Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 września 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 września 2013r. w Katowicach

sprawy z odwołania B. T. i Ł. T.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

na skutek apelacji ubezpieczonych: B. T. i Ł. T.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Katowicach

z dnia 12 lipca 2012r. sygn. akt X U 1402/12

oddala obie apelacje.

/-/SSA M. Małek-Bujak /-/SSA E. Piotrowska /-/SSA A. Kolonko

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 2303/12

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 12 lipca 2012 roku Sąd Okręgowy – Sąd Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach, po ponownym rozpoznaniu sprawy, zmienił zaskarżone decyzje z dnia 19 lipca 2010 roku w ten sposób, że w pkt 1 sentencji wyroku zwolnił B. T. od zwrotu na rzecz organu rentowego nienależnie pobranej renty rodzinnej w okresie od 1 grudnia 2007 roku do 31 sierpnia 2008 roku oraz od
1 października 2008 roku do 31 grudnia 2008 roku, w pkt 2 sentencji wyroku zwolnił Ł. T. od zwrotu na rzecz organu rentowego nienależnie pobranej renty rodzinnej
w okresie od 1 grudnia 2007 roku do 31 sierpnia 2008 roku oraz od 1 października 2008 roku do 31 grudnia 2008 roku, a w pkt 3 w pozostałej części odwołania oddalił.

Sąd Okręgowy ustalił, że odwołujący pobierają rentę rodzinną po zmarłym ojcu od
11 października 2002 roku, od września 2007 roku rozpoczęli naukę w Zaocznej Szkole Policealnej (...) w K. na kierunku technik administracji. W pierwszym semestrze nauki uczestniczyli w zajęciach i semestr zaliczyli, rozpoczynając od stycznia 2008r. kolejny semestr. Podczas drugiego semestru już na zajęcia nie uczęszczali, ostatecznie zrezygnowali z nauki na tym kierunku w dniu 31 lipca 2008 roku. Od września 2008 roku rozpoczęli naukę w tej samej szkole na kierunku technik informatyk. W pierwszym semestrze nauki odwołujący uczęszczali na zajęcia, a od stycznia 2009 roku zaprzestali uczestniczenia, co spowodowało, że semestr nie został zaliczony i odwołujący od września 2009 roku ponownie zapisali się na pierwszy semestr nauki na kierunku technik informatyk. Z nauki na tym kierunku zrezygnowali w dniu 25 sierpnia 2010 roku i podjęli naukę na kierunku technik obsługi turystycznej. W okresie od września 2009 roku do lutego 2010 roku ubezpieczeni nie uczęszczali do szkoły, nie uzyskiwali zaliczeń i nie przystąpili do sesji egzaminacyjnej. Obaj ubezpieczeni pracują w (...) w równoważnym systemie czasu pracy.

W oparciu o dokonane ustalenia Sąd I instancji uznał, że odwołania ubezpieczonych zasługują na uwzględnienie jedynie częściowo.

Powołując się na art. 67 ust. 1 pkt 1 oraz art. 138 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia
17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS (tekst jedn. Dz. U. z 2009r. Nr 153,
poz. 1227) Sąd podkreślił, że spór w przedmiotowej sprawie dotyczył prawa do renty rodzinnej ubezpieczonych w okresie: od dnia 1 grudnia 2007 roku do 31 sierpnia 2008 roku
i od 1 października 2008 roku do 28 lutego 2010 roku, a także zasadności żądania od odwołujących zwrotu nienależnie pobranego świadczenia w trym okresie.

Sąd I instancji wskazał, że zasadniczym celem przyznania prawa do renty rodzinnej jest dostarczenie środków utrzymania dzieciom rencisty, które w związku z kształceniem się w szkole nie wykonują pracy stanowiącej źródło utrzymania. Istotą bowiem renty rodzinnej jest umożliwienie odbycia i ukończenia nauki przez osobę uprawnioną. Powyższe dowodzi jednoznacznie, iż konieczną przesłanką pobierania świadczeń z tytułu renty rodzinnej jest nauka w szkole.

W spornym okresie ubezpieczeni byli formalnie słuchaczami szkoły (...). Oczywistym jest, że ustalenie „uczęszczania do szkoły” czy „nauki w szkole” nie wymaga stwierdzania systematycznej obecności w szkole ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie
z dnia 14 czerwca 2006r., sygn. akt III AUa 1467/05, publ. OSA 2007/9/16), a prawo do renty rodzinnej nie jest uzależnione od frekwencji ucznia w zajęciach szkolnych - świadczenie to przysługuje od dnia podjęcia nauki do dnia jej ukończenia w planowanym terminie bądź do dnia utraty statusu ucznia wskutek skreślenia z listy uczniów przez właściwy organ określony w statucie szkoły ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 8 kwietnia 2008r., sygn. akt III AUa 1524/07).

Równie oczywistym jest, że dla zachowania prawa do renty rodzinnej po przekroczeniu 16 roku życia konieczne jest kontynuowanie nauki - co oznacza jej rzeczywiste podjęcie w wybranej placówce oświatowej, a nie jedynie zapisanie się do szkoły bez podjęcia jakiejkolwiek aktywności w zakresie uczenia się i czym innym są okresowe trudności
w kontynuowaniu nauki a czym innym brak woli jej kontynuowania manifestowany całkowitym ignorowaniem zajęć, egzaminów i innych obowiązków wynikających z faktu zostania uczniem/słuchaczem szkoły.

Okoliczność, że całkowite ignorowanie obowiązków szkolnych było tolerowane przez władze szkoły i ubezpieczony formalnie zachował statut jej słuchacza nie oznacza, że może on zostać uznany za osobę kontynuująca naukę i uprawnioną w związku z tym do renty rodzinnej w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego
w Katowicach z dnia 22 lutego 2012r., sygn. akt III AUa 1288/11).

Sąd I instancji uznał, że w okresie objętym zaskarżonymi decyzjami wolę kontynuowania nauki i jej ukończenia ubezpieczeni przejawiali w okresie pierwszego roku nauki w Policealnej Szkole (...), a więc od września 2007 roku do 31 sierpnia 2008 roku, kiedy to ukończyli pierwszy semestr i podjęli naukę na kolejnym.

Fakt, że drugiego semestru nie ukończyli i zrezygnowali z nauki na kierunku technik administracji w ocenie Sądu nie może stanowić przyczyny pozbawienia odwołujących prawa od renty w trakcie semestru, którego ostatecznie nie ukończyli.

Podobnie zdaniem Sądu podjęcie nauki na pierwszym semestrze kierunku technik informatyk od września 2008r. do grudnia 2008 roku miało na celu jej kontynuowanie
i ukończenie na co wskazuje, że ubezpieczeni po nieudanej próbie zdobycia zawodu technika administracji zdecydowali się na kształcenie w innym kierunku.

Mając na względzie te argumenty Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że za okresy od 1 grudnia 2007 roku do 31 sierpnia 2008 roku oraz od 1 października 2008 roku do
31 grudnia 2008 roku ubezpieczonym renta rodzinna przysługiwała, albowiem w tych okresach kontynuowali naukę w rozumieniu art. 67 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS.

Natomiast odnośnie okresu od stycznia 2009 roku do lutego 2010 roku Sąd Okręgowy uznał, że celem ubezpieczonych zapisujących się po raz kolejny na pierwszy semestr nauki w szkole było jedynie uzyskanie statusu słuchacza i jego formalne zachowanie, co umożliwiało przedłożenie organowi rentowemu stosownego dokumentu stanowiącego podstawę do wypłaty renty rodzinnej. Ubezpieczeni nie uczęszczając w ogóle na zajęcia i nie podejmując żadnej aktywności w zakresie nauki w szkole w sposób oczywisty wykazali brak woli realizacji programu szkolnego i ukończenia nauki, tym samym w ocenie Sądu nie spełnili warunku kontynuowania nauki, o którym mowa wyżej, a zatem odwołania w tej części są niezasadne.

Apelacje od wyroku wnieśli obaj ubezpieczeni.

Apelujący zarzucili zaskarżonemu wyrokowi naruszenie przepisów prawa materialnego:

- art. 67 i 68 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 o emeryturach i rentach z FUS, poprzez ich błędną wykładnię przez co naruszone zostały ich uprawnienia do świadczenia w postaci renty rodzinnej w sporym okresie oraz

- art. 138 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 o emeryturach i rentach z FUS, poprzez jego niezasadne zastosowanie.

Na tej podstawie wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt 3 poprzez zwolnienie ich z obowiązku zwrotu renty rodzinnej za okres od stycznia 2009 roku do lutego 2010 roku w kwocie 10.200 zł.

W uzasadnieniu apelacji apelujący podnieśli, że od stycznia 2009 roku byli słuchaczami Zaocznej Policealnej Szkoły (...) w K., powtarzając semestr na kierunku technik informatyk. W dniu 25 sierpnia 2010 roku obaj apelujący zrezygnowali
z tego kierunku i zostali przyjęci na kierunek technik obsługi turystycznej.

W okresie tym posiadali status słuchacza policealnej szkoły (...) i nie zostali skreśleni z listy słuchaczy.

Podnieśli, że Sąd I instancji błędnie przyjął za organem rentowym,
że nieuczestniczenie w zajęciach jest równoznaczne z niespełnieniem warunku nauki,
o którym mowa w art. 68 ustawy emerytalnej oraz że niewypełnienie obowiązków szkolnych, które było tolerowane przez władze szkoły i zachowanie przez apelujących statusu słuchacza nie oznacza, że mogli być oni uznani za osoby kontynuujące naukę w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej.

Z takim stanowiskiem nie można się zgodzić, bowiem organowi rentowemu nie przysługuje kompetencja arbitralnego stwierdzenia kiedy uczeń, student czy słuchacz szkoły policealnej zaprzestał się uczyć, a zatem nie kontynuował nauki, natomiast jedynym obiektywnym kryterium jest więc posiadanie statusu ucznia czy studenta, co potwierdził Sąd Apelacyjny w Katowicach, który w sprawie III AUa 1524/07 ( prawo do renty rodzinnej przysługującej na podstawie art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach
i rentach z FUS nie jest zależne od frekwencji ucznia w zajęciach szkolnych, systematyczności nauki i ewentualnego powtarzania semestrów. Świadczenie to bowiem przysługuje od dnia podjęcia nauki do dnia jej zakończenia z zachowaniem ograniczenia wiekowego, bądź utraty statusu ucznia( studenta) wskutek skreślenia z listy uczniów(studentów) przez właściwy organ określony w statucie szkoły).

Z kolei, jak wskazał Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 14 czerwca 2006r. sygn. akt AUa 1467/05 „ nie ma żadnych obiektywnych przyczyn, aby inaczej interpretować pojecie nauki w szkole” wynikające z art. 68 ustawy o emeryturach i rentach, niż pojęcie „uczęszczania do szkoły”. Oba pojęcia należy bowiem odnieść do statusu ucznia. Sąd Okręgowy natomiast niesłusznie zmarginalizował znaczenie faktu posiadania przez apelujących statusu słuchacza szkoły (...), a pojęcia „nauki w szkole” nie odniósł, jak to uczynił w przytoczonym powyżej orzeczeniu Sąd Apelacyjny w Lublinie, do kwestii posiadania statusu ucznia.

Ponadto, Sąd I instancji niezasadnie, stwierdził, że apelujący nie wypełniali obowiązków szkolnych poprzez nieuczestniczenie w zajęciach, i ignorowali obowiązki szkolne wynikające z faktu bycia uczniem/słuchaczem szkoły, co było tolerowane przez władze szkoły a oznaczało faktycznie zaprzestanie kontynuowania nauki.

W sporym okresie, do dnia 31 sierpnia 2010 w policealnej szkole (...) obowiązywał regulamin, zgodnie z którym obecność na zajęciach nie była obowiązkowa dla osób pracujących, a obaj apelujący pracujący w okresie nauki na stanowisku pracownika hali (...)w systemie równoważnym, oznaczającym możliwość pracy także w weekendy, kiedy odbywały się zajęcia w szkole (...), korzystali z tej możliwości.

Stąd fakt realizacji wynikającej z przepisów wewnętrznych szkoły możliwości nieuczestniczenia w zajęciach nie może stanowić przesłanki do represjonowania obu apelujących, skoro to placówka dydaktyczna w swym regulaminie określa obowiązki wynikające z faktu zostania uczniem/słuchaczem szkoły i jest władna generować negatywne konsekwencje ich niedopełniania, w tym skreślenia z listy słuchaczy, skutkującego utratą statusu ucznia, do czego zdaniem apelujących nie doszło. W ocenie apelujących w sporym okresie dalej posiadali oni status uczniów, niezależnie od zmiany kierunku kształcenia podczas trwania nauki

Apelujący zwrócili uwagę, że organ rentowy wymaga od osoby ubiegającej się
o prawo do świadczenia rentowego w postaci renty rodzinnej przedłożenia „stosownego dokumentu” - zaświadczenia potwierdzającego fakt zapisania się do szkoły, celem uzyskania statusu ucznia, a więc osoby uczącej się, podlegającej procesowi kształcenia. Można zatem przyjąć, iż organ rentowy respektuje jako kryterium obiektywne i wystarczające do uzyskania uprawnienia do świadczenia rentowego posiadanie statusu ucznia, słuchacza czy studenta, wymagając udokumentowania tego faktu. Stąd w sporym okresie apelujący nie utracili prawa do pobierania renty rodzinnej z uwagi na zaprzestanie kontynuowania nauki, nie są zatem adresatem normy prawnej, zawartej w przepisach art. 138 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Obie apelacje podlegają oddaleniu.

Sąd Apelacyjny w całości podziela ustalenia oraz stanowisko zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, a to wobec trafności ustaleń oraz oceny dokonanych przez Sąd I instancji, zawartych w zacytowanym pisemnym uzasadnieniu.

Zawarte w apelacjach obu skarżących tożsame argumenty nie wnoszą do sprawy żadnych nowych okoliczności faktycznych ani prawnych, mogących stanowić podstawę zmiany zaskarżonego orzeczenia, a stanowią jedynie polemikę z dokonaną przez Sąd I instancji swobodną oceną dowodów oraz interpretacją przepisów ustawy.

Podkreślenia wymaga, że art. 68 ust.1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku
o emeryturach i rentach z FUS stanowi, że prawo do renty rodzinnej przysługuje do ukończenia nauki w szkole.

W ocenie Sądu Apelacyjnego oznacza to, że celem renty rodzinnej jest ukończenie nauki w szkole, nie zaś bezustanne podejmowanie prób formalnego zapisania się do szkoły bez faktycznego pobierania tam nauki i faktycznego pozytywnego rezultatu tej nauki zweryfikowanego ukończeniem szkoły czy choćby zaliczeniem roku szkolnego.

Sąd Apelacyjny bierze jednak pod uwagę, że w pewnych sytuacjach osoby uczące się mogą zmienić kierunek edukacji - jako rezultat prawa do błędu zwłaszcza w młodym wieku, jednakże w takiej sytuacji koniecznym jest zachowanie przez taką osobę woli nauki oraz faktycznej realizacji tej nauki na zmienionym kierunku.

Tymczasem po stronie ubezpieczonych w spornym okresie wybór kierunku nauki był już iluzoryczny, nastawiony wyłącznie na formalne uzyskanie statusu ucznia. Po stronie skarżących brak było woli nauki, co przejawiało się całkowitym zaniechaniem uczęszczania na zajęcia. W tej sytuacji nie sposób uznać, że nawet w minimalny sposób ubezpieczeni dążyli do spożytkowania renty rodzinnej zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli po ich stronie nie występował zamiar osiągnięcia tego celu w postaci ukończenia nauki.

Bez znaczenia zatem dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie pozostaje, że szkoła nie wymagała uczestniczenia w zajęciach, albowiem przyznawana renta rodzinna nie jest przyznawana szkole, a ubezpieczonym, którzy winni wykorzystać ją zgodnie
z przeznaczeniem.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny, na mocy art. 385 k.p.c. orzekł
o oddaleniu obu apelacji jako oczywiście bezzasadnych.

/-/SSA M. Małek-Bujak /-/SSA E. Piotrowska /-/SSA A. Kolonko

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JM