Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 156/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 marca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Antoni Górski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Zbigniew Kwaśniewski
w sprawie z powództwa T. S.
przeciwko Towarzystwu Ubezpieczeń Wzajemnych "T." w W.
o zadośćuczynienie, odszkodowanie i rentę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 12 marca 2015 r.,
skargi kasacyjnej powódki
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 6 września 2013 r.,
A) uchyla zaskarżony wyrok w zakresie dotyczącym
roszczenia powódki o zadośćuczynienie i o skapitalizowane
odsetki (pkt. I ppkt. 1 i 2 ) i w tej części zmienia go w ten sposób,
że oddala apelację pozwanego w odniesieniu do tych roszczeń,
B) uchyla zaskarżony wyrok w części dotyczącej
rozstrzygnięcia o kosztach (pkt. I ppkt. 3 i 4 ) oraz w pkt. III
i zmienia go w ten sposób, że znosi wzajemnie między stronami
koszty procesu za obie instancje,
2
C) zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 3 600 zł
(trzy tysiące sześćset) kosztów postępowania kasacyjnego.
3
UZASADNIENIE
Powódka T. S. dochodzi od pozwanego ubezpieczyciela – Towarzystwa
Ubezpieczeń Wzajemnych „T.” roszczeń z tytułu następstw wypadku
komunikacyjnego, któremu uległa w dniu 17 lipca 2009 r. Roszczenia te obejmują
zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, odszkodowania z poniesione szkody, rentę
oraz żądanie ustalenia odpowiedzialności pozwanego za następstwa wypadku,
które mogą ujawnić się w przyszłości.
Wyrokiem z dnia 12 grudnia 2012 r. Sąd Okręgowy w W. zasądził od
pozwanego ma rzecz powódki zadośćuczynienie w wysokości 240.000 zł
z ustawowymi odsetkami od kwoty 50.000 zł od 4 lipca 2011 r. oraz kwotę
38.108,75 zł. tytułem skapitalizowanych odsetek z ustawowymi odsetkami od
4 lipca 2011 r., uwzględnił większość roszczeń odszkodowawczych i w znacznej
części roszczenie o rentę oraz ustalił odpowiedzialność pozwanego na przyszłość.
Sąd Okręgowy, rozważając poważne następstwa wypadku dla stanu zdrowia
i przyszłości życia powódki uznał, że odpowiednią sumą zadośćuczynienia za jej
krzywdę będzie kwota 400.000 zł, a ponieważ pozwany wypłacił już jej w sumie
160.000, zasądził na jej rzecz dodatkowo 240.000 zł.
Na skutek apelacji pozwanego od tego orzeczenia, Sąd Apelacyjny
wyrokiem z dnia 6 września 2013 r. zmienił je m. in. przez obniżenie zasądzonego
zadośćuczynienie do kwoty 90.000 zł, oceniając, że powódce należy się
zadośćuczynienie w ogólnej kwocie 250.000 zł, tym samym uznał ustalone przez
Sąd I – ej Instancji zadośćuczynienie za wygórowane. Konsekwencją tej redukcji
zadośćuczynienia było zmniejszenie kwoty skapitalizowanych odsetek do
24.965,32 zł i oddalenie dalej idącego roszczenia z tytułu zadośćuczynienia.
Wyrok Sądu Apelacyjnego zaskarżyła powódka skargą kasacyjną w części
oddalającej roszczenie o zadośćuczynienie co do kwoty 150.000 zł oraz roszczenie
o skapitalizowane odsetki co do kwoty 13. 143,43 zł i orzekającej o kosztach
procesu. Zarzuciła naruszenie art. 445 § 1 k.c., art. 445 § 1 w zw. z art. 444 § 1 k.c.
oraz art. 481 § 1 w zw. z art. 482 § 1 i art. 455 § 1 k. c., wnosząc o uchylenie w tym
4
zakresie skarżonego wyroku i oddalenie apelacji, ewentualnie o przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Z ustaleń Sądów wynika, że 16- letnia wówczas powódka doznała w czasie
wypadku następujących obrażeń ciała: wstrząsu urazowego, urazu
wielonarządowego, rozerwania śledziony z krwawieniem do otrzewnej, krwiaka
zaotrzewnowego, pęknięcia dwunastnicy, złamania trzech żeber, złamania
z obniżeniem przedni – górnej krawędzi trzonu kręgosłupa kręgu Th 12.
naderwania wiązadła międzykolczystego na poziomie Th 11/Th 12 oraz pourazowej
wypukliny tarczy międzykręgowej na tym poziomie, zespołu wąskiego kanału
kręgowego, przetoki trzustkowej, ostrego zapalenia trzustki i rozległego otarcia
skóry nadbrzusza po stronie lewej. W związku z tym przeszła następujące operacje
i zabiegi: zabieg usunięcia śledziony pękniętej - splenektomi, zabieg operacyjnego
zszycia dwunastnicy z jednoczesnym zespoleniem obarczającym jelitowo –
żołądkowym, operacyjną stabilizację kręgosłupa na odcinku Th 12 oraz operacyjne
usunięcie tej stabilizacji. Oprócz cierpień związanych z tym procesem leczenia,
którego ubocznym skutkiem było wycieńczenie organizmu (straciła na wadze
18 kg.), powódka utraciła znaczną część zdrowia, nie może wykonywać większego
wysiłku fizycznego, na stałe musi utrzymywać dietę, a ponadto nawracają jej
groźne zapalenia trzustki.
Oceniając zaskarżony wyrok w kontekście zarzutów kasacyjnych należy
stwierdzić, że Sąd Apelacyjny, ustalając wielkość krzywdy powódki, skupił się
przede wszystkim na bezpośrednim zakresie następstw wypadku dla stanu jej
zdrowia, nie przywiązując należytej wagi do skutków, które mają charakter trwały,
gdyż, wedle prognoz lekarskich, pozostaną już na całe jej życie. Należą do nich
przede wszystkim znaczne ograniczenia w wyborze zawodu i wykonywaniu pracy
spowodowane tym, że powódka nie powinna podejmować większych wysiłków
fizycznych, przeciwwskazana też jest jej praca wymagająca długotrwałej pozycji
stojącej, a także siedzącej. Biegli formułują wprawdzie ostrożnie prognozy co do
możliwości wykonywania pracy zawodowej przez powódkę, określając je jako
„niepewne”, jednakże z opinii biegłego ortopedy traumatologa wynika, że obecny
5
zakres tolerancji organizmu powódki przy jednostajnej pozycji siedzącej wynosi 3 –
4 godziny, co znacznie ogranicza jej możliwości pracy także o charakterze
biurowym. Najbardziej niebezpieczne dla jej zdrowia są jednak nawracające często
zapalenia trzustki, będące skutkiem uszkodzenia tego organu w czasie wypadku.
Biegli nie potrafili jednoznacznie ocenić rokowań co do tego istotnego upośledzenia
jej zdrowia, określając je mianem „ostrożnych”. Zadośćuczynienie za odniesioną
krzywdę przyznawane jest - co do zasady - jednorazowo, powinno zatem
uwzględniać także negatywne następstwa dla poszkodowanego w przyszłości,
które mogą być prognozowane z odpowiednim stopniem prawdopodobieństwa i to
nie tylko dla jego zdrowia fizycznego, ale także w sferze psychiki, zwłaszcza, jeśli
jest to osoba tak młoda, jak powódka. W nowszym orzecznictwie Sądu
Najwyższego, poczynając od wyroku z dnia 30 stycznia 2004 r., ICK 131/03,
(OSNC 2005, nr 2, poz. 40), podkreśla się, że podstawowym celem
zadośćuczynienia jest funkcja kompensująca rozmiar cierpienia i zakres
niekorzystnych zmian w życiu poszkodowanego, będących następstwem deliktu
(por. m.in. wyrok z dnia 8 czerwca 2011 r., I PK 275/10, niepubl.). Dlatego też
akcentowany przedtem w tym kontekście poziom przeciętnej stopy życiowej
społeczeństwa może rzutować na wysokość zadośćuczynienia jedynie
uzupełniająco, w aspekcie urzeczywistniania konstytucyjnej zasady sprawiedliwości
społecznej (zob. wyrok z dnia 8 sierpnia 2012 r., I CSK2/12, niepubl.). Kierując się
tymi przesłankami trzeba uznać, że ocena rozmiaru krzywdy odniesionej przez
powódkę dokonana przez Sąd Okręgowy była bardziej całościowa i wszechstronna
od oceny Sądu Apelacyjnego. Uwzględniała bowiem nie tylko rozmiar cierpień
powódki w trakcie leczenia, ale także ciążącą na niej traumę powypadkową
i - w odpowiedni sposób - także poważne następstwa odniesionych obrażeń na
dalsze jej życie. Dlatego też, zdaniem Sądu Najwyższego, dokonanie tak
znacznego obniżenia zadośćuczynienia w zaskarżonym wyroku nastąpiło
z wyraźnym naruszeniem art. 445 § 1 k.c., co uzasadniało uchylenie w tym
zakresie tego rozstrzygnięcia i oddalenie apelacji (art. 39816
w zw. z art. 98 § 1
k.p.c.).
6