Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 lipca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 lipca 2013 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa J. G.

przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Prezydenta Miasta P.

o ustalenie

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 21 lutego 2013 r., sygn. akt I C 406/12

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 w ten tylko sposób, że opłata winna być wnoszona za rok 2011 w wysokości 65.682 zł (sześćdziesiąt pięć tysięcy sześćset osiemdziesiąt dwa złote), za rok 2012 w wysokości 98.963,55 zł (dziewięćdziesiąt osiem tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt trzy złote pięćdziesiąt pięć groszy) i za rok 2013 w wysokości 132.245,10 zł (sto trzydzieści dwa tysiące dwieście czterdzieści pięć złotych dziesięć groszy).

II.  oddala apelację w pozostałej części.

III.  koszty procesu w postępowaniu apelacyjnym pomiędzy stronami rozdziela stosunkowo w 25% na powoda i w 75% na pozwanego i z tego tytułu zasądza od pozwanego na rzecz powoda 6.343 zł.

/-/ M. Tomaszewski /-/ W. Kryślak /-/ E. Staniszewska

UZASADNIENIE

W sprzeciwie od orzeczenia Samorządowego Kolegium Odwoławczego w P. z dnia 9.08.2011 r. wskazując jako stronę przeciwną Prezydenta Miasta P., powód J. G. wniósł o ustalenie, że wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości Skarbu Państwa położonej w P., przy ul. (...) zawarta w ofercie Prezydenta Miasta P. z dnia 30.11.2010 r. jest nieuzasadniona lub uzasadniona w innej wysokości. Po ostatecznym sprecyzowaniu swojego stanowiska domagał się zaś ustalenia opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości będącej przedmiotem procesu w następujących wysokościach: za 2011 rok w wysokości 65.682,00 zł, za 2012 rok w wysokości 98.693,55 zł, za 2013 rok w wysokości 98.963,55 zł, za 2014 rok i kolejne lata, aż do ponownej aktualizacji w wysokości 132.245,10 zł oraz zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych. Powód powołał się na przepis art. 77 ust. 2a ustawy o gospodarce nieruchomościami, podając także, że zaktualizowana opłata roczna za użytkowanie wieczyste przewyższa co najmniej dwukrotnie wysokość dotychczasowej opłaty, albowiem ta była na poziomie 32.841,00 zł rocznie.

Pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Prezydenta Miasta P., a zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wniósł o oddalenie powództwa, zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania. Wskazał, że brak jest wyraźnych podstaw normatywnych ku temu aby sposób uiszczenia opłaty (wnoszenia) rocznej z tytułu użytkowania wieczystego utożsamiać ze sposobem ustalania opłaty rocznej w nowej wysokości. W ocenie pozwanego tylko ten drugi obszar zarezerwowany jest dla sądu orzekającego. Ponadto podał, że poza ustaleniem opłaty za 2011 r. i lata następne w kwocie 132.245,10 zł wnosi także o ustalenie przez Sąd, ażeby opłata w nowo ustalonej wysokości była wnoszona w następujący sposób za rok 2011 w kwocie 65.682,00 zł (dwukrotność opłaty dotychczasowej), za rok 2012 w kwocie 165.526,65 zł (132.245,10 zł + polowa nadwyżki, jako stanowiąca różnicę pomiędzy zaproponowaną opłatą w nowej wysokości a dwukrotnością opłaty dotychczasowej), za rok 2013 r. tak samo jak za rok 2012, za rok 2014 w kwocie 132.245,10 zł.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy ustalił, że opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości Skarbu Państwa położonej w P. przy ul. (...), jest uzasadniona w wysokości 132.245,10 zł począwszy od 2011 r. i nadal przez kolejne lata do kolejnej aktualizacji, przy czym winna być wnoszona w ten sposób, że: za rok 2011 w kwocie 65.682,00 zł, za rok 2012 w kwocie 165.526,65 zł, za rok 2013 w kwocie 165.526,65 zł, a za rok 2014 w kwocie 132.245,10 zł. W pozostałym zakresie powództwo oddalił oraz orzekł o kosztach postępowania.

Podstawą powyższego rozstrzygnięcia były następujące ustalenia faktyczne.

W dniu 7.12.2010 r. powód odebrał pismo Prezydenta Miasta P. z dnia 30.11.2010 r., w treści którego wypowiedziano powodowi obowiązującą w wysokości 32.841,00 zł opłatę roczną z tytułu użytkowania wieczystego gruntu Skarbu Państwa, położonego w P. przy ul. (...), oznaczonego w ewidencji gruntów: obręb S., działka nr (...) o pow. 13.350 m ^{( 2)}, oferując przyjęcie nowej opłaty dla ww. gruntu w kwocie 132.245,10 zł. W treści wypowiedzenia wskazano, iż podstawą obliczeń nowej stawki opłaty był operat biegłej A. S., która ustalała wartość istotnej nieruchomości. Powoda pouczono o możliwości złożenia wniosku do(...)w P., w którym użytkownik wieczysty mógłby domagać się ustalenia, że aktualizacja opłaty jest nieuzasadniona albo jest uzasadniona w innej wysokości.

J. G. wniósł do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w P. o ustalenie braku uzasadnienia wysokości zaktualizowanej opłaty z tytułu użytkowania wieczystego gruntu. Orzeczeniem z dnia 9.08.2011 r. (...)w P. oddaliło ww. wniosek użytkownika wieczystego i ustaliło opłatę roczną za rok 2011 i kolejne lata, aż do ponownej aktualizacji w wysokości 132.245,10 zł, wskazując, że opinia A. S. w przedmiocie wartości nieruchomości oddanej J. G. w użytkowanie wieczyste była podstawą do przyjęcia aktualizacji opłaty w ww. wysokości.

Właścicielem spornej nieruchomości jest Skarb Państwa, a użytkownikiem wieczystym powód. Wartość rynkowa gruntu, jako prawa własności, wg stanu i poziomu cen na dzień 7.12.2010 r. wynosi 4.454.094 zł.

Wobec powyższych ustaleń, Sąd Okręgowy uwzględnił częściowo powództwo oparte na podstawie art. 189 k.p.c.. Wskazał, że ostatecznie spór stron dotyczył nie poziomu opłaty za użytkowanie wieczyste ustalonej na poziomie 132.245,10 zł, a jedynie sposobu jej wnoszenia po aktualizacji. Sąd I instancji stanął na stanowisku, że z brzmienia art. 77 ust. 2a ustawy z dnia 21.08.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. 10.102.651), da się wywnioskować, iż traktuje on o sposobie wnoszenia opłaty, tymczasem rola sądu powszechnego z mocy art. 80 ust. 1 i 2 u.g.n. w zw. z art. 78 ust. 2 u.g.n. miałaby sprowadzać się do ustalenia, że aktualizacja opłaty jest nieuzasadniona albo jest uzasadniona w innej wysokości. Literalna wykładnia powołanych przepisów jest więc niewystarczająca. Skoro sąd powszechny dla skontrolowania tego czy aktualizacja opłaty jest nieuzasadniona albo jest uzasadniona w innej wysokości stosuje przepisy m.in. art. 72 czy art. 221 u.g.n. ,nie ma przeciwwskazań aby w konsekwencji ustalenia zasadności aktualizacji opłaty w określonej wysokości stosował także przepisy traktujące o tym jak istotna opłata ma być wnoszona. Zatem kierując się żądaniami obu stron, po ich modyfikacji, Sąd Okręgowy uznał, że kwota 132.245,10 zł jako wartość nowej opłaty dla nieruchomości użytkowanej przez powoda jest wartością wyjściową. Tę wartość zestawił z kwotą dotychczasowej opłaty za użytkowanie wieczyste pobieraną od powoda do dnia 1.01.2011 r. w wysokości 32.841,00 zł rocznie. Ponieważ nowa opłata przekracza dwukrotność opłaty dotychczasowej, to spełniła się dyspozycja art. 77 ust. 2a u.g.n.. W ocenie Sądu Okręgowego (po prawidłowym zastosowaniu ww. przepisu) za rok 2011 powód winien uiścić opłatę w wysokości stanowiącej dwukrotność opłaty dotychczasowej, a zatem kwotę 65.682,00 zł. Nadwyżka pozostała po uiszczeniu kwoty 65.682,00 zł stanowi kwotę 66.563,10 zł. Tą nadwyżkę należało rozłożyć na dwa kolejne lata, ale w taki sposób, żeby doprowadzić do stanu gdzie już w kolejnym roku użytkownik wieczysty uiści opłatę w aktualnej wysokości powiększoną o ½ ww. nadwyżki. Zatem za rok 2012 opłata ta winna w przypadku powoda wynieść już 165.526,65 zł (33.281,55 zł + 132.245,10 zł), analogicznie za rok 2013, albowiem i na ten rok przypada ½ ww. nadwyżki. W 2014 roku opłata winna być zaś uiszczona bez dodatkowych obciążeń tj. wg nowej aktualnej stawki w kwocie 132.245,10 zł. Opłata roczna w trzecim roku od aktualizacji jest de facto czwartą opłatą jeżeliby liczyć rok aktualizacji i ma być równa kwocie wynikającej z tej aktualizacji. Powództwo ponad kwoty i zasady ich uiszczenia ustalone w 1 wyroku Sąd oddalił.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 108 § 1 kpc w zw. z art. 98 § 1 i 3 kpc uznając, że to powód przegrał spór.

W apelacji od tego wyroku powód zaskarżając go w całości zarzucił naruszenie art. 77 ust. 2 a ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami poprzez jego błędną wykładnię. Wobec powyższego apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez ustalenie, że opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości jest uzasadniona za 2011 r. w kwocie65.682 zł, za 2012 r. w wysokości 98.963 zł,55 zł, za 2013 r. w wysokości 98.963 zł,55 zł, a za 2014 r. i kolejne lata, aż do ponownej aktualizacji w wysokości 132.245,10 zł.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od powoda na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja częściowo zasługiwała na uwzględnienie.

Okoliczności faktyczne sprawy są już obecnie niesporne, dlatego odpowiednie ustalenia przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Apelacyjny przyjął za własne.

W pierwszej kolejność wskazać należy, że co do zasady rację miał pozwany gdy podnosił, że na rozpatrywanym etapie stosunków między stronami brak było podstaw z art. 189 k.p.c. do rozstrzygania w wyroku o sposobie płatności zaktualizowanej opłaty przez kolejne lata. Stanowisko takie znajduje potwierdzenie w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2012 r. wydanego w sprawie o sygn. akt IIICSK 62/12. Sąd Najwyższy, wskazał że przepis art. 77 ust. 2a u.g.n. – dodany do komentowanej ustawy na podstawie art. 1 pkt 2 b ustawy nowelizującej, która weszła w życie z dniem 9 października 2011 r. (art. 6 ustawy nowelizującej) – nie dotyczy ustalania zaktualizowanej opłaty rocznej (art. 77 ust. 1 u.g.n.), a reguluje wykonanie zobowiązania z tytułu już zaktualizowanej opłaty za użytkowanie wieczyste. Unormowany w art. 77 ust. 2a u.g.n. sposób wnoszenia przez użytkownika wieczystego opłaty znajduje bowiem zastosowanie, gdy zaktualizowana wysokość opłaty rocznej przewyższa co najmniej dwukrotnie wysokość dotychczasowej opłaty. Niewątpliwie zatem, w chwili zastosowania komentowanego przepisu powinna zachodzić przesłanka w postaci zaktualizowanej opłaty rocznej przewyższającej co najmniej dwukrotnie dotychczasową wysokość opłaty rocznej. Z jej spełnieniem nie mamy natomiast jeszcze do czynienia w chwili orzekania przez sąd w sprawie o aktualizację opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste, ponieważ dopiero uprawomocnienie się wyroku, który ma charakter konstytutywny (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 2005 r., sygn. akt III CZP 3705), wywołuje skutek w postaci ustalenia zaktualizowanej opłaty rocznej.

Skoro jednak pozwany nie zaskarżył wyroku w części określającej sposób płatności zaktualizowanej opłaty, a zarzuty powoda z apelacji były częściowo uzasadnione, Sąd Apelacyjny mając na względzie treść art. 378 § 1 k.p.c. uznał za uzasadnione zmienić częściowo wyrok.

Zagadnienie sposobu uiszczania zaktualizowanej opłaty za wieczyste użytkowanie w sytuacji, gdy przekracza ona co najmniej dwukrotnie jej dotychczasową kwotę było przedmiotem uchwały Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 2013 r. (sygn.. akt III CZP 110/12, Biul. SN 2013/2/11-1). Nie można zatem podzielić stanowiska apelującego, że w sprawie istnieje zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, które uzasadniałoby przedstawienie temu sadowi pytania prawnego na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. Zgodnie z treścią ww. uchwały, w przypadku gdy zaktualizowana wysokość opłaty rocznej przewyższa co najmniej dwukrotnie wysokość dotychczasowej opłaty, użytkownik wieczysty w drugim roku od aktualizacji wnosi opłatę w wysokości stanowiącej sumę dwukrotności dotychczasowej opłaty i połowy nadwyżki ponad dwukrotność tej opłaty, a w trzecim roku od aktualizacji wnosi opłatę w wysokości stanowiącej sumę opłaty ustalonej w drugim roku i połowy nadwyżki ponad dwukrotność dotychczasowej opłaty (art. 77 ust. 2a zd. drugie i trzecie ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, jedn. tekst: Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.).

W niniejszej sprawie opłata za wieczyste użytkowanie przed jej zaktualizowaniem wynosiła 32.32.841 zł. Zaktualizowana opłata została ustalona na kwotę 132.245,10 zł. Różnica pomiędzy nimi wynosi więc 99.404,10 zł. Zgodnie zatem z art. 77 ust. 2 a u.g.n. opłata za wieczyste użytkowanie za 2011 r. powinna być wniesiona w kwocie stanowiącej równowartość dwukrotnej wysokości dotychczasowej opłaty, a więc wynosić 65.682,00 zł. Opłata za rok 2012 stanowi zaś kwotę 98.963,55 zł. W myśl wyrażonego w powołanej powyżej uchwale stanowiska Sądu Najwyższego, do kwoty będącej sumą dwukrotności dotychczasowej opłaty należało bowiem doliczyć połowę nadwyżki ponad opłatę należną za 2011 r. [65.682 zł + (132.245,10 zł – 65.682= 66.563, 10 zł, 66.563,10 zł : 2 = 33.281,55 zł) = 98.963,55 zł). W 2013 r., tj. w trzecim roku od aktualizacji i następnych do ponownej aktualizacji, powód ma obowiązek wnieść opłatę w wysokości stanowiącej sumę opłaty ustalonej w drugim roku i połowy nadwyżki ponad dwukrotność dotychczasowej opłaty, a więc 132,245,10 zł (98.963,55 zł + 33.281,55 zł = 132.245,10 zł).

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. częściowo zmienił zaskarżone orzeczenie jak w punkcie 1 wyroku, a pozostałym zakresie na podstawie art. 385 k.p.c. apelację powoda oddalił jako nieuzasadnioną.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. oraz § 6 pkt 6 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. nr 163, poz. 1348 ze zm.). Apelację powoda uwzględniono w 75 % (wartość przedmiotu zaskarżenia wynosiła 133.127 zł, a apelację uwzględniono co do kwoty 99.844,65 zł).Wobec powyższego Sąd Apelacyjny rozdzielił koszty postępowania między stronami stosunkowo obciążając nimi powoda w 25 %, a pozwanego w 75 % i z tego tytułu zasądził od pozwanego na rzecz powoda 6.343 zł. Na koszty powoda w postępowaniu odwoławczym składała się opłata od apelacji w wysokości 6.657 zł oraz koszty zastępstwa procesowego w kwocie 2.700 zł. Pozwany podniósł zaś koszty zastępstwa procesowego w kwocie 2.700 zł.

SSA Ewa Staniszewska SSA Waldemar Kryślak SSA Mikołaj Tomaszewski