Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 169/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 kwietnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marian Kocon (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSN Marta Romańska
w sprawie z powództwa R. P.-L. i T. L.
przeciwko D. D. S.A. w W.
o nakazanie i zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 2 kwietnia 2015 r.,
skargi kasacyjnej powodów
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 6 czerwca 2013 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w pkt. 2 (drugim) w części
dotyczącej apelacji powodów, 3 (trzecim) i w tym zakresie
przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania
kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 29 marca 2012 r. umorzył
postępowanie w zakresie nakazania usunięcia wad lokalu (pkt. 1), zasądził od
pozwanej spółki „D. D." na rzecz powodów kwotę 9032,22 zł z odsetkami (pkt. 2)
oraz oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt. 3). Ustalił, że w dniu 15 lipca
2005 r. strony zawarły umowę ustanowienia i przeniesienia prawa własności bliżej
opisanego lokalu mieszkalnego wydanego powodom w styczniu 2004 r. Lokal ten
pozbawiony jest właściwej wentylacji przez co uległ zawilgoceniu, co uzasadnia
obniżenie jego ceny o kwotę 8930,22 zł.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 6 czerwca 2013 r. zmienił powyższy wyrok
w punkcie trzecim jedynie w ten sposób, że zasądził na rzecz każdego z powodów
od pozwanej dalszą kwotę 10000 zł z odsetkami. W pozostałej części apelację
powodów oddalił (pkt 2). Uznał, że zaniechanie przez pozwaną usunięcia wad
lokalu skutkujących nadmiernym natężeniem hałasu w terminie wyznaczonym
decyzją z dnia 8 września 2006r. Państwowego Inspektora Sanitarnego stanowiło
czyn niedozwolony, rodzący roszczenie o zadośćuczynienie z tytułu naruszenia
dobra osobistego w postaci prawa do ochrony zdrowia. W ocenie Sądu w
orzeczonej wysokości.
Skarga kasacyjna powodów od wyroku Sądu Apelacyjnego w części
oddalającej ich apelację (pkt 2) - oparta na obu podstawach z art. 3983
k.p.c. -
zawiera zarzut naruszenia art. 385, 378 k.p.c. 328 § 2 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.,
art. 217 § 2 i 3 k.p.c., art. 224 § 1, 227 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., a także art. 448
k.c., 455 w zw. z art. 481 k.c., 556 § 1 w zw. z art. 471 k.c., art. 60 k.c., art. 65 w zw.
z art. 88 § 1 k.c. i zmierza do uchylenia tego wyroku oraz przekazania sprawy do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutów z drugiej podstawy
skargi kasacyjnej, gdyż ocena zarzutów naruszenia prawa materialnego, może być
przeprowadzona jedynie w ramach wiążącego Sąd Najwyższy stanu faktycznego
ustalonego w zaskarżonym wyroku. Inaczej mówiąc, gdy ustalony w postępowaniu
3
apelacyjnym stan faktyczny, będący podstawą zaskarżonego wyroku, nie budzi
zastrzeżeń (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1997 r., II CKN 60/97,
OSNC 1997, Nr 9, poz. 128).
Odnośnie do zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. mającego - przez
odesłanie unormowane w art. 391 k.p.c. - odpowiednie zastosowanie
w postępowaniu przed sądem drugiej instancji trzeba zauważyć, że Sąd
Apelacyjny w części opisowej uzasadnienia zawarł stwierdzenie, iż powodowie
w kolejnych pismach dokonywali dalszych korekt żądania, a ostatecznie
sprecyzowali powództwo w piśmie z dnia 18 lutego 2012 r., podtrzymując
zasadniczo wszystkie zgłoszone żądania. Z tego stwierdzenia w powiązaniu
z poprzedzającą go treścią uzasadnienia nie wynika jednak, w sposób
jednoznaczny, jakie powodowie przedstawili sądowi żądania (art. 187 § 1 pkt 1 i 2
k.p.c.) po ich ostatecznym sprecyzowaniu w piśmie z dnia 18 lutego 2012 r.,
tj. czego od tej chwili się domagali. Treść zaś żądań określa przedmiot procesu,
nie może przeto pozostawać w sferze domysłów, lecz musi jednoznacznie wynikać
z uzasadnienia Sądu drugiej instancji.
W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, że zarzut naruszenia art. 328 § 2
w związku z art. 391 § 1 k.p.c. może stanowić uzasadnioną podstawę skargi
kasacyjnej tylko wtedy, gdy wady uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia
uniemożliwiają kontrolę kasacyjną tego orzeczenia (por wyroki Sądu Najwyższego
z 10 listopada 1998 r„ III CKN 792/98, OSNC 1999, Nr 4, poz. 83, z dnia z dnia
20 lutego 2003 r., ICKN 65/01, nie publ. i z dnia 22 maja 2003 r., II CKN 121/01,
nie publ.). Taka sytuacja zachodzi w niniejszej sprawie skoro, jak wskazano,
z uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie wiadomo czego skarżący ostatecznie się
domagali.
Poza tym, w uzasadnieniu wyroku oddalającego apelację sąd drugiej
instancji zobowiązany jest wskazać również podstawę faktyczną swojego
rozstrzygnięcia. Zadośćuczynienie tej powinności w sposób minimalny to
kategoryczne i jednoznaczne zaakceptowanie ustaleń poczynionych przez sąd
pierwszej instancji. Odpowiednie stosowanie w postępowaniu apelacyjnym art. 328
§ 2 k.p.c. oznacza, że powinno ono obejmować te wymagania, które ze względu na
4
treść apelacji i zakres rozpoznanej sprawy, wyznaczony przez art. 378 § 1 k.p.c.,
są potrzebne do rozstrzygnięcia sporu przez ten sąd (por. wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 20 września 2007 r., CSK 244/07 nie publ. i z dnia
24 listopada 1998 r., I CKN 899/99, nie publ.). Modyfikacja wymagań uzasadnienia
wynika z obowiązku ustanowionego w art. 378 § 1 k.p.c., nakazującego
sporządzenie go w sposób wskazujący, że wszystkie zarzuty apelacji były
rozważone przed wydaniem rozstrzygnięcia (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia
18 lutego 2013 r., III CSK 70/12 nie publ. i z dnia 19 czerwca 2013 r., I CSK 639/12,
nie publ.).
Sąd Apelacyjny nie poczynił własnych ustaleń, przytoczył ustalenia
dokonane przez Sąd pierwszej instancji, a w części dotyczącej podstawy faktycznej
rozstrzygnięcia oddalającego apelację powodów stwierdził, że Sąd pierwszej
instancji rzeczowo odniósł się do przeprowadzonych dowodów i prawidłowo je
ocenił. Po czym w kolejnym zdaniu podał, że te ustalenia Sąd drugiej instancji
przyjmuje za podstawę swego orzeczenia. Ze względu na wskazane już uchybienie
w sporządzeniu uzasadnienia przez Sąd Apelacyjny nie wiadomo, które z żądań
powodów, te ustalenia czynią bezzasadnymi. Nie wyjaśniają tego ogólnikowe
sformułowania końcowej części uzasadnienia, że „.. brak było podstaw do żądania
usunięcia wad” oraz „..trudno mówić o prawie do obniżenia ceny.”
Uzasadniony jest również zarzut wydania zaskarżonego wyroku
z naruszeniem art. 378 § 1 k.p.c. nie tylko dlatego, że rozpoznanie sprawy
w granicach apelacji wymaga dokonania ustaleń faktycznych, ale również z tego
powodu, że obowiązkiem sądu drugiej instancji - jako sądu merytorycznie
rozpoznającego sprawę - jest także rozważenie zarzutów, wniosków i twierdzeń
strony apelującej. Rację mają skarżący, że Sąd Apelacyjny pominął całkowicie
większość ich zarzutów apelacyjnych, a jedynie w sposób ogólnikowy stwierdził,
że nadmierna wilgotność i powstawanie mostków zimna były przedmiotem trzech
opinii biegłych i nie zostały one uznane za zawinione lub naruszające unormowania
prawne przez pozwaną. Jednocześnie nie ustalił przyczyn skutków w postaci pleśni
lub zagrzybień lokalu. W szczególności, aby wystąpiły one w wyniku jego
niewłaściwego użytkowania przez skarżących.
5
Trafnie zarzucają skarżący, że stanowisko Sądu Apelacyjnego odnośnie do
żądania zasądzenia zadośćuczynienia jest co najmniej niezrozumiałe. Sąd
Apelacyjny bowiem najpierw uznał, podług sformułowań Sądu, że istnienie
określonych wad lokalu skarżących, nie było tylko nienależytym wykonaniem
zobowiązania, lecz także czynem niedozwolonym, co, w jego ocenie, znajduje
potwierdzenie w decyzji Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego, po
czym sprzecznie z tym stanowiskiem w kolejnym zdaniu czynu niedozwolonego
upatrzył jedynie w istnieniu tych wad w okresie po przekroczeniu przez pozwanego
terminu zakreślonego w tej decyzji do ich usunięcia.
Niepodobna dociec, czy Sąd Apelacyjny przyjął, że naruszenie dobra
osobistego skarżących na skutek wad lokalu stanowiło czyn niedozwolony,
niemniej jednak nie uzasadniało ono zasądzenia zadośćuczynienia za okres
sprzed terminu zakreślonego w decyzji Państwowego Powiatowego Inspektora
Sanitarnego do ich usunięcia. Czy, że dopiero w wyniku uchybienia temu terminowi
doszło do popełnienia czynu niedozwolonego i stąd zasądzenie zadośćuczynienia
za okres po tym terminie.
Na koniec, zasadnie zarzucają skarżący naruszenie art. 481 § 1 k.c.,
w związku z art. 455 k.c. przez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu przez
Sąd Apelacyjny, że odsetki od zasądzonej zaskarżonym wyrokiem na każdego
z nich kwoty 10000 zł należne są od daty odpowiedzi na pozew, a nie od daty
wezwania do zapłaty. Zobowiązany do zapłaty zadośćuczynienia powinien bowiem
spełnić świadczenie na rzecz poszkodowanego niezwłocznie po otrzymaniu od
niego stosownego wezwania do zapłaty skonkretyzowanej kwoty, a jeśli tego nie
czyni, popada w opóźnienie uzasadniające naliczenie odsetek ustawowych od
należnej wierzycielowi sumy. W judykaturze przyjmuje się również, że przy
odpowiedzialności deliktowej wezwanie do zapłaty związane jest z datą doręczenia
odpisu pozwu, chyba że strona wykaże istnienie wcześniejszego wezwania
przedsądowego (por. wyrok SN z dnia 20 stycznia 2004 r., II CK 364/02, nie publ.).
Z tych przyczyn orzeczono, jak w wyroku.
6