Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie
z dnia 28 października 1987 r.
(P. 5/87)


Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Przewodniczący:
Sędzia TK Kazimierz Buchała

Sędziowie TK:
Andrzej Kabat (sprawozdawca)
Remigiusz Orzechowski

po rozpoznaniu w dniu 28 października 1987 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy dotyczącej udzielenia odpowiedzi na następujące pytanie prawne Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego “czy § 16 ust. 1 pkt 2 lit. c rozporządzenia Ministrów Komunikacji i Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 31 lipca 1972 r. w sprawie krajowego transportu drogowego w brzmieniu nadanym mu rozporządzeniem Ministra Komunikacji z dnia 28 stycznia 1986 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie krajowego transportu drogowego (Dz. U. Nr 3, poz. 21) jest zgodny z upoważnieniem zawartym w art. 9 ust. 3 ustawy z dnia 27 listopada 1961 r. o transporcie drogowym i spedycji krajowej (Dz. U. Nr 53, poz. 297; zm. Dz. U. z 1984 r. Nr 53, poz. 272) oraz z art. 67 ust. 2 Konstytucji PRL?”,

na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 22, poz. 98)

postanowił:

umorzyć postępowanie w sprawie.



UZASADNIENIE


Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego na podstawie art. 22 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 22, poz. 98), zwrócił się do Trybunału Konstytucyjnego o udzielenie odpowiedzi na następujące pytanie prawne “czy § 16 ust. 1 pkt 2 lit. c rozporządzenia Ministrów Komunikacji i Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 31 lipca 1972 r. w sprawie krajowego transportu drogowego w brzmieniu nadanym mu rozporządzeniem Ministra Komunikacji z dnia 28 stycznia 1986 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie krajowego transportu drogowego (Dz. U. Nr 3, poz. 21) jest zgodny z upoważnieniem zwartym w art. 9 ust. 3 ustawy z dnia 27 listopada 1961 r. o transporcie drogowym i spedycji krajowej (Dz. U Nr 53, poz. 297; zm. Dz. U. z 1984 r. Nr 53, poz. 272) oraz z art. 67 ust. 2 Konstytucji PRL?”.

Zdaniem Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, zgodność przepisów wymienionych w pytaniu prawnym nasuwa wątpliwości z następujących powodów.

W myśl art. 9 ust. 1 powołanej ustawy o transporcie drogowym i spedycji krajowej, w wypadkach przewidzianych w tym przepisie zarobkowy transport drogowy może być prowadzony przez przedsiębiorstwa spółdzielcze transportu publicznego lub branżowego, a w następnej kolejności przez osoby fizyczne, po uprzednim uzyskaniu zezwolenia. Jednocześnie ustawa (art. 9 ust. 3) upoważniła Ministrów: Komunikacji i Gospodarki Komunalnej do określenia w drodze rozporządzenia trybu, zakresu i warunków udzielania i cofania zezwoleń, o których mowa w ust. 1 art. 9. Na podstawie tego upoważnienia wydane zostało wymienione rozporządzenie Ministrów Komunikacji i Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 31 lipca 1972 r. , które w § 16 ust. 1 pkt 2 ustaliło dwa warunki, jakie musi spełniać osoba fizyczna, ubiegająca się o uzyskanie zezwolenia: znajomość języka polskiego i posiadanie prawa jazdy, uprawniającego do prowadzenia odpowiedniego rodzaju pojazdu. Powołane rozporządzenie Ministra Komunikacji z dnia 28 stycznia 1986 r. zmieniające rozporządzenie z dnia 31 lipca 1972 r. w sprawie krajowego transportu drogowego rozszerzyło katalog warunków zawarty w § 16 ust. 1 pkt 2, wyłączając możliwość wydania zezwolenia osobie fizycznej, “ której współmałżonek prowadzi działalność gospodarczą na własny rachunek, stanowiącą podstawowe źródło utrzymania rodziny” (§ 16 ust. 1 pkt 2 lit c). W związku z wprowadzeniem powyższego ograniczenia w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego powstała wątpliwość, czy nie wykracza ono poza granice upoważnienia ustawodawczego, zawartego w art. 9 ust. 3 powołanej ustawy o transporcie drogowym i spedycji krajowej. Wskazano bowiem, że użyty w upoważnieniu zwrot “warunki udzielania i cofania zezwoleń” powinien być odnoszony jedynie do takich warunków, które pozostają w związku z prawidłowym wykonywaniem tej dziedziny działalności. Nie można natomiast w oparciu o powyższe upoważnienie wprowadzać ograniczeń związanych z współmałżonkiem ubiegającego się o zezwolenie, w szczególności zaś związanych z faktem prowadzenia przez współmałżonka działalności zarobkowej.

Podmiot inicjujący postępowanie wskazał, że wątpliwości może budzić również zgodność kwestionowanego w pytaniu prawnym unormowania z art. 67 ust. 2 Konstytucji PRL, który stanowi, że “wszyscy obywatele mają równe prawa, bez względu na płeć, urodzenie, wykształcenie, zawód narodowość, rasę, wyznanie oraz pochodzenie i położenie społeczne”, skoro sytuacja prawna osoby ubiegającej się o zezwolenie uzależniona została od zawodu współmałżonka.

Prokurator Generalny PRL, ustosunkowując się do pytania prawnego Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, w piśmie z dnia 31 sierpnia 1987 r. wniósł o wydanie orzeczenia, zawierającego odpowiedź twierdzącą. W uzasadnieniu tego stanowiska Prokurator Generalny PRL wskazał między innymi, że z regulacji zawartej w powołanej ustawie o transporcie drogowym i spedycji krajowej (art. 8 i 9 tej ustawy) wynika, że osoby fizyczne mogą wykonywać transport drogowy jako działalność podstawową. Temu celowi służy między innymi unormowanie zawarte w znowelizowanym § 16 ust. 1 pkt 2 lit. c wymienionego rozporządzenia, według którego transport drogowy ma stanowić wyłączne zajęcie zawodowe, będące “jedynym źródłem utrzymania dla osoby prowadzącej tę działalność i stanowić podstawowe źródło utrzymania dla jej rodziny”. Jeżeli więc podstawowym źródłem utrzymania rodziny jest działalność gospodarcza prowadzona przez współmałżonka na własny rachunek, wówczas prowadzenie przez drugiego współmałżonka transportu drogowego nie może być traktowane jako działalność podstawowa w podanym wyżej rozumieniu.

Minister Komunikacji w piśmie z dnia 7 września 1987 r. wyraził pogląd, że przepis § 16 ust. 1 pkt 2 lit. c powołanego rozporządzenia w sprawie krajowego transportu drogowego w brzmieniu nadanym mu rozporządzeniem z dnia 28 stycznia 1986 r. nie wykracza poza granicę ustawowego upoważnienia, a także nie narusza zasady równości obywateli wobec prawa, określonej w art. 67 ust. 2 Konstytucji PRL. W uzasadnieniu powyższego stanowiska Minister Komunikacji podniósł między innymi, że art. 9 ust. 3 powołanej ustawy z dnia 27 listopada 1961 r. nie zawiera postanowień ograniczających zakres warunków ustalanych w rozporządzeniu stawianych osobom fizycznym ubiegającym się o zezwolenie na prowadzenie transportu drogowego. Wymieniony uczestnik postępowania wyjaśnił, że przepis zawierający kwestionowane unormowanie wprowadzono przejściowo w okresie reglamentacji paliwa, w celu umożliwienia terenowym organom administracji państwowej stosowania racjonalnej polityki w zakresie udzielania zezwoleń na prowadzenie transportu drogowego, a także przeciwdziałania występującym w tej dziedzinie nieprawidłowościom
Minister Komunikacji stwierdził następnie, że w obecnym stanie transportu w kraju, dla zapewnienia prawidłowego wywiązywania się przewoźników prywatnych z obowiązków świadczenia usług przewozowych dla ludności, wystarczające będzie wzmożenie kontroli nad tą sferą usług przez właściwe organy, w związku z czym rozporządzenie z dnia 11 września 1987 r. uchyliło kwestionowany przepis w ten sposób, że w § 16 ust. 1 pkt 2 skreśliło lit. c.

Trybunał Konstytucyjny ustalił, że rozporządzenie Ministra Komunikacji z dnia 11 września 1987 r. zmieniające rozporządzenia w sprawie krajowego transportu drogowego zostało ogłoszone w Dzienniku Ustaw z dnia 27 września 1987 r. , nr 27, poz. 153 i z tym dniem weszło w życie (§ 2). Jednocześnie podkreślenia wymaga, że powołane rozporządzenie z dnia 11 września 1987 r. nie ma przepisów przejściowych, odnoszących się do decyzji ostatecznych wydanych przed wejściem tego aktu normatywnego w życie, zapadłych między innymi w sprawach zawisłych w postępowaniu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym, a zatem w tym zakresie może wystąpić potrzeba rozstrzygnięcia problematyki poruszonej w pytaniu.

Możliwość ewentualnego zastosowania uchylonego przepisu w sprawie, z którą łączy się niniejsze pytanie, a także w innych podobnych wypadkach, nie ma wpływu na ustalenie daty utraty mocy tego przepisu. W tym zakresie należy w całości podzielić ustalone już stanowisko orzecznictwa sądowego, że czas obowiązywania określonego : aktu normatywnego nie zawsze pokrywa się z zasięgiem czasowym jego stosowania (por. uchwałę Pełnego Składu Izby Cywilnej i Administracyjnej Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 1986 r. , sygn. III AZP 4/85, OSNCP z 1986 r. z. 4, poz. 46). W rozważanym wypadku wejście w życie rozporządzenia z dnia 11 września 1987 r. i utratę mocy uchylonego tym aktem przepisu jednoznacznie określa jego § 2. Natomiast o ewentualnym zastosowaniu uchylonego przepisu właściwy organ będzie rozstrzygał według zasad powszechnie przyjętych przez doktrynę i praktykę, ustalających reguły stosowania kolidujących ze sobą w czasie przepisów.

Wobec uchylenia wymienionego przepisu powołanego rozporządzenia Ministrów Komunikacji i Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 31 lipca 1972 r. w brzmieniu nadanym mu rozporządzeniem Ministra Komunikacji z dnia 28 stycznia 1986 r. i utratą mocy powyższego aktu normatywnego w tej części, Trybunał Konstytucyjny nie może udzielić odpowiedzi na pytanie prawne Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego.
W myśl bowiem art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia o Trybunale Konstytucyjnym “Utrata mocy obowiązującej aktu normatywnego przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny powoduje umorzenie postępowania w sprawie tego aktu”.

Kierując się powyższymi względami Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji. Natomiast przyjął, że legalność kwestionowanego w pytaniu prawnym unormowania Naczelny Sąd Administracyjny będzie mógł rozstrzygnąć w tej konkretnej sprawie, zgodnie z art. 62 Konstytucji PRL.