Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 321/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 16 kwietnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jacek Sobczak (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Tomasz Grzegorczyk
SSA del. do SN Mariusz Młoczkowski
Protokolant Marta Brylińska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Krzysztofa Parchimowicza,
w sprawie A. K.
skazanej z art. 286 § 1 k.k. i in.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 16 kwietnia 2015 r.,
kasacji wniesionej przez obrońcę skazanej
od wyroku Sądu Okręgowego w P.
z dnia 6 maja 2014 r.,
zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w T.
z dnia 6 listopada 2013 r.,
I. uchyla zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w P. w części
utrzymującej w mocy rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w T. w
zakresie orzeczenia wobec A. K. na podstawie art. 46 § 1 k.k.
środka karnego w postaci obowiązku naprawienia szkody na
rzecz […] oraz uchyla w powyższym zakresie wyrok sądu I
instancji - Sądu Rejonowego w T.;
2
II. w pozostałym zakresie oddala kasację, jako oczywiście
bezzasadną;
III. zarządza zwrot na rzecz skazanej wniesionej opłaty od kasacji.
UZASADNIENIE
A. K. oskarżona została o to, że współdziałając z innymi osobami dokonała
bądź usiłowała dokonać szeregu oszustw (art. 286 § 1 k.k.) metodą, tzw. „na
wnuczka”.
Wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 6 listopada 2013 r., m. in. A. K. została
uznana winną i skazana za popełnienie czynów wyszczególnionych w pkt od 1-8 i
od 10-40 aktu oskarżenia, zaś w zakresie pkt 9 została uniewinniona. Za wszystkie
czyny wymierzono oskarżonej karę łączną 4 lat pozbawienia wolności i karę
grzywny w wysokości 300 stawek dziennych, przy przyjęciu wartości jednej stawki
na kwotę 10 zł. Na poczet orzeczonej wobec oskarżonej kary pozbawienia
wolności, zaliczono rzeczywisty okres pozbawienia wolności w sprawie (pkt V
wyroku). Nadto, na podstawie zaś art. 46 § 1 k.k., orzeczono obowiązek
naprawienia wyrządzonych szkód, poprzez solidarną zapłatę przez oskarżonych A.
T. i A. K., na rzecz wymienionych w tymże wyroku pokrzywdzonych. Wśród tychże
osób pokrzywdzonych znaleźli się m. in.: E. K. – 4.600 zł (czyn z pkt 5 aktu
oskarżenia), P. S. – 21.000 zł (czyn z pkt 27 aktu oskarżenia), A. G. – 35.000 zł
(czyn z pkt 29 aktu oskarżenia), G. M. – 2.150 zł (czyn z pkt 37 aktu oskarżenia), J.
W. – 13.500 zł (czyn z pkt 40 aktu oskarżenia) – pkt VI wyroku Sądu Rejonowego.
Na skutek wniesionych od tego orzeczenia apelacji, Sąd Okręgowy
wyrokiem z dnia 6 maja 2014 r., zmienił wyrok Sądu I instancji – także w
odniesieniu do A. K. – w ten sposób, że przyjęto, iż czyny opisane w pkt 1-4, 6-8,
10-26, 28, 30-36, 38-39 aktu oskarżenia stanowią ciąg przestępstw z art. 13 § 1 k.k.
w zw. z art. 286 § 1 k.k. i art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k.
Oskarżona została uznana winną popełnienia szeregu oszustw: opisanych w
akcie oskarżenia w pkt 1-4, pkt 6-8, pkt 10-26, pkt 28, pkt 30-36, pkt 38-39, z
wyłączeniem tych popełnionych na szkodę E. K. (czyn z pkt 5 aktu oskarżenia), P.
S. (czyn z pkt 27 aktu oskarżenia), A. G. (czyn z pkt 29 aktu oskarżenia), G. M.
(czyn z pkt 37 aktu oskarżenia), J. W. (czyn z pkt 40 aktu oskarżenia).
3
Kasację od tego orzeczenia wywiódł obrońca oskarżonej A. K. podnosząc m.
in. zarzut dotyczący rażącej obrazy prawa materialnego mającej istotny wpływ na
treść wydanego w sprawie wyroku, w części dotyczącej orzeczenia środka karnego,
tj. art. 46 § 1 k.k., poprzez: orzeczenie obowiązku naprawienia szkody przez
oskarżoną solidarnie z A. T., nie uwzględniając udziału oskarżonej w czynach, co
do których w ocenie Sądu A. K. jest winna ich popełnienia i stopnia uczestnictwa w
uzyskanych korzyściach majątkowych; nałożenie obowiązku naprawienia szkody na
rzecz osób, będących pokrzywdzonymi na skutek przestępstwa, w których
sprawstwo A. K. zostało wyłączone, tj. zdarzenia opisane w komparycji wyroku
Sądu I instancji pod numerami 5, 27, 29, 37, 40.
Skarżący w konkluzji wniósł o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego i
przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Prokurator w odpowiedzi na kasację wniósł, m. in. o uwzględnienie kasacji
obrońcy oskarżonej w części dotyczącej orzeczenia naprawienia szkody wobec
pokrzywdzonych – na skutek przestępstw, w których sprawstwo oskarżonej zostało
wyłączone.
Obecny na rozprawie kasacyjnej Prokurator Prokuratury Generalnej wniósł o
uchylenie zaskarżonego wyroku w pkt 2 utrzymującym pkt 6 wyroku Sądu
Rejonowego w części w jakiej Sąd ten nałożył na A. K. obowiązek naprawienia
szkody na rzecz wskazanych pokrzywdzonych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja obrońcy skazanej A. K. okazała się zasadna w zakresie w jakim
doprowadziła do wydania orzeczenia o charakterze kasatoryjnym. Z uwagi na
oczywistą bezzasadność pozostałych zarzutów kasacyjnych stawianych orzeczeniu
Sąd odwoławczego, w oparciu o przepis art. 535 § 3 k.p.k., niniejsze uzasadnienie
ograniczy się li tylko stwierdzonego uchybienia.
Analiza akt przedmiotowej sprawy i wydanych w niej orzeczeń dowodzi
trafności zarzutu obrońcy o rażącej obrazie, mającej istotny wpływ na treść wyroku
Sądu Okręgowego, art. 46 § 1 k.k. Reformatoryjne orzeczenie Sądu II instancji
wydane także w odniesieniu do oskarżonej A. K. (pkt b - wyroku), dotyczące czynu
wyczerpującego znamiona art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. i art. 286 § 1 k.k.
w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k., obejmującego zachowania wskazane w pkt 1-4,
4
6-8, 10-26, 28, 30-36, 38-39 aktu oskarżenia, popełnionego na rzecz 34
wymienionych tam pokrzywdzonych, uwolniło de facto A. K. od odpowiedzialności
za zachowania popełnione na szkodę pokrzywdzonych: E. K. (czyn z pkt 5), P.S.
(czyn z pkt 27), A. G. (czyn z pkt 29), G. M. (czyn z pkt 37), J. W. (czyn z pkt 40).
Przyjęcie tej treści rozstrzygnięcia wiązało się i nakładało na Sąd
odwoławczy bezwzględną konieczność uchylenia w omawianym zakresie wyroku
Sądu Rejonowego, którym A. K. została zobowiązana do solidarnego naprawienia
szkody, m. in. na rzecz właśnie […] (pkt VI wyroku).
Ewidentne przeoczenie i niedopełnienie w rozstrzyganym zakresie wywołało
istotne uchybienie wskazanemu wyżej przepisowi prawa karnego materialnego, co
nie pozostało bez wpływu na treść zaskarżonego wyroku.
Przypomnieć należy, iż podstawowym warunkiem dopuszczalności
orzekania obowiązku naprawienia szkody – w oparciu o przepis art. 46 § 1 k.k. –
jest wydanie wyroku skazującego, w którym stwierdza się winę oskarżonego.
Chodzi tu więc o ostatecznie przypisane sprawcy przestępstwo, z którego wynikła
szkoda lub które spowodowało wyrządzenie pokrzywdzonemu krzywdy.
Konsekwentnym jest zatem stwierdzenie, że skoro oskarżonej nie
przypisano czynów, czy też wyłączono jej odpowiedzialność od popełnienia
oszustw na rzecz […], to tym samym zdezaktualizowało się wcześniej wydane
rozstrzygnięcie o odszkodowawczej odpowiedzialności A. K. na rzecz ww.
pokrzywdzonych.
W tym stanie rzeczy nieodzowną okazała się decyzja o charakterze
kasatoryjnym nakierowana tak na rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w aspekcie
orzeczenia wobec tej oskarżonej środka karnego w postaci solidarnego obowiązku
naprawienia szkody, jak i wyroku Sądu II instancji w części utrzymującej w mocy
owo rozstrzygnięcie.
Mając na uwadze powyższe, rozstrzygnięto jak w sentencji wyroku.