Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 237/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 stycznia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tomasz Artymiuk (przewodniczący)
SSN Józef Dołhy (sprawozdawca)
SSA del. do SN Piotr Mirek
Protokolant Łukasz Biernacki
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Andrzeja Pogorzelskiego
w sprawie T. K.
skazanego z art. 158 § 2 k.k. w zb. z art. 156 § 1 pkt 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w
zw. z art. 64 § 1 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 9 stycznia 2015 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego,
od wyroku Sądu Okręgowego w G.
z dnia 20 stycznia 2014 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w M.
z dnia 18 czerwca 2013 r.,
1. uchyla zaskarżony wyrok w stosunku do T. K., a nadto na
podstawie art. 435 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k. w odniesieniu do
P. O. i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi
Okręgowemu w G. w postępowaniu odwoławczym;
2
2. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz obrońcy z urzędu
adw. Ł. R. - Kancelaria Adwokacka w M. kwotę 442,80 zł (czerysta
czterdzieści dwa złote osiemdziesiąt groszy), w tym 23 % VAT,
tytułem wynagrodzenia za sporządzenie i wniesienie kasacji w
sprawie skazanego T. K.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w M., wyrokiem z dnia 18 czerwca 2013 r., uznał T. K. i P. O.
za winnych tego, że w dniach 10 – 11 grudnia 2011 r. w M., w mieszkaniu przy ulicy
T. 6/4, działając wspólnie i w porozumieniu poprzez uderzanie po całym ciele oraz
przypalanie krocza P. F., spowodowali u niego obrażenia ciała w postaci krwiaków
okularowych głowy, złamania kości nosa, zniekształcenia nosa, trzech, linijnych
otarć naskórka w rzucie kości jarzmowej lewej o długości 3 cm każde, równoległe
do siebie, poprzecznych zadrapań naskórka poniżej kości jarzmowej lewej długości
3 cm, krwiaka małżowiny usznej lewej, krwiaka okolicy pachy lewej obu ramion i
przedramion, krwiaka okolicy nadrzepkowej prawej oraz w rzucie guzowatości kości
piszczelowej prawej, trzech otarć naskórka w ½ długości podudzia lewego, poniżej i
powyżej rzepki lewej o średnicy 0,5 – 1 cm każde, licznych krwiaków pośladków
bardziej nasilonych po stronie prawej, oparzeń III stopnia skóry podbrzusza
schodzące trójkątem w okolice krocza obejmujące pachwiny, prącie oraz górną
część moszny, krwiaka przymózgowego, powiększającego systematycznie objętość
obejmującego obszar od podstawy do sklepienia mózgu z masywnym obrzękiem
prawej półkuli mózgu z zaciśnięciem komory bocznej prawej, z przemieszczeniem
struktur CUN w lewo, co wymagało kraniotomii i ewakuacji krwiaka, z następstwem
nasilonego, organicznego uszkodzenia mózgu z organicznymi zaburzeniami
nastroju i psychozą, które to obrażenia stanowią ciężkie uszkodzenie ciała pod
postacią choroby realnie zagrażającej życiu w momencie około urazowym oraz
ciężkiego co najmniej długotrwałego kalectwa spowodowanego organicznym
uszkodzeniem mózgu, przy czym T. K. zarzucanego mu czynu dopuścił się w ciągu
5 lat po odbyciu w okresie od 14.08.2001 r. do 14. 09.2001 r. i od 25.06.2006 r. do
19.06.2007 r. i od 23.11.2010 r. do 28.11.2010 r. kary łącznej 2 lat i 10 miesięcy
pozbawienia wolności, skazany wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w G. sygn.
akt … 62/04, obejmującym między innymi karę 2 lat pozbawienia wolności
3
orzeczonej wyrokiem Sądu Rejonowego w M. w sprawie sygn. akt … 326/97 za
czyn z art. 210 § 1 d.k.k. tj. przestępstwa z art. 158 § 2 k.k. w zb. z art. 156 § 1 pkt
2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., a w wypadku T. K. nadto w zw. z art. 64 § 1 k.k., i za
to na podstawie art. 156 § 1 pkt 2 k.k. skazał: 1) T. K. na karę 5 lat pozbawienia
wolności; 2) P. O. na karę 3 lat pozbawienia wolności; nadto na podstawie art. 46 §
2 k.k. orzekł na rzecz pokrzywdzonego nawiązki w kwocie po 30.000 zł.
Od tego wyroku apelacje wnieśli oskarżeni i ich obrońcy. Obrońca
oskarżonego T. K. podniósł m. in. zarzut rażącego naruszenia prawa materialnego
– art. 156 § 1 pkt 2 k.k. oraz art. 158 § 2 k.k.
Sąd Okręgowy w G., wyrokiem z dnia 20 stycznia 2014., utrzymał w mocy
zaskarżony wyrok, uznając wszystkie złożone apelacje za oczywiście bezzasadne.
W kasacji od tego wyroku obrońca skazanego T. K. zarzucił:
1. rażące naruszenie przepisów postępowania mające bezpośredni wpływ na
treść orzeczenia w szczególności art. 433 § 1 i 2 w zw. z art. 457 § 2 i 3 k.p.k.
w zw. z art. 440 w zw. z art. 438 pkt 1, 2 i 3 k.p.k.
a) polegające na nieuwzględnieniu będącego przedmiotem rozpoznania
niezależnie od zarzutów apelacji tj. z urzędu zarzutu postawionego w
punkcie III 1 apelacji i finalnie:
 rażące naruszenie prawa materialnego tj. art. 156 § 1 pkt 2 k.k. w
zb. z art. 158 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. poprzez wyrażenie
poglądu o dopuszczalnej kumulatywnej kwalifikacji przestępstwa
ze wskazanych przepisów mimo tego, że czyny zabronione
stypizowane we wskazanych przepisach jako sprzecznie
polegające na narażeniu i spowodowaniu skutku nie pozostają w
realnym zbiegu i niedopuszczalna jest kumulatywna kwalifikacja
prawna we wskazanym zakresie zwłaszcza, że skutek i znamię
narażenia dotyczy w niniejszym postępowaniu tych samych
obrażeń pokrzywdzonego
b) poprzez rażące naruszenie przepisów postępowania art. 167 k.p.k. w zw.
z art. 170 § 1, 2 i 3 k.p.k. przy rozpoznawaniu zarzutu z pkt IV 1 apelacji
polegające na:
4
 ustaleniu, że nierozstrzygnięcie wniosku dowodowego obrońcy
dotyczącego zwolnienia z tajemnicy państwowej odnośnie
operacyjnych ustaleń Policji dotyczących zdarzenia, w którym
udział zarzuca się oskarżonemu stanowi naruszenie przepisów
postępowania jednak nie mający wpływu na treść orzeczenia
mimo obiektywnego braku uzasadnienia bierności organu
orzekającego w tym zakresie oraz mimo tego, że niezrealizowanie
tego wniosku dowodowego uniemożliwiło ustalenie i
przeprowadzenie dowodów, z których pochodziły operacyjne
ustalenia Policji nie znajdujące uzasadnienia w dowodach
obciążających oskarżonego
c) poprzez rażące naruszenie art. 394 § 2 k.p.k. w zw. z art. 393 § 1 i 3
k.p.k. w zw. z art. 92 i 410 k.p.k. w zw. z art. 7 k.p.k. przy rozpoznawaniu
zarzutów z pkt IV 2 i 3 apelacji polegające na:
 uznaniu, że przekonanie Sądu o wiarygodności jednych dowodów
i niewiarygodności innych pozostaje pod ochroną prawa bez
ujawnienia wszystkich dowodów zgromadzonych w sprawie mimo
tego, że w takiej sytuacji orzekanie przed Sądem obu instancji
nastąpiło bez uczynienia wszystkich istotnych okoliczności
podstawą wyroku mając bezpośredni wpływ na treść orzeczenia
Sądu Okręgowego.
W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i
poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego w M.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarżący zasadnie podniósł, iż Sąd Okręgowy wadliwie rozpoznał
podniesiony w apelacji zarzut rażącego naruszenia prawa materialnego – art. 156 §
1 pkt 2 k.k. w zb. z art. 158 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. Istotnie, argumentacja
Sądu odwoławczego w odniesieniu do zarzutu apelacji, ograniczała się do
stwierdzenia, że „w ocenie Sądu Okręgowego pełną zawartość kryminalną czynu
oskarżonego oddaje przyjęcie kumulatywnego zbiegu przepisów art. 158 § 2 k.k. z
art. 156 § 1 pkt 2 k.k. Okoliczności sprawy i sposób działania oskarżonych, w tym
T.K. (zadawanie bardzo silnych ciosów pięściami m.in. w głowę) jednoznacznie
5
wskazują, że zamiar (co najmniej ewentualny) T. K. skierowany był na
spowodowanie ciężkiego uszkodzenia ciała u pokrzywdzonego”.
Wyrażając tak kategoryczny pogląd pominął Sąd odwoławczy realia sprawy,
poczynione przez Sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne oraz uzasadnienie
oceny prawnej działania sprawców, zawarte w motywach pisemnych wyroku tego
Sądu, co ma istotne znaczenie, zważywszy na kierunek zaskarżenia wyroku.
Wyrokowy opis czynu przypisanego obu oskarżonym wskazuje, że Sąd Rejonowy
przyjął, iż obaj sprawcy, działając wspólnie i w porozumieniu, spowodowali u
pokrzywdzonego ciężkie uszkodzenie ciała, i równocześnie narazili
pokrzywdzonego na wystąpienie skutków określonych w art. 156 § 1 k.k. Taki opis
czynu wskazuje na kwalifikację z art. 158 § 1 k.k. w zb. z art. 156 § 1 pkt 2 k.k.
Tymczasem analiza uzasadnienia Sądu pierwszej instancji w zakresie
dokonanych ustaleń faktycznych nie daje podstaw do przyjęcia, aby można było
precyzyjnie ustalić, że umyślne działania każdego ze sprawców, ocenione
niezależnie od siebie, spowodowały u pokrzywdzonego ciężkie uszkodzenie ciała.
Co więcej, argumentacja Sądu Rejonowego w kwestii oceny prawnej czynu
sprowadzała się do stwierdzenia, że „… mając na uwadze sposób działania
sprawców (bicie, kopanie, podpalanie genitaliów), każdy z nich przewidywał, a co
najmniej mógł obiektywnie przewidzieć fakt spowodowania u pokrzywdzonego
ciężkiego uszczerbku na zdrowiu".
Oczywiste jest zatem, że taka ocena strony podmiotowej, posiłkująca się
unormowaniem z art. 9 § 3 k.k., wskazuje na kwalifikację z art. 158 § 2 k.k. Strona
podmiotowa czynu zabronionego z art. 156 § 1 k.k. charakteryzuje się umyślnością
w postaci zamiaru bezpośredniego lub ewentualnego. Pomiędzy zachowaniem
sprawcy a wystąpieniem skutku musi zachodzić adekwatny związek przyczynowy.
Przepis art. 158 § 2 k.k. określa typ kwalifikowany, znamieniem kwalifikującym jest
następstwo czynu – ciężki uszczerbek na zdrowiu. Do określenia znamienia strony
podmiotowej tego przestępstwa ma zastosowanie art. 9 § 3 k.k.
W judykaturze i doktrynie jednolicie przyjmuje się, że kumulatywny zbieg z
art. 11 § 2 k.k. zachodzi, gdy czyn sprawcy wypełnia znamiona typu umyślnego
czynu zabronionego narażenia na niebezpieczeństwo danego dobra oraz znamiona
typu nieumyślnego czynu zabronionego naruszenia takiego dobra.
6
Jeżeli następstwo czynu, o którym mowa w art. 158 § 2 k.k., zostało przez
jego bezpośredniego sprawcę spowodowane umyślnie, to nie realizuje on
przestępstwa udziału w pobiciu kwalifikowanym przez nieumyślny ciężki
uszczerbek na zdrowiu, tylko popełnia przestępstwo określone w art. 156 § 1 k.k.
Jeżeli następstwo to przez ustalonego sprawcę spowodowane zostało nieumyślnie,
to odpowiada on za typ kwalifikowany udziału w pobiciu.
Oczywiste jest zatem, że wykluczone jest przyjęcie zbiegu kumulatywnego z
art. 158 § 2 k.k. i art. 156 § 1 k.k.
Podzielając zasadność argumentacji kasacji w tym zakresie Sąd Najwyższy
uchylił zaskarżony wyrok w stosunku do T. K., a na zasadzie art. 435 k.p.k. w zw. z
art. 518 § k.p.k. w odniesieniu do P. O., i przekazał sprawę do ponownego
rozpoznania Sądowi Okręgowemu w G. w postępowaniu odwoławczym.
Pozostałe zarzuty kasacji są bezzasadne w stopniu oczywistym.
Skarżący powtarza zarzuty przedstawione w argumentacji, co do których
Sąd Okręgowy należycie ustosunkował się. Kasacja nie zawiera żadnych
merytorycznych argumentów, które pozwalałaby na zakwestionowanie stanowiska
sądu odwoławczego.