręgowy,
d) nienależyte rozważenie zarzutu apelacji, wskazującego na błąd w
ustaleniach faktycznych polegający na uznaniu, iż oskarżony działał z zamiarem
(aczkolwiek Sąd Okręgowy nie wskazał jakim) sfałszowania weksli jako papierów
wartościowych pełniących funkcję płatniczą, gdy tymczasem zgromadzony w
sprawie materiał dowodowy zdaniem obrony wyraźnie wskazuje na to, iż ani nie
miał on zamiaru ani nawet obiektywnej możliwości przewidzenia takiego skutku
wobec braku wiedzy w zakresie prawa wekslowego.
e) nienależyte rozważenie zarzutu apelacji, wskazującego na błąd w
ustaleniach faktycznych polegający na nieustaleniu - wbrew wytycznym Sądu
Apelacyjnego zawartych w uzasadnieniu wyroku tego Sądu z dnia 10 maja 2011
roku, sygn. akt … /11- czy dokumenty wskazane w akcie oskarżenia jako weksle, a
których fałszerstwa mieli się dopuścić oskarżeni są ważnymi wekslami w
rozumieniu ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe (Dz. U. Nr 37, poz.
282);
f) nienależyte rozważenie zarzutu apelacji w zakresie naruszenia art. 442 § 3
k.p.k. poprzez brak zrealizowania przez Sąd I instancji wytycznych Sądu
Apelacyjnego zawartych w uzasadnieniu wyroku tego Sądu z dnia 10 maja 2011
roku, sygn. akt … /11 w zakresie dalszych kierunków postępowania ("wskazań co
do dalszego postępowania") co do postępowania dowodowego w szczególności w
zakresie konkretyzacji zachowań poszczególnych oskarżonych w rzekomym
przestępczym procederze, w tym wyjaśniania udziału w nim J. J.;
2.1.) naruszenie art. 438 § 2 k.p.k. w zw. z art. 433 § 2 k.p.k. z art. 173 § 1 k.p.k. z
§ 12 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 czerwca 2003 roku w
sprawie warunków technicznych przeprowadzenia okazania (Dz. U. Nr 104, poz.
981) przez stwierdzenie i uznanie w wyroku, że okazanie skazanego jedynie na
jednej fotografii, i okazanie innej fotografii skazanego pokrzywdzonymi miało
miejsce poza protokołem, gdy miało to miejsce w sprawie, jest prawidłowe, podczas
gdy zachodzą uzasadnione przesłanki dla stwierdzenia, że pokrzywdzeni mogli się
14
między sobą porozumiewać, co do ustaleń wyglądu skazanego i swoich stanowisk
w tej kwestii, a nadto organy ścigania sugerowały im kto powinien być rozpoznany.
3.1.) naruszenie art. 434 § 1 k.p.k. poprzez zmianę przez Sąd Apelacyjny wyroku
Sądu Okręgowego w ten sposób, że uznał w pkt III ppkt 5 wyroku skazanego J. J.
za winnego czterech przestępstw popełnionych w warunkach ciągu przestępstw z
art. 91 § 1 k.k. w sytuacji, gdy Sąd I Instancji uznał skazanego za winnego jednego
przestępstwa oraz wymierzenie przez Sąd Odwoławczy kary pozbawienia wolności
na mocy art. 310 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. w sytuacji,
gdy Sąd I Instancji wymierzył karę pozbawienia wolności na mocy art. 310 § 1 k.k.
w zw. z art. 11 § 3 k.k. i art. 33 § 1 i 2 k.k. tj. bez zastosowania art. 91 § 1 k.k., czyli
instytucji ciągu przestępstw.
III. Z ostrożności procesowej, na wypadek nie uwzględnienia przez Sąd
powyższych zarzutów określonych w punktach I i II, - rażące naruszenie prawa
materialnego, które miało istotny wpływ na jego treść, w szczególności przez:
1) błędne, zdaniem obrony, zakwalifikowanie czynu oskarżonego jako
przestępstwa z art. 310 § 1 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art.
11 § 2 k.k. i art. 91 § 1 k.k., podczas gdy prawidłowa kwalifikacja prawna tego
czynu to art. 270 § 2 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2
k.k. i art. 12 k.k., bowiem bezprawne wykorzystanie cudzego podpisu do
sporządzenia weksla zupełnego lub in blanco jest czynem karalnym z art. 270 § 2
k.k., a w warunkach niniejszej sprawy czyn ten został dokonany w warunkach
czynu ciągłego z art. 12 k.k., a nie ciągu przestępstw z art. 91 § 1 k.k.
2) naruszenie art. art. 18 § 3 kk poprzez zakwalifikowanie czynów oskarżonego
z art. 310 § 1 kk i art. 13 § 1 kk w zw. z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk i art. 91
§ 1 kk (lub - w razie podzielenie przez Sąd Apelacyjny zarzutu z pkt 1) - czynu z art.
270 § 2 kk i art. 13 § 1 kk w zw. z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk i art. 12 kk)
jako dokonanych przez sprawcę w formie sprawczej i uznanie go tym samym za
współsprawcę popełnionych czynów, gdy sposób ich popełnienia w sposób
wyraźny wskazuje, że jeżeli skazany się ich dopuścił to działał w tym zakresie w
formie niesprawczej t.j. pomocnictwa.
3) naruszenie art. 438 § 1 k.p.k. w zw. z art. 53 § 1 i § 2 k.k. przez zupełne
pominięcie przy rozstrzyganiu sprawy przez Sąd Apelacyjny i nie wykazanie przez
15
niego w uzasadnieniu okoliczności, które były dla niego istotne przy wymierzaniu
kary.
Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie orzeczenia w
zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania, a w przypadku uznania za zasadny zarzutu z pkt. I. wniósł również o
uchylenie w tymże zakresie wyroku Sądu I instancji i przekazanie mu sprawy do
ponownego rozpatrzenia.
Obrońca T. R. zarzucił w kasacji przedmiotowemu orzeczeniu:
I. rażącą obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia, a w
szczególności:
- art. 5 § 2 k.p.k. w zw. z art. 433 § 1 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k., polegającą na
niezastosowaniu się przez Sąd II Instancji do nakazu wynikającego z cytowanego
artykułu, który to nakaz każe Sądowi wszystkie niedające się usunąć wątpliwości w
procesie karnym rozstrzygać na korzyść oskarżonego,
- art. 7 k.p.k. w zw. z art. 433 fi 1 k.p.k. i art. 457 fi 3 k.p.k., polegającą na
przekroczeniu przez Sąd I Instancji zasady swobodnej oceny dowodów, zasad
prawidłowego rozumowania, wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, a także
dokonanie oceny dowodów w sposób tendencyjny, a w wielu wypadkach dowolny,
- art. 192 § 2 k.p.k., polegającą na przesłuchaniu przez Sąd Apelacyjny świadka B.
S. (przy dostrzeżeniu potrzeby uzupełnienia przez Sąd Odwoławczy postępowania
dowodowego) bez udziału biegłego psychologa, w sytuacji zaistnienia wątpliwości
co do stanu psychicznego świadka, jego zdolności postrzegania i odtwarzania
przez niego postrzeżeń, które to wątpliwości uzasadniały przesłuchanie świadka z
udziałem biegłego psychologa zarówno w toku pierwszego, jak i drugiego
rozpoznania sprawy, m.in. z uwagi na emocjonalny charakter uprzednio składanych
przez świadka zeznań oraz „koniunkturalizm" w jego zachowaniu,
- art. 410 k.p.k. i art. 457 § 3 w zw. z art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k., polegającą na
dokonaniu przez Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu swojego orzeczenia wybiórczej
analizy zebranego materiału dowodowego, a także nie odniesieniu się w
uzasadnieniu do wszystkich istotnych faktów i dowodów zgromadzonych w sprawie
mających znaczenie dla rozstrzygnięcia, a skoncentrowaniu się na wskazaniu
16
okoliczności mogących świadczyć o tym, że oskarżony R. popełnił zarzucane mu
przestępstwo,
- art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k., polegającą na nieprawidłowej kontroli
apelacyjnej wyroku Sądu I Instancji - przeprowadzonej w sposób odbiegający od
wymogu rzetelnej oceny zarzutów odwoławczych, poprzez błędne odniesienie się
do zarzutu skarżącego wskazującego na:
a. sporządzenie uzasadnienia wyroku przez Sąd I Instancji w sposób
niedopuszczalny polegający na powoływaniu się na przeprowadzone dowody w
sposób „globalny", przy braku wskazania relacji każdego z dowodów do
poszczególnych okoliczności faktycznych, które w sprawie wymagają udowodnienia
i uzasadnienia;
b. wydanie w stosunku do oskarżonego R. orzeczenia surowszego od
uchylonego, pomimo iż kierunek apelacji wniesionych od uprzednio zapadłego w
sprawie wyroku wskazywał na zaskarżenie wyroku tylko i wyłącznie na korzyść
oskarżonego, co spowodowało dokonanie przez Sąd I Instancji ustaleń faktycznych
mniej korzystnych dla oskarżonego,
- art. 452 § 1 i § 2 k.p.k., polegającą na przeprowadzeniu przez Sąd Odwoławczy
uzupełniającego postępowania dowodowego poprzez przesłuchanie świadka B. S.,
w sytuacji gdy rola Sądu Odwoławczego sprowadza się do przeprowadzenia
kontroli orzeczenia wydanego przez Sąd I Instancji,
II. W odniesieniu do wymierzonej oskarżonemu kary - rażącą obrazę przepisów
postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia, przez obrazę:
- art. 4 k.p.k. w zw. z art. 366 § 1 k.p.k. w zw. z art. 433 § 1 k.p.k. i art. 457 § 3
k.p.k., polegającą na uwzględnieniu - w odniesieniu do wymiaru kary wymierzonej
oskarżonemu - tylko okoliczności przemawiających na jego niekorzyść w sytuacji,
kiedy Sąd Odwoławczy nie wyjaśnił szeregu istotnych okoliczności mających
istotne znaczenie dla wymiaru kary,
Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku w punkcie III punkt 1 litera a, b, c, d, e, f oraz punkt 2 - tj. w zakresie
rozstrzygnięć dotyczących oskarżonego T. R., a także w punkcie IV oraz w punkcie
VII i uniewinnienie oskarżonego bądź przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu
do ponownego rozpoznania.
17
Obrońca A. K. zarzucił w kasacji przedmiotowemu orzeczeniu:
1) rażące naruszenie prawa materialnego, które miało istotny wpływ na treść
zaskarżonego orzeczenia, a to art 53 § 1 i § 2 k.k. - przez zaniechanie
przeprowadzenia szczegółowej analizy okoliczności rzutujących na wymiar kary w
odniesieniu do oskarżonego A. K. i w następstwie tego braku dokonania
zindywidualizowanej oceny tychże okoliczności, co do osoby oskarżonego A. K.;
2) rażące naruszenie prawa procesowego, które miało istotny wpływ na treść
zaskarżonego orzeczenia, a to art 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. poprzez
dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny materiału dowodowego a ujawniające
się w konstatacji Sądu II instancji, że oskarżony A. K. działał z kierunkowym
zamiarem osiągnięcia korzyści majątkowej w odniesieniu do zarzucanych mu
aktem oskarżenia czynów (pkt. XI i XII aktu oskarżenia) podczas, gdy w świetle
zgromadzonego materiału dowodowego, przy wszechstronnej jego ocenie, nie
podobna kategorycznie wykluczyć, że oskarżony ten działał w pełnej
nieświadomości co do bezprawności swoich działań;
- rażącą obrazę przepisów prawa materialnego, która miała zdaniem obrony
istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia a to art. 23 k.k. poprzez jego
niezastosowanie w odniesieniu do zarzutu postawionego oskarżonemu A. K. w pkt
XII aktu oskarżenia, w sytuacji kiedy bezspornym jest na tle ustalonego stanu
faktycznego, iż oskarżony dobrowolnie i skutecznie cofnął pozew przeciwko
pokrzywdzonej A. R.;
- rażącą niewspółmierność kar orzeczonych wobec oskarżonego, tak kar
jednostkowych pozbawienia wolności jaki i kar jednostkowych grzywny jak i kary
łącznej pozbawienia wolności jak i kary łącznej grzywny w kontekście roli
oskarżonego w zdarzeniach opisanych aktem oskarżenia, braku korzyści
uzyskanych z przestępstwa, dotychczasowego trybu życia oskarżonego, jego
postawy po czynie, jak i jego wcześniejszej niekaralności.
Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie we wskazanym
zakresie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do
ponownego rozpoznania.
18
Kasację na niekorzyść skazanego A. K. (w odniesieniu do pk IX, X i XI
wyroku) wniósł także Prokurator Prokuratury Apelacyjnej, zarzucając wyrokowi
Sądu Apelacyjnego:
I. rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie prawa
procesowego, to jest art. 413 § 1 pkt 6 k.p.k., polegające na niewskazaniu
wszystkich zastosowanych przepisów ustawy karnej, stanowiących podstawę
rozstrzygnięcia, co spowodowało, iż nie sposób stwierdzić, co legło u podstaw
wymierzenia przez Sąd oskarżonemu A. K. za czyn opisany w punkcie IX wyroku
kary 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności w sytuacji, gdy przepis art. 310 § 1
k.k., który stał się podstawą wymiaru kary przewiduje karę pozbawienia wolności na
czas nie krótszy od lat 5-ciu.
II. rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie prawa
materialnego, to jest art. 60 § 6 pkt 2 k.k., polegające na przeczeniu wobec
oskarżonego A. K. za czyn opisany w punkcie IX wyroku kary 1 roku i 6 miesięcy
pozbawienia wolności w sytuacji, gdy najniższa możliwa do wymierzenia za
przestępstwo z art. 310 § 1 k.k. kara, przy zastosowaniu nadzwyczajnego
złagodzenia kary, o jakim mowa w art. 60 § 2 pkt 2 k.k. nie może być niższa od
jednej trzeciej dolnej granicy zagrożenia, to jest od 1 roku i 8 miesięcy pozbawienia
wolności.
Prokurator Prokuratury Apelacyjnej w odpowiedzi na kasacje obrońców
wniósł o ich oddalenie, jako oczywiście bezzasadnych.
Na rozprawie Prokurator Prokuratury Generalnej poparł kasację prokuratora
Prokuratury Apelacyjnej, natomiast wniósł o oddalenie wszystkich kasacji obrońców
skazanych jako oczywiście bezzasadnych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja obrońcy J. P. okazała się oczywiście bezzasadna.
Częściowo zasadny okazał się natomiast zarzut naruszenia prawa
procesowego sformułowany w kasacji obrońcy A. K. Zarzut ten, odczytywany przez
pryzmat art. 118 § 1 k.p.k., sprowadza się do wadliwej kontroli odwoławczej w
odniesieniu do apelacji obrońcy oskarżonego, w której podniesiono m.in. kwestię
podstawy dowodowej ustaleń faktycznych w zakresie świadomości A.K., co do
faktu fałszowania weksla A. R. Jak trafnie wskazał w kasacji obrońca, Sąd I
19
instancji, powołując się na zeznania B.S., wymienia tylko T.R., J.J. oraz E.Ż., jako
osoby, które naradzały się w zakresie podrabiania weksli. Tymczasem Sąd
Apelacyjny przyjmuje jako oczywistość, że pełną świadomość w tym zakresie miał
także A.K., jednak argumentacja Sądu Odwoławczego przedstawiona za tą tezą
odnosi się do „celu osiągnięcia korzyści majątkowej”, jaki towarzyszył A.K., gdy
sporządzał pozew, a nie do świadomości faktu, że weksle, których pozew ten
dotyczył, zostały wcześniej sfałszowane.
Należy przy tym mieć na względzie, że A. K. w pkt XII wyroku Sądu
Apelacyjnego przypisano współsprawstwo przestępstwa z art. 310 § 1 k.k.,
kumulatywnie kwalifikowanego w zb. art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. Z
ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd I instancji, a niezakwestionowanych
przez Sąd Odwoławczy wynika, że działanie A. K. w odniesieniu do weksla A. R.
sprowadziło się do podpisania pozwu przeciwko A. R. i T. Ż. o zapłatę kwoty 95.000
zł., przy czym sam pozew wraz z nieprawdziwymi danymi pozwanych i powoda
został sporządzony przez T.R. (s. 33-34 uzasadnienia wyroku Sądu I instancji).
Natomiast w toku postępowania sądowego A.K. pismem procesowym wskazał
nieprawdziwy adres zamieszkania pozwanych.
Przypisanie w tej sytuacji A. K. współsprawstwa przestępstwa obejmującego
także fałszowanie weksla (art. 310 § 1 k.k.) wymagało m.in. ustalenia, że przed
popełnieniem tak kwalifikowanego czynu doszło do zawarcia porozumienia
pomiędzy wszystkim współdziałającymi w realizacji tego czynu. Porozumienie takie
musiało zakładać świadomość znaczenia poszczególnych działań stanowiących
fałszowanie weksla a następnie wykorzystanie go z zamiarem doprowadzenia do
niekorzystnego rozporządzenia mieniem. Sąd Apelacyjny kwestii tej nie rozważał,
choć właśnie ustalenie świadomości A. K., co do wszystkich znamion przypisanego
mu czynu oraz udziału w porozumieniu warunkował przypisanie mu
współsprawstwa do przestępstwa kwalifikowanego także jako fałszowanie weksla.
Należy przy tym podkreślić, że zawarte w kasacji zarzuty dotyczące
podstawy dowodowej ustaleń dotyczących strony podmiotowej zostały odniesione
także do przestępstwa przypisanego A.K. w pkt XI wyroku Sądu I instancji, a
popełnionego na szkodę A.D. W tym jednak zakresie zarzuty te okazały się
oczywiście bezzasadne, bowiem A.K. dokonał samodzielnie wpisu o indosie weksla
20
na okaziciela składając przy tym własnoręczny podpis, w sytuacji, gdy miał
świadomość, że zobowiązanie wekslowe nigdy nie istniało. Trafnie Sąd
Odwoławczy wskazał, że A.K. musiał mieć w tej sytuacji świadomość, że
dokonywane przez niego wpisy na wekslu stanowią jego fałszowanie, bowiem jak
zeznał sam A.K., nie łączyły go z figurującym na wekslu B. C. żadne interesy
majątkowe.
Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Apelacyjny w sposób kompleksowy
będzie musiał odnieść się do zarzutu dotyczącego strony podmiotowej w zakresie
przestępstwa dotyczącego weksla A. R. (pkt. XII wyroku Sądu I instancji).
Niezależnie od tej kwestii, konieczna będzie ocena, czy zostały spełnione także
inne warunki przypisania A.K. odpowiedzialności karnej za współsprawstwo do
popełnienia przestępstwa fałszowania weksla (art. 310 § 1 k.k.) w sytuacji, gdy jego
działania ograniczyły się wyłącznie do podpisania pozwu (oraz sporządzenia
odrębnego pisma procesowego) skierowanego następnie do Sądu w celu
doprowadzenia do niekorzystnego rozporządzenia mieniem. Same te zachowania
nie tylko nie realizowały żadnego ze znamion określonych w art. 310 § 1 k.k. ale
nadto zostały podjęte już po sfałszowaniu weksla. Nie mogły, więc ani w sposób
konieczny, ani istotny warunkować fałszowania weksla (koncepcja materialno-
obiektywna współsprawstwa).
Z uwagi na uchylenie pkt III. 9) wyroku Sądu Apelacyjnego zbędnym było
rozpoznawanie podniesionego w kasacji zrzutu naruszenia art. 23 k.k., który
powiązany był z przypisaniem A.K. odpowiedzialności karnej za przestępstwo z pkt
XII wyroku Sądu I instancji. Z kolei zarzut naruszenia art. 53 § 1 i 2 k.k. w
odniesieniu do skazania A.K. za przestępstwo określone w pkt XI wyroku Sądu I
instancji ma charakter oczywiście bezasadny, bowiem przedmiotem kasacji jest
orzeczenie sądu odwoławczego, zaś w odniesieniu do tego przestępstwa Sąd
Apelacyjny nie stosował wskazanych w kasacji przepisów Kodeksu Karnego,
bowiem nie dokonywał żadnych zmian w zakresie kary.
Zupełnie z innych powodów zasadna była kasacja Prokuratora Prokuratury
Apelacyjnej również dotycząca rozstrzygnięcia o karze zawartego w pkt III.9 wyroku
Sądu Odwoławczego. Zawarte w kasacji zarzuty naruszenia prawa materialnego
jawią się jako oczywiście zasadne mając na uwadze fakt, że dolna granica
21
ustawowego zagrożenia za przestępstwo z art. 310 § 1 k.k. (który był podstawą
wymiaru kary za czyn przypisany A. K.) wynosi 5 lat, zaś sprawcy wymierzono karę
1 roku i 6 miesięcy, co nie jest możliwe nawet w przypadku zastosowania instytucji
nadzwyczajnego złagodzenia kary.
Kasacja obrońcy T. R. okazała się zasadna jedynie w odniesieniu do zarzutu
dotyczącego naruszenia prawa procesowego w zakresie rozstrzygnięcia o karze
zawartego w pkt III.1) wyroku Sądu Odwoławczego. Sąd Apelacyjny, dokonując
zmian w wyroku Sądu I instancji, skazał T.R. na karę 12 lat pozbawienia wolności
oraz 300 stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na
kwotę 40 zł. Decydując się na wydanie rozstrzygnięcia reformatoryjnego i
samodzielne wymierzenie kary, Sąd Odwoławczy zobligowany był do sporządzenia
uzasadnienia spełniającego w tym zakresie wymogi, jakie przewidziane są w
przypadku wymierzenia kary przez sąd pierwszej instancji, zgodnie z art. 424 § 2
k.p.k. i art. 410 k.p.k. (por. wyrok SN z dnia 21 listopada 2007 r., sygn. akt IV KK
379/07, LEX nr 340585). Nie ma przy tym znaczenia, że nowa kara została
orzeczona przez Sąd Odwoławczy w niższym wymiarze, niż kara na którą T.R.
został skazany przez Sąd I instancji. Spełnienie standardu uzasadnienia wymiaru
kary jest tym bardziej istotne, że z uwagi na ograniczenia dotyczące możliwości
kwestionowania współmierności dolegliwości sankcji karnej, zarówno w
perspektywie zwyczajnych jak i nadzwyczajnych środków odwoławczych, jednym
środkiem kontroli prawidłowości działania sądu w tym zakresie jest dokładne
przestrzeganie wymagań proceduralnych. Tylko wówczas, gdy Sąd szczegółowo
przedstawi racje i argumenty, które przesądziły o konkretnym kształcie sankcji
karnej, możliwe jest uchylenie zarzutu arbitralności wymiaru kary. Owe racje i
argumenty muszą przy tym mieć konkretną podstawę dowodową i wynikać z
ustaleń faktycznych dokonanych także w odniesieniu do okoliczności mających,
zdaniem sądu, wpływ na wymiar kary.
Analiza uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego w zakresie wymiaru kary
wobec T. R. przekonuje, że Sąd ten ograniczył się w zasadzie do odwołania do
uzasadnienia Sądu I instancji oraz lakonicznego odniesienia się do zarzutów w
zakresie wymiaru kary sformułowanych w apelacji obrońcy skazanego. O ile takie
wskazanie byłoby możliwe w przypadku orzekania wyłącznie o zasadności środka
22
odwoławczego, o tyle w sytuacji, gdy Sąd Odwoławczy zdecydował się na
rozstrzygnięcie reformatoryjne i sam wymierzył karę T. R. (na dodatek w innym
rozmiarze niż Sąd I instancji) powinien przedstawić własne uzasadnienie tego
wymiaru kary odnosząc się do dyrektyw jej wymiaru określonych w art. 53 k.k. Nie
można w tym zakresie poprzestać na tak ogólnych stwierdzeniach, jak wskazanie,
że „stopień winy i społecznej szkodliwości jest tak duży, że w pełni uzasadnia
sięgnięcie po (…) karę, która w znacznej części wykorzystuje przewidzianą w
ustawie sankcję karną”.
Z analogicznych względów zasadna okazała się także kasacja obrońcy J. J.
w zakresie naruszenia art. 438 § 1 k.p.k. w zw. z art. 53 § 1 i 2 k.k. Także i w tym
wypadku uzasadnienie wyroku Sądu Odwoławczego, który wymierzył J.J. karę 8 lat
pozbawienia wolności oraz grzywnę w wysokości 180 stawek dziennych (pkt. III.5
wyroku), ogranicza się wyłącznie do odniesienia się do niektórych zarzutów
podniesionych w apelacji, a dotyczących niewspółmiernością kary wymierzonej
przez Sąd I instancji. Brak jest natomiast jakiegokolwiek uzasadnienia dla własnego
wymiaru kary dokonanego przez Sąd Odwoławczy.
Należy przy tym mieć na uwadze fakt, że wymiar kary za przestępstwo
określone w art. 310 § 1 k.k. musi uwzględniać szczególne okoliczności wynikające
ze specyficznego charakteru tego przepisu. Sankcja przewidziana w ustawowym
zagrożeniu w art. 310 § 1 k.k. należy do jednej z najsurowszych w Kodeksie
karnym. Nie bez powodu w art. 310 § 3 k.k. ustawodawca przewidział w tym
zakresie wypadek mniejszej wagi, co w przypadku zbrodni jest sytuacją absolutnie
wyjątkową w obowiązującym systemie prawa karnego. Konstytucyjna zasada
państwa prawnego wymaga, by wymiar kary za przestępstwo uwzględniał zasadę
sprawiedliwości i równości, co nakazuje także ocenę dolegliwości kary orzekanej za
konkretne przestępstwo w perspektywie nie tylko kar orzekanych w podobnych
sprawach przed innymi sądami, ale brak rażącej dysproporcji w stosunku do innych
przestępstw cechujących się podobnym lub wyższym stopniem społecznej
szkodliwości. Wprowadzenie w art. 310 § 3 k.k. wypadku mniejszej wagi stanowi
dowód tego, że ustawodawca miał świadomość jak bardzo zróżnicowane mogą być
przypadki czynów, które formalnie realizować będą znamiona typu czynu
zabronionego z art. 310 § 1 k.k. Ustalając w tej sytuacji wysokość konkretnej
23
sankcji należy mieć na względzie dobro prawne, jakie chronione jest w rozdziale
XXXVII Kodeksu karnego. Dobrem tym jest obrót pieniędzmi i papierami
wartościowymi. W komentarzach do tego rozdziału podkreśla się, że „współcześnie,
gdy obrót gospodarczy, wymiana dóbr i usług, odbywa się prawie wyłącznie za
pośrednictwem szeroko rozumianego pieniądza, jego psucie może prowadzić do
destabilizacji, do poważnych perturbacji gospodarczych, zagrażać gospodarce
kraju. Stąd konieczność szczególnie intensywnej, surowej ochrony karnoprawnej
wszelkich <> pieniądza przed zamachami na ich autentyczność”
(M.Błaszczyk w Kodeks karny. Część szczególna Tom II Komenatrz, art. 222-316,
red. M.Królikowski, R.Zawłocki, Beck 2013, Nb 4 do art. 310).
W kontekście skali zagrożenia dla tak rozumianego dobra prawnego należy
oceniać stopień społecznej szkodliwości czynów stanowiących fałszowanie
pieniędzy lub papierów wartościowych. Nie bez znaczenia jest przy tym cel
działania sprawcy takiego fałszerstwa. Inna jest skala zagrożenia dla dobra
prawnego, jakim jest obrót pieniężny oraz, stanowiący substytut tego obrotu, obrót
papierami wartościowymi, wówczas, gdy fałszowanie ma na celu wprowadzenie do
obrotu określonych dokumentów (pieniędzy, papierów wartościowych), które będą
służyć w tym obrocie do umarzania zobowiązań, inna jest skala zagrożenia
wówczas, gdy celem fałszerstwa jest jednokrotne wykorzystanie danego
dokumentu stwierdzającego prawa majątkowe jako narzędzia popełnienia
oszustwa, nie zaś wprowadzenie go do dalszego obrotu na podobieństwo
pieniędzy.
Oczywiście cel działania sprawcy przestępstwa z art. 310 § 1 k.p.k. nie może
być jedynym wyznacznikiem stopnia społecznej szkodliwości czynu, niemniej
stanowi istotny czynnik rzutujący na ocenę stopnia zagrożenia dla dobra prawnego
chronionego przez ten przepis.
Biorąc pod uwagę specyfikę ustawowego zagrożenia karą za czyn
zabroniony określony w art. 310 § 1 k.k., w ponownym postępowaniu Sąd
Apelacyjny rozważy wszelkie okoliczności mające, zgodnie z art. 53 Kodeksu
karnego, wpływ na wymiar kary w odniesieniu do T.R. oraz J.J. i podejmie w tym
zakresie rozstrzygnięcie przedstawiając uzasadnienie swojej decyzji w sposób
wymagany przepisami procedury karnej.
24
Ponieważ w zakresie pozostałych zarzutów, kasacje obrońców T.R. i J.J.
okazały się oczywiście bezzasadne, a powody takiego rozstrzygnięcia zostały
przedstawione w motywach ustnych po ogłoszeniu wyroku przez Sąd Najwyższy, w
których podzielono stanowisko przedstawione w odpowiedzi na kasacje złożone
przez Prokuratora Prokuratury Apelacyjnej, brak jest podstaw do ich ponownej
prezentacji w uzasadnieniu pisemnym. Należy jedynie podkreślić, że pomyłka, jaką
było użycie przez Sąd I instancji w pkt VI wyroku odnoszącym się do J.J., zwrotu
„przestępstwo” w liczbie pojedynczej, miała w świetle wskazanych w wyroku
przepisów prawnych oraz uzasadnienia tego wyroku charakter wręcz oczywisty.
Jednoznaczna była, bowiem intencja Sądu, że chodziło o skazanie sprawcy za ciąg
przestępstw i zwrot ten powinien być użyty w formie liczby mnogiej
(„przestępstwa”). Zmiana dokonana przez Sąd Odwoławczy miała, więc w tym
zakresie charakter techniczny, usuwający omyłkę pisarską i w żadnym wypadku nie
stanowiła naruszenia przepisów procedury karnej, ani tym bardziej nie uzasadniała
twierdzenia, że zachodzi bezwzględna przyczyna odwoławcza z art. 439 § 1 pkt 7
lub też rażące naruszenie art. 424 § 1 k.p.k.