Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 99/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 stycznia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Roman Kuczyński
w sprawie z wniosku P. Sp. z o.o.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
przy udziale zainteresowanego T. K.
o wydanie zaświadczenia w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 21 stycznia 2015 r.,
skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 30 października 2013 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 30 października 2013 r., Sąd Apelacyjny, w sprawie z
wniosku – P. Spółki z o.o. z siedzibą w W. (dalej także płatnik) o wydanie
2
zaświadczenia w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych, oddalił apelację
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych od wyroku Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych z dnia 4 kwietnia 2013 r., którym zmieniono decyzję
organu rentowego z dnia 14 sierpnia 2012 r. i nakazano poświadczenie formularza
A1 potwierdzającego, że zainteresowany T. K. w okresie od dnia 4 stycznia 2012 r.
do dnia 29 stycznia 2012 r. podlegał polskiemu ustawodawstwu w zakresie
ubezpieczeń społecznych.
W stanie faktycznym sprawy, płatnik w dniu 9 lutego 2012 r. złożył wniosek o
poświadczenie dokumentów o ustawodawstwie właściwym dla pracownika firmy –
T. K. - w związku z czasowym delegowaniem go do pracy na terytorium Francji, w
okresie od dnia 4 stycznia 2012 r. do dnia 29 stycznia 2012 r. Decyzją z dnia 14
sierpnia 2012 r., organ rentowy odmówił wydania wnioskodawcy zaświadczenia A1
potwierdzającego, że zainteresowany w okresie wykonywania pracy na terytorium
Francji podlegał polskiemu ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeń społecznych.
Wnioskodawca jest agencją pracy tymczasowej. Zajmuje się m.in. działalnością
związaną z wyszukiwaniem miejsc pracy i pozyskiwaniem pracowników,
udostępnianiem wykwalifikowanych pracowników przedsiębiorstwom z krajów Unii
Europejskiej w branżach: budowlanej, konstrukcyjnej oraz turystycznej. Prowadzi w
tym celu działalność rekrutacyjną, logistyczną i administracyjną. Zainteresowany
został zatrudniony na podstawie umowy o pracę i zgłoszony do ubezpieczeń jako
pracownik. Był zatrudniony u polskiego pracodawcy kilkukrotnie od 2011 r. na
okresy 3 - 6 miesięczne, na podstawie umów o pracę na czas określony. W ramach
tej umowy był delegowany do pracy we Francji, gdzie wykonywał prace murarza za
wynagrodzeniem 600 euro miesięcznie. Od wynagrodzenia wypłaconego za okres
od dnia 4 stycznia 2012 r. do dnia 29 stycznia 2012 r. wnioskodawca opłacił w
Polsce składki na ubezpieczenie społeczne i zaliczkę na podatek dochodowy.
Zainteresowany nie został zatrudniony w celu zastępstwa za innego pracownika, a
także nigdy nie pracował w kraju.
W przedmiocie określenia danych dotyczących działalności prowadzonej w
Polsce i za granicą organ rentowy przeprowadził postępowanie i ustalił, że płatnik
osiągnął średnie obroty z okresu ostatnich 12 miesięcy prowadzenia pozarolniczej
działalności gospodarczej na poziomie 12%. Wykazane przez płatnika dane we
3
wniosku o poświadczenie formularzy A 1 złożonych od 2010 r., wskazują, że
przychody z działalności w kraju spadły, bowiem na dzień 30 sierpnia 2010 r.
wynosiły 31%, na dzień 31 grudnia 2010 r. - 18%, a na dzień 30 czerwca 2011 r. -
12%. W okresie od stycznia do marca 2012 r. obrót osiągany przez firmę z
działalności w Polsce utrzymywał się na poziomie 12%.
Płatnik w okresie od stycznia do kwietnia 2012 r. zatrudniał (na podstawie
umów o pracę i umów zlecenia) i zgłaszał do ubezpieczeń społecznych w kraju
średnio - łącznie w miesiącu - 57 osób oraz realizował 11 umów/kontraktów z
podmiotami gospodarczymi w Polsce, natomiast we Francji i w Niemczech pracę
wykonywało łącznie średnio 178 osób w ramach realizowanych około 38
umów/kontraktów. Płatnik w styczniu 2012 r. delegował do pracy za granicą 155
osób, a 115 zatrudnił w Polsce, w lutym odpowiednio 171 osób za granicą i 122 w
Polsce, w marcu 179 osób za granicą i 127 w Polsce, w kwietniu 207 osób za
granicą i 131 w Polsce, w maju 229 osób za granicą i 154 w Polsce, w czerwcu 254
osób za granicą i 143 w Polsce, w lipcu 224 osób za granicą i 117 w Polsce. W
okresie od stycznia 2012 r. do lipca 2012 r. zrealizował następującą ilość
kontraktów: w styczniu 32 w Unii Europejskiej i 11 w Polsce, w lutym 34 w Unii i 11
w Polsce, w marcu 40 w Unii i 11 w Polsce, w kwietniu 46 w Unii i 11 w Polsce, w
maju 48 w Unii i 11 w Polsce, w czerwcu 51 w Unii i 12 w Polsce, w lipcu 41 w Unii i
12 w Polsce. Średnie obroty płatnika w styczniu 2012 r. wyniosły; w Unii
Europejskiej 83%, a Polsce 17%, w lutym 83% w Unii i 17% w Polsce, w marcu
53% w Unii i 47% w Polsce, w kwietniu 82% w Unii i 18% w Polsce, od maja do
lipca wyniosły w Unii 82%, a w Polsce 18%.
Wyrokiem z dnia 4 kwietnia 2013 r., Sąd Okręgowy uwzględnił odwołanie
wnioskodawcy i zmienił decyzję organu rentowego z dnia 14 sierpnia 2012 r.,
nakazując poświadczenie formularza A1 potwierdzającego, że zainteresowany w
okresie od dnia 4 stycznia 2012 r. do dnia 29 stycznia 2012 r. podlegał polskiemu
ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeń społecznych.
W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, że zgodnie z art. 11 ust. 2 lit a
rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29
kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego
(Dz.U. UE L 2004.166.1 ze zm.) osoba wykonująca w Państwie Członkowskim
4
pracę najemną, pracę na własny rachunek, podlega ustawodawstwu tego państwa
członkowskiego, za wyjątkiem sytuacji, gdy osoba, która wykonuje działalność jako
pracownik najemny w Państwie Członkowskim w imieniu pracodawcy, który
normalnie tam prowadzi swoją działalność, a która jest delegowana przez tego
pracodawcę do innego Państwa Członkowskiego do wykonywania pracy w imieniu
tego pracodawcy, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego Państwa
Członkowskiego, pod warunkiem, że przewidywany czas takiej pracy nie
przekracza 24 miesięcy i osoba ta nie jest wysłana, by zastąpić inną osobę (art. 12
ust. 1 rozporządzenia).
Na podstawie art. 14 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady
(WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r., dotyczącego wykonywania
rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia
społecznego (Dz.U. UE L 2009.284.1 ze zm.) do celów stosowania art. 12 ust. 1
rozporządzenia 883/2004 „osoba, która wykonuje: działalność jako pracownik
najemny w państwie członkowskim w imieniu pracodawcy, który normalnie tam
prowadzi swoją działalność, a która jest delegowana przez tego pracodawcę do
innego państwa członkowskiego”, oznacza także osobę zatrudnioną w celu
oddelegowania jej do innego państwa członkowskiego, pod warunkiem, że osoba ta
bezpośrednio przed rozpoczęciem zatrudnienia podlega już ustawodawstwu
państwa członkowskiego, w którym siedzibę ma jej pracodawca. Zastosowanie
powołanego przepisu wymaga spełnienia warunków, które zostały wskazane w
rozporządzeniu nr 987/2009 i omówione szerzej w Decyzji nr A2 Komisji
Administracyjnej d/s Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego.
Opracowany przez Komisję Administracyjną na podstawie Decyzji „Praktyczny
Poradnik: Ustawodawstwo mające zastosowanie do pracowników w Unii
Europejskiej (UE), Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG) i Szwajcarii”
wskazuje nadto, że obroty osiągane przez delegujące przedsiębiorstwo w państwie
zatrudnienia w odpowiednim okresie powinny wynosić co najmniej 25%, zaś
przypadki, kiedy obrót jest niższy wymagają pogłębionej analizy. Jak wskazał Sąd
pierwszej instancji, z ustaleń stanu faktycznego wynika, że płatnik od początku
swojej działalności większość pracowników rekrutował do prac w zagranicznych
firmach w państwach członkowskich Unii Europejskiej. W związku z tym obroty
5
agencji uzyskane w Polsce z krajowych umów zawsze pozostawały w dysproporcji
w stosunku do obrotów agencji z umów zawartych z firmami zagranicznymi w
krajach Unii Europejskiej. Bezsporny jest fakt, że agencja pracy ma siedzibę na
terytorium Polski i w kraju prowadzi działalność polegająca na rekrutacji
pracowników do pracy w kraju, jak i do pracy za granicę w państwach
członkowskich. W ocenie Sądu wymóg, by wysyłające przedsiębiorstwo -
zazwyczaj prowadziło na terenie kraju delegującego - swoją znaczną część
działalności, należy rozumieć szeroko, tj. należy wziąć po uwagę szereg czynników
(gdzie znajduje się siedziba przedsiębiorstwa, gdzie znajduje się kadra kierownicza
biura i administracja, kadry, należy uwzględnić również charakter działalności
danego przedsiębiorstwa). Płatnik prowadzi znaczącą działalność w kraju, gdyż
spełnia powyższe przesłanki. Ponadto charakter działalności agencji pracy
przemawia za uznaniem, że agencja pracy prowadzi swą działalność w Polsce.
Zdaniem Sądu, kryterium przyjęte przez organ rentowy - osiągnięcie 25% obrotu w
Polsce jest wymogiem pozanormatywnym, ma jedynie charakter pomocniczy i nie
może być traktowane jako jedyne kryterium wyboru ustawodawstwa w zakresie
ubezpieczeń społecznych.
Wyrokiem z dnia 30 października 2013 r., Sąd Apelacyjny oddalił apelację
organu rentowego, uznając za prawidłowe ustalenia stanu faktycznego dokonane
przez Sąd pierwszej instancji jak i ich ocenę prawną. Sąd wskazał, że w sprawie
zastosowanie znajdują przepisy rozporządzenia nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia
2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz
przepisy rozporządzenia nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego
wykonywania rozporządzenia nr 883/2004. W szczegółowych uregulowaniach
dotyczących art. 12 i 13 rozporządzenia podstawowego nr 883/2004, zawartych w
rozporządzeniu nr 987/2009 dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr
883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, w art. 14
ust. 1 i 2 wskazano, że sformułowanie zawarte w art. 12 ust. 1 rozporządzenia
podstawowego oznacza także osobę zatrudnioną w celu oddelegowania jej do
innego państwa członkowskiego, pod warunkiem, że osoba ta bezpośrednio przed
rozpoczęciem zatrudnienia podlegała już ustawodawstwu państwa członkowskiego,
w którym siedzibę ma jej pracodawca. W ustępie 2 natomiast wyjaśniono, że
6
sformułowanie zawarte w art. 12 ust. 1 rozporządzenia podstawowego odnosi się
do pracodawcy zazwyczaj prowadzącego znaczną część działalności, innej niż
działalność związana z samym zarządzeniem wewnętrznym, na terytorium państwa
członkowskiego, w którym ma swoją siedzibę, z uwzględnieniem wszystkich
kryteriów charakteryzujących działalność prowadzoną przez dane przedsiębiorstwo.
W rozpoznawanej sprawie wymagało rozstrzygnięcia, czy płatnik prowadził na
terenie Polski „znaczną działalność”, o której mowa w art. 12 ust. 1 rozporządzenia
podstawowego nr 883/2004, inną niż działalność związaną z samym zarządzeniem
wewnętrznym oraz na jakich zasadach zainteresowani zostali oddelegowani do
pracy we Francji. Sąd przywołał treść decyzji nr A2 z dnia 12 czerwca 2009 r.
dotyczącej wykładni art. 12 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE)
nr 883/2004, według której pierwszym decydującym warunkiem dla zastosowania
art. 12 ust. 1 rozporządzenia jest istnienie bezpośredniego związku między
pracodawcą a zatrudnionym przez niego pracownikiem. Drugim warunkiem jest
istnienie więzi między pracodawcą a państwem członkowskim, w którym ma on
swoją siedzibę. Możliwość delegowania pracowników, według Komisji, powinna
zatem ograniczać się wyłącznie do przedsiębiorstw, które normalnie prowadzą swą
działalność na terytorium państwa członkowskiego, którego ustawodawstwu nadal
podlega pracownik delegowany; dlatego przyjmuje się, że powyższe przepisy mają
zastosowanie jedynie do przedsiębiorstw, które zazwyczaj prowadzą znaczną
część działalności na terytorium państwa członkowskiego, w którym mają siedzibę.
Podkreślenia wymaga stwierdzenie Komisji, że gwarancja utrzymania
bezpośredniego związku przestaje istnieć, jeżeli pracownik delegowany zostaje
oddany do dyspozycji trzeciego przedsiębiorstwa. Z powyższego wynika, że poza
istnieniem więzi pracowniczej wymaga się, by przedsiębiorstwo delegujące „zwykle”
prowadziło działalność na terenie państwa, z którego pracownik został
oddelegowany, przy czym chodzi o działalność „godną odnotowania” w kraju
delegującym. Z decyzji nie wynika, aby to właśnie obrót odgrywał pierwszoplanową
rolę przy ocenie czy przedsiębiorstwo może powołać się na art. 14 ust. 1 lit. a
rozporządzenia Rady (EWG) Nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie
stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych,
osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin
7
przemieszczających się we Wspólnocie (Dz.U.E.L. 1971 Nr 149, poz. 2 ze zm.).
Dokumentacja dostarczona przez płatnika wskazuje na zmienne wartości zarówno
obrotów jak i liczby zatrudnionych pracowników, co wyraźnie przedstawił Sąd
Okręgowy. Co prawda w 2011 r. i 2012 r. odnotowano spadek osiąganego obrotu
na terenie Polski, jednakże tendencja ta związana jest z obecną sytuacja na rynku
europejskim. Z tego też względu wartość osiąganych przez płatnika obrotów, nie
może stanowić podstawowego determinantu w rozstrzyganiu niniejszej sprawy. Nie
można też pominąć, że celem dla którego stworzono możliwość odstępstw od
zasady terytorialności było maksymalne wspieranie swobodnego przepływu
pracowników oraz umożliwienie pracownikom, przedsiębiorstwom i instytucjom
uniknięcia niepotrzebnych i kosztownych komplikacji administracyjnych. Sąd drugiej
instancji wskazał także, że podczas całego okresu oddelegowania
zainteresowanego zachowany był bezpośredni związek między przedsiębiorstwem
delegującym, a pracownikiem oddelegowanym. W ocenie Sądu drugiej instancji
wszystkie te okoliczności świadczą o istnieniu po stronie wnioskodawcy przesłanek
warunkujących wydanie zaświadczenia A1, które potwierdza objęcie pracownika
delegowanego krajowym systemem ubezpieczeń społecznych.
W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku, zaskarżając go w całości,
pełnomocnik organu rentowego, zarzucił naruszenie przepisów prawa
materialnego – art. 83b ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 1442 ze zm.), oraz
art. 11 ust. 2 lit. a i art. 12 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady
(WE) nr 883/2004, art. 14 ust. 1 i 2 i art. 19 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu
Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009, poprzez ich błędną wykładnię, co
spowodowało z kolei naruszenie art. 6 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 11 ust. 1, 12 ust.
1 oraz 13 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez niezasadne
objęcie zainteresowanego ubezpieczeniami społecznymi, jako pracownika na
terenie Polski, wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku Sądu
Apelacyjnego i orzeczenie co do istoty sprawy, ewentualnie uchylenie w całości
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi drugiej instancji do ponownego
rozpoznania wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania, w tym kosztach
zastępstwa procesowego.
8
W odpowiedzi na skargę kasacyjną pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o
odmowę przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, ewentualnie oddalenie skargi
kasacyjnej wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania.
Sąd Najwyższy wziął pod uwagę co następuje:
Skarga kasacyjna jest uzasadniona.
Stosownie do art. 39813
§ 1 i 2 k.p.c., Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w
granicach skargi kasacyjnej (jej podstaw) i jest związany ustaleniami faktycznymi
stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia, jeżeli skarga nie zawiera
zarzutu naruszenia przepisów postępowania (bądź jeżeli taki zarzut okaże się
niezasadny). W przytoczonych wyżej okolicznościach sprawy, należy uznać za
usprawiedliwiony kasacyjny zarzut naruszenia prawa materialnego.
Wstępnie Sąd Najwyższy uważa za niezbędne przypomnieć, że w
poprzednim okresie, to jest przed dniem 1 maja 2010 r., kwestie dotyczące
koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, uregulowane obecnie w
przepisach rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z
dnia 29 kwietnia 2004 r. oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady
(WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonania pierwszego z
wymienionych rozporządzeń, regulowały przepisy rozporządzenia Rady (EWG) Nr
1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów
zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących
działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się
we Wspólnocie.
Przede wszystkim nie można podzielić stanowiska Sądu Apelacyjnego, że
obrót nie odgrywa pierwszoplanowej roli w ocenie „czy przedsiębiorstwo może
powołać się na art. 14 ust. 1 lit. a rozporządzenia 1408/71”, a więc przyjęcie, że
obrót w kraju delegowania nie przesądza, czy przedsiębiorstwo delegujące
(w sprawie agencja pracy tymczasowej) prowadzi znaczną część działalności w
kraju delegowania. Nawet podzielając tak ogólnie sformułowaną tezę, należy ją
uzupełnić o istotne zastrzeżenie, że obrót nie może być pomijany jako kryterium
bez znaczenia. Zwłaszcza, że obrót ustalony w sprawie jest o ponad połowę niższy
9
niż wymagany (12% i 25%). Obrót na poziomie 25% odnosi się dla wszystkich
państw Unii i w tym wyraża się jego uniwersalny walor jako jednakowego punktu
odniesienia dla wszystkich adresatów (firm, przedsiębiorstwa) z wielu różnych
państw. Taki poziom wymaganego obrotu odpowiada regulacji prawnej,
adresowanej do „pracodawcy zazwyczaj prowadzącego znaczną część
działalności, innej niż działalność związana z samym zarządzaniem wewnętrznym
na terytorium państwa członkowskiego, w którym ma siedzibę, (…)” - art. 12 ust. 1
rozporządzenia nr 883/2004 w związku z art. 14 ust. 2 rozporządzenia nr
987/2009).
Potwierdza to także orzecznictwo ETS (por. sprawa Sarl Manpower
przeciwko Caisse Promaire d' Assurace Maladie - wyrok ETS z dnia 17 grudnia
1970, sygn. 35/70, ECR 1970/2/01251; sprawa Fitzwilliam - wyrok ETS z dnia 10
lutego 2000 r., C-202/97, ECR 2000/2/I-00883; sprawa Plum - wyrok ETS z dnia 9
listopada 2000 r., C-404/98, ECR 2000/11A/I-09397). Szczególne znaczenie w tej
kwestii należy przypisać stanowisku wyrażonemu w sprawie Fitzwilliam, w którym
przyjęto, że warunek zwykłego wykonywania swej działalności w pierwszym
państwie, jest spełniony jeżeli przedsiębiorstwo stale wykonuje znaczącą
działalność w państwie, w którym ma siedzibę. Tak więc stanowisko, że obrót
stanowi istotne kryterium odwołujące się do skali działalności przedsiębiorstwa,
można uznać za utrwalone i aktualne, jako kryterium racjonalnie sprawdzalne.
Przekładając to na okoliczności sprawy, należy uznać, że skoro wymagany jest
obrót na poziomie 25% w kraju delegowania, a więc jednej czwartej całego obrotu,
to po pierwsze dotyczyć to może jedynie przedsiębiorstwa działającego w danym
państwie, a po drugie, przedsiębiorstwa z wymaganą granicą obrotu, który co do
zasady nie pozwala na dowolne odejście poniżej tak zakreślonej skali. Wspomniany
wyżej Poradnik praktyczny stwierdza, że przypadki, w których obrót jest niższy niż
25% „wymagałyby pogłębionej analizy”. Z tego ostatniego zapisu nie wynika, że
znosi zastrzeżony poziom obrotu, lecz tylko, że odstępstwo powinno stanowić
wyjątek oparty na racjonalnej podstawie, a więc na analizie, która musi być tym
bardziej wzmocniona. Nie oznacza to jednak, że niższy obrót może być
równoważony (kompensowany) wartością innych kryteriów, gdyż są one rodzajowo
odmienne i dotyczą czego innego. Kryteria te również powinny być spełnione, a
10
więc co do siedziby przedsiębiorstwa i zawierania umów w miejscu delegowania,
gdyż to należy do zwykłej istoty rozważanej regulacji. Natomiast ilość umów czy
kontraktów nie zastępuje obrotu, który stanowi właśnie pochodną ich realizacji.
Reasumując obrót jako kryterium oceny w rozważanym aspekcie legitymuje
przedsiębiorcę (agencję) dopiero przy określonej wartości (25%), co oznacza, że
12% obrót nie spełnia kryterium wymaganego obrotu w kraju delegowania, gdy się
dodatkowo uwzględni, że niższy obrót nie był krótkotrwały, lecz utrzymywał się
dłużej na poziomie 12% - ustalono, że na koniec 2010 r. wynosił 18%, w 2011 r.
12% i podobnie w 2012 r., znaczącym dla wydania zaświadczenia.
W sprawie nie ustalono, aby tendencja spadkowa była krótkotrwała i że
pewna jest poprawa do wymaganego poziomu, gdyż „sytuacja na rynku
europejskim” (dekoniunktura) sama w sobie nie uzasadnia wyjątku, od
przedstawionej wyżej zasady - wykładnia i stosowanie przepisów nie może zależeć
od koniunktury czy dekoniunktury w danym państwie.
Stwierdzenie więc, że „wartość osiąganych przez stronę odwołującą się
obrotów (…) nie może stanowić podstawowego determinantu w rozstrzyganiu
niniejszej sprawy”, nie zasługuje na podzielenie, gdy się uwzględni, że w
omawianej regulacji chodzi o wyjątek od zasady lex loci laboris, a więc ułatwienia, a
nie o system, w którym pracownik z kraju o niższych kosztach pracy (ubezpieczenia
społecznego) jest wysyłany (delegowany) do pracy w kraju o wyższych kosztach
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 2009 r., II UK 99/09, OSNP 2011
nr 11-12, poz. 162). Dobrodziejstwo wyjątku od tej zasady odnosi się do
pracodawcy osadzonego w jednym państwie i wykonującego roboty lub usługi w
innym państwie, zatrudniając do tej pracy swoich dotychczasowych pracowników
albo osoby dopiero zatrudniane z kraju delegowania. Dzięki takiemu rozwiązaniu
pracodawca (agencja pracy tymczasowej) za granicą nie musi zatrudniać
pracowników z innego kraju według kosztów miejsca pracy (wykonywania usługi,
działania firmy). Jednak taki wyjątek ma swe racjonalne granice, które wyznacza
warunek prowadzenia znaczącej części działalności, innej niż działalność związana
z samym zarządzaniem wewnętrznym, na terytorium państwa członkowskiego, w
którym ma swoją siedzibę. Na tle przedstawionego stanu faktycznego sprawy, nie
można nie dostrzegać różnicy między pracodawcą, który za granicą wykonuje
11
roboty lub usługi a agencją pracy tymczasowej, gdyż w przypadku zatrudnienia
przez agencję, pracodawcą faktycznym jest tzw. pracodawca użytkownik, gdyż to
on określa reżim pracy i sprawuje kierownictwo w zatrudnieniu. Pracownik
delegowany jest więc do zagranicznego pracodawcy użytkownika, czyli nie jest to
sytuacja typowa, w której pracownik delegowany jest do wykonywania pracy (robót,
usług) na rzecz delegującego pracodawcy. Innymi słowy agencja pracy
tymczasowej pośredniczy w zatrudnieniu co uzasadnia jej określony profit, czyli
zapłatę za usługę (marżę) po zwrocie kosztów. Te czynniki determinują też
zasadniczy cel jej działalności, dlatego agencja pracy tymczasowej nie powinna być
zwolniona z wymaganego poziomu obrotu jako kryterium oceny w podstawowej
kwestii czy prowadzi znaczącą część działalności na terytorium państwa
członkowskiego, z którego wysyła zatrudnionych do pracy za granicę. Innymi słowy
skoro próg obrotu na poziomie 25% odnosi się do zwykłych pracodawców, to tym
bardziej dotyczy także agencji pracy tymczasowej.
W licznych wyrokach Sądu Najwyższego, w których podłożem były decyzje
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w przedmiocie odmowy wydania P., Spółce z
ograniczoną odpowiedzialnością zaświadczenia A1 potwierdzającego, że jej
pracownicy w okresie wykonywania pracy na terytorium Francji podlegali polskiemu
ubezpieczeniu społecznemu, wyrażony został pogląd, że podmiot delegujący
zatrudnianych pracowników do pracy za granicą może być co do zasady uznany za
pracodawcę zazwyczaj prowadzącego znaczną część działalności w kraju, w
którym ma swoją siedzibę i z którego deleguje pracowników za granicę w
rozumieniu art. 12 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 883/2004 oraz art. 14 ust. 2
rozporządzenia (WE) nr 987/2009, jeżeli prowadzi w tym kraju działalność inną niż
działalność związana z samym zarządzaniem wewnętrznym i jeżeli osiąga w nim
obrót na poziomie 25% całego swego obrotu (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z
dnia 6 sierpnia 2013 r., II UK 116/13, OSNP 2014 nr 5, poz. 73, z dnia 2
października 2013 r., II UK 170/13, OSNP 2014 nr 12, poz. 171, z dnia 4 czerwca
2014 r., II UK 550/13, niepublikowany, z dnia 4 czerwca 2014 r., II UK 565/13.
niepublikowany, z dnia 6 sierpnia 2014 r., II UK 31/14, niepublikowany, z dnia 14
października 2014 r., II UK 32/14, niepublikowany oraz z dnia 18 listopada 2014 r.,
II UK 46/14, niepublikowany).
12
Tym się kierując, uwzględniając wniosek skargi, orzeczono jak w sentencji,
po myśli art. 39815
§ 1 k.p.c.
O kosztach orzeczono po myśli art. 108 § 2 w związku z art. 39821
k.p.c.