Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 lipca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 lipca 2015 r. w Olsztynie na rozprawie

sprawy z powództwa M. K.

przeciwko M. W. (1)

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego w Mrągowie

z dnia 23 grudnia 2014 r., sygn. akt I C 262/14,

I.  zmienia zaskarżony wyrok w całości w ten sposób, że:

1.  w punkcie I oddala powództwo,

2.  w punkcie II zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 2.400 zł (dwa tysiące czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu,

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 1.200 zł (jeden tysiąc dwieście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

Sygn. akt IX Ca 312/15

UZASADNIENIE

Powód M. K. wniósł pozew przeciwko M. W. (1) o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 13 października 2003 roku, sygn. akt VI RC 1589/02 zaopatrzonego w klauzulę wykonalności w dniu 8 grudnia 2004 roku w części dotyczącej M. W. (1), obejmującej okres od dnia 1 stycznia 2007 roku do dnia 16 stycznia 2011 roku, tj. co do kwot po 300 złotych płatnych miesięcznie, tj. łącznie co do kwoty 14.560 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od tych kwot liczonymi od 11-tego dnia każdego miesiąca, począwszy od stycznia 2007 roku. Nadto wniósł o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu podniósł, że jest wierzycielem egzekwującym z dwóch nieruchomości należących do dłużnika M. W. (2), który jest jednocześnie dłużnikiem pozwanej w zakresie należności alimentacyjnych objętych wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 13 października 2003 roku sygn. akt VI RC 1589/02. Powód podniósł zarzut przedawnienia należności alimentacyjnych objętych żądaniem pozwu. Wskazał, iż w wyniku licytacji udzielono mu przybicia dwóch nieruchomości dłużnika M. W. (2), przy czym przy sporządzaniu planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji uwzględnione będą wierzytelności pozwanej wobec M. W. (2) z pierwszeństwem przed wierzytelnościami powoda. Wyjaśnił, iż wierzytelności pozwanej wobec M. W. (2) uległy przedawnieniu za okres przenoszący okres 3 lat wstecz od złożenia przez nią wniosku egzekucyjnego w sprawie Kmp 11/14.

Pozwana M. W. (1) wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu zarzuciła, że powód występując z przedmiotowym powództwem naruszył zasady współżycia społecznego, gdyż to on pozbawił ojca jej dziecka całego majątku. Podniosła również, że powodowi nie przysługuje legitymacja czynna do złożenia powództwa przeciwegzekucyjnego, gdyż ma ją wyłącznie dłużnik, ewentualnie małżonek dłużnika lub kurator, tudzież prokurator i organizacja pozarządowa. Pozwana podkreśliła również, iż alimenty zasądzone prawomocnym wyrokiem sądowym podlegają dziesięcioletniemu terminowi przedawnienia, który w jej przypadku jeszcze nie nastąpił.

Wyrokiem z dnia 23 grudnia 2014 r. Sąd Rejonowy w Mrągowie pozbawił wykonalności tytuł wykonawczy w postaci wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 13 października 2003 r. sygn. akt VI RC 1589/02 zaopatrzonego w klauzulę wykonalności w dniu 8 grudnia 2004 r. – w zakresie punktu VI w części dotyczącej alimentów zasądzonych od M. W. (2) na rzecz M. W. (1) za okres od dnia 1 stycznia 2007 r. do dnia 16 stycznia 2011 r. tj. co do kwot po 300 zł miesięcznie, czyli łącznie co do kwoty 14.560 zł wraz z ustawowymi odsetkami od poszczególnych rat alimentacyjnych za wskazany okres liczonych od 11-go dnia każdego miesiąca począwszy od stycznia 2007 r. Zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 3.897,22 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 2.400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Rejonowy ustalił, że powód jest wierzycielem egzekwującym w sprawie Km 1284/08 prowadzonej przeciwko dłużnikowi M. W. (2). Łączna suma zobowiązań dłużnika wobec powoda wynosi 745.486,78 złotych. W toku postępowania egzekucyjnego udzielono mu przybicia prawa własności dwóch nieruchomości dłużnika – jednej obejmującej działkę gruntu oznaczoną numerem ewidencyjnym (...) położoną w miejscowości S., dla której Sąd Rejonowy w Mrągowie IV Wydział ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) i drugiej obejmującej działkę gruntu oznaczoną numerem ewidencyjnym (...), położoną w miejscowości S., dla której Sąd Rejonowy w Mrągowie IV Wydział ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...). Wierzycielem M. W. (2) jest również m.in. pozwana, a jej wierzytelności wynoszą łącznie 110.896,80 złotych.

Wierzytelności pozwanej wobec M. W. (2) wynikają z wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 13 października 2003 roku sygn. akt VI RC 1589/02 zaopatrzonego w klauzulę wykonalności w dniu 8 grudnia 2004 roku. Wyrokiem tym rozwiązano małżeństwo M. W. (2) z M. W. (1) przez rozwód, a nadto m.in. zasądzono od M. W. (2) na rzecz pozwanej tytułem alimentów kwotę po 300 złotych miesięcznie płatną do dnia 10-go każdego miesiąca z góry, z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki.

W dniu 29 września 2003 roku pozwana wystąpiła do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Giżycku z wnioskiem egzekucyjnym przeciwko M. W. (2) celem wyegzekwowania należności alimentacyjnych objętych w/w wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie. Postępowanie egzekucyjne w sprawie zostało umorzone postanowieniem z dnia 23 kwietnia 2004 roku. Następnie było kontynuowane przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Mrągowie A. P., który postanowieniem z dnia 24 kwietnia 2007 roku umorzył je na wniosek wierzyciela z dnia 23 kwietnia 2007 roku.

W dniu 17 stycznia 2014 roku pozwana wystąpiła do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Mrągowie A. P. z wnioskiem egzekucyjnym przeciwko M. W. (2) celem wyegzekwowania należności alimentacyjnych objętych wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 13 października 2003 roku sygn. akt VI RC 1589/02 za okres od dnia 1 stycznia 2007 roku do dnia 31 stycznia 2014 roku. Wniosek ten obejmował zarówno należności alimentacyjne pozwanej, jak również należności alimentacyjne małoletniego T. W., liczone po 400 złotych miesięcznie.

W ocenie Sądu Rejonowego powołującego się na orzecznictwo Sądu Najwyższego (wyrok z 16 października 1998 roku, sygn. akt III CKN 647/97, publ. LEX nr 519985) powód posiadał legitymację czynną do wniesienia powództwa w niniejszej sprawie. Uprawnienie do wytoczenia określonego tym przepisem powództwa ustawodawca przyznaje bowiem każdej osobie, która spełnia wymagania pozwalające na uznanie jej za posiadającą status prawny dłużnika. Powód udowodnił również, iż roszczenie pozwanej uległo przedawnieniu. Zachodziły zatem przesłanki do pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności. Jednocześnie powództwo w niniejszej sprawie nie stanowiło nadużycia prawa ze strony powoda. O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

Powyższy wyrok w całości zaskarżyła pozwana. Zarzuciła w apelacji naruszenie przepisów postępowania poprzez niezasadne oddalenie wniosku dowodowego o przesłuchanie w charakterze świadka M. W. (2), a także poprzez nieuprawnione przyjęcie, że na podstawie art. 930 k.p.c. wierzyciel egzekwujący może wstąpić w prawa dłużnika egzekwowanego, w tym także w jego uprawnienia materialnoprawne, a w szczególności uprawnienie do podniesienia wobec innych wierzycieli zarzutu przedawnienia. Wskazując na powyższy zarzut pozwana wniosła o zmianę wyroku i oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu za obie instancje według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie, wskazując na trafność orzeczenia Sądu Rejonowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Artykuł 840 § 1 pkt 2 k.p.c. stwarza podstawę do zwalczania tytułu wykonawczego w przypadku, gdy już po powstaniu tytułu egzekucyjnego zaszły zdarzenia prowadzące do wygaśnięcia zobowiązania lub zdarzenia, wskutek których zobowiązanie nie może być egzekwowane. Na podstawie regulacji materialnoprawnych w literaturze rozróżnia się zdarzenia zależne od woli stron (np. spełnienie świadczenia, potrącenie) oraz niezależne od woli stron (m.in. przedawnienie roszczenia, niemożność świadczenia wskutek okoliczności, za które dłużnik nie odpowiada, np. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 października 1993 r., III CZP 141/93, OSNC 1994, nr 5, poz. 102; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 30 lipca 1974 r., III CZP 44/74, OSNC 1975, nr 5, poz. 78).

Powód oparł swoje powództwo na zarzucie przedawnienia wierzytelności pozwanej wynikającej z tytułu wykonawczego Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 13 października 2003 r. wydanego w sprawie VI RC 1598/02. Zarzut powoda sprowadza się zatem do negowania możliwości egzekwowania przez pozwaną wskazanej wierzytelności w sprawie egzekucyjnej, w której powód występuje również jako wierzyciel.

Podniesienie zarzutu opartego na art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. wymaga wykazania, iż powodowi przysługuje status dłużnika w rozumieniu tego przepisu. Tylko bowiem dłużnik jest osobą czynnie legitymowaną do zwalczania egzekucji skierowanej do jego majątku.

W świetle art. 840 § 1 k.p.c., legitymowanym do wytoczenia powództwa o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego jest dłużnik wymieniony w tymże tytule jako zobowiązany do świadczenia, lub ewentualnie jego następcy o ile zostali objęci klauzulą wykonalności wydaną na podstawie art. 788-791 k.p.c. Legitymacja procesowa wskazuje na kwalifikację materialną podmiotów prowadzących spór, w tym znaczeniu, że powód powinien być uprawniony, z mocy norm materialnoprawnych, do występowania z żądaniem udzielenia mu ochrony prawnej.

Powód jest wierzycielem egzekwującym w postępowaniu egzekucyjnym, w którym jako wierzyciel występuje również pozwana. W toku egzekucji wierzyciel uzyskał przybicie nieruchomości. Z pozwaną nie łączy powoda żadne zobowiązanie materialnoprawne, w którym powód występowałby jako dłużnik wobec pozwanej. Powód nie został również wymieniony jako dłużnik w tytule wykonawczym, którego wykonalności domaga się. W konsekwencji uznać należy, że powód nie posiada statusu dłużnika zobowiązanego do świadczenia, co jest niezbędne dla istnienia legitymacji czynnej w procesie z art. 840 k.p.c.

Stanowska powyższego zmienić nie może pogląd prawny, wyrażony przez Sąd Najwyższy, w przytoczonym przez powoda w wyroku z dnia 16 października 1998 r. III CKN 647/97, LEX 519985. W orzeczeniu tym Sąd Najwyższy rozszerzył krąg osób uprawnionych do wytoczenia powództwa o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, czyniąc to na tle odmiennego stanu faktycznego i prawnego, a mianowicie przyznając legitymację nabywcy nieruchomości, w sytuacji określonej w art. 930 k.p.c., tj. zbycia nieruchomości po jej zajęciu w toku postępowania egzekucyjnego.

Przepis zaś art. 930 § 1 k.p.c. w zdaniu drugim wprost stwierdza, iż nabywca może uczestniczyć w postępowaniu w charakterze dłużnika, zaś w zdaniu trzecim stanowi, że podejmowane w tym postępowaniu czynności egzekucyjne są ważne także w stosunku do nabywcy. W istocie zatem przepis ustawy normuje uprawnienie nabywcy do działania w charakterze dłużnika w szeroko rozumianym postępowaniu egzekucyjnym oraz w zakresie ewentualnego postępowania z powództwa opozycyjnego.

Tego rodzaju uprawnienia ustawodawca nie przyznał wierzycielowi egzekwującemu, który uzyskał przybicie nieruchomości. W istocie sytuacja faktyczna i prawna wierzyciela egzekwującego jest odmienna od nabywcy nieruchomości poza postępowaniem egzekucyjnym. Jest ona specyficzna i wprost wskazana w przepisie, z którego wyłącznie nabywca określony w art. 930 § 1 k.p.c. może wywodzić uprawnienia przysługujące dłużnikowi. Osoba dłużnika wobec wierzyciela (pozwanej) nie zmieniła się, nadal jest nim M. W. (2). Powód nabywając nieruchomość dłużnika w drodze licytacji nie nabył jednocześnie przymiotu bycia dłużnikiem pozwanej o którym mowa w art. 840 k.p.c. Powód i pozwana nie są stronami stosunku prawnego na podstawie którego powód jest zobowiązany do określonego świadczenia na rzecz pozwanej.

W konsekwencji brak jest podstawy prawnej do uznania powoda za czynnie legitymowanego do wniesienia powództwa przeciwegzekucyjnego w niniejszej sprawie. W związku z powyższym zaskarżony wyrok podlegał zmianie a powództwo oddaleniu.

Dlatego Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł, jak w wyroku.

O kosztach procesu za obie instancje orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Powód jako strona przegrywająca sprawę w obu instancjach obowiązany jest zwrócić pozwanej koszty celowej obrony, na które składała się opłata za czynności adwokackie odpowiednio w wysokości 2.400 zł i 1.200 zł. za I i II instancję ( § 6 pkt. 5 w zw. z § 13 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( j.t. Dz.U. z 2013 r., poz. 461).