Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 138/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 16 czerwca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Rafał Malarski (przewodniczący)
SSN Kazimierz Klugiewicz (sprawozdawca)
SSN Eugeniusz Wildowicz
Protokolant Jolanta Włostowska
w sprawie S. A. i in.
skazanych z art. 264 § 2 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w dniu 16 czerwca 2015 r.,
w trybie art. 535 § 5 k.p.k.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego - na korzyść skazanych
od wyroku Sądu Rejonowego w A. dnia 30 grudnia 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Rejonowemu w A. do ponownego rozpoznania .
UZASADNIENIE
S. A. i […]zostały oskarżone o to, że w dniu 4 października 2014 roku w
miejscowości H., działając wspólnie i w porozumieniu przekroczyły granicę państwa
wbrew przepisom z Republiki Litewskiej do Rzeczypospolitej Polskiej,
tj. o czyn z art. 264 § 2 k.k.
Sąd Rejonowy w A. wyrokiem z dnia 30 grudnia 2014 r., wszystkie
wymienione wyżej oskarżone uznał za winne popełnienia zarzucanego im czynu i
za to na podstawie art. 264 § 2 k.k. skazał każdą z nich na kary po 10 (dziesięć)
2
miesięcy pozbawienia wolności, których wykonanie warunkowo zawiesił na okresy
próby wynoszące po 2 (dwa) lata. W wyroku tym zawarto także rozstrzygnięcia co
do dowodów rzeczowych i kosztów sądowych.
Wyrok ten zapadł na posiedzeniu, w związku z dołączonymi do aktu
oskarżenia przez prokuratora, uzgodnionymi z oskarżonymi, wnioskami
przewidzianymi w art. 335 § 1 k.p.k.
Prawomocność tego wyroku stwierdzono na dzień 8 stycznia 2015 roku.
Kasację od powyższego wyroku, na korzyść wszystkich oskarżonych, wniósł
Prokurator Generalny zarzucając rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia
naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 343 § 7 k.p.k. w zw. z art. 335 §
1 k.p.k., polegające na uwzględnieniu wniosku prokuratora o wydanie wyroku
skazującego i orzeczenie kar uzgodnionych z oskarżonymi bez przeprowadzenia
rozprawy, pomimo braku ku temu podstaw, gdyż okoliczności popełnienia przez
oskarżone zarzucanego im przestępstwa z art. 264 § 2 k.k. budziły wątpliwości, co
obligowało sąd do nieuwzględnienia wniosku prokuratora i skierowania sprawy do
rozpoznania na zasadach ogólnych.
Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego jest zasadna i zawarty w niej postulat
uchylenia zaskarżonego wyroku Sądu Rejonowego w całości i przekazania sprawy
do ponownego rozpoznania zasługuje na uwzględnienie.
Stosownie do treści art. 335 § 1 k.p.k. jednym z warunków skorzystania z
przewidzianej w tym przepisie instytucji jest dokonanie w sprawie ustaleń, w świetle
których zaistnienie czynu, sprawstwo podejrzanego oraz jego wina nie budzą
wątpliwości. Zaznaczyć przy tym należy, że wątpliwości nie może budzić nie tylko
zasadnicza kwestia samego sprawstwa czynu przez określoną osobę, ale także
wszystkie te okoliczności, które są istotne dla ustaleń o zakresie odpowiedzialności
karnej sprawcy za ten czyn, w tym także właściwej jego prawno-karnej oceny.
Istnienie tej przesłanki podlega kontroli sądu, w związku z czym stwierdzenie
jakichkolwiek wątpliwości co do rodzaju i stopnia zawinienia, czy rozmiaru
wyrządzonej szkody, nakazuje przeprowadzenie postępowania dowodowego i to
3
także wówczas, gdy zostały spełnione pozostałe przesłanki wyrokowania w tym
trybie, a więc i brak sprzeciwu uprawnionych podmiotów (zob. np. wyroki Sądu
Najwyższego z dnia: 11 września 2008 r., IV KK 292/08, LEX nr 449079; 4
września 2008 r., II KK 221/08, LEX nr 449029; 20 czerwca 2007 r., III KK 129/07,
LEX nr 296706).
Nie ulega bowiem wątpliwości, że przepis art. 343 § 7 k.p.k. obliguje do
dokonania kontroli – tak formalnej, jak i merytorycznej – poprawności złożonego w
trybie art. 335 § 1 k.p.k. wniosku. O ile więc jej następstwem jest stwierdzenie
nierespektowania przez taki wniosek wymogów ustawowych, to sprawa podlega
rozpoznaniu na zasadach ogólnych.
Odnosząc te rozważania do realiów zaistniałych w niniejszej sprawie nie
sposób nie zauważyć, że owe standardy konieczne dla możliwości orzekania we
wskazanym trybie nie zostały dochowane. Analiza złożonych w toku postępowania
przygotowawczego wyjaśnień oskarżonych, które przyznały się do nielegalnego
przekroczenia granicy między Republiką Litwy a Rzeczpospolitą Polską, prowadzi
do wniosku, że oskarżone pracowały na Litwie jako szwaczki po kilkanaście godzin
dziennie, a ich pracodawca nie dotrzymał warunków umowy co do warunków pracy,
płacy, mieszkania i opieki zdrowotnej, a nadto odebrał im paszporty, a za ich zwrot
żądał kwot wielokrotnie przekraczających ich zarobki. Oskarżone chciały wrócić do
Sri Lanki, w związku z czym zdecydowały się uciec z Litwy do Polski i poszukać
pomocy w ambasadzie Sri Lanki w Warszawie, ponieważ na Litwie nie ma
ambasady ich kraju.
Pomimo wskazywanych w wyjaśnieniach oskarżonych okoliczności Sąd
Rejonowy nie powziął wątpliwości, czy stopień społecznej szkodliwości
popełnionego przez oskarżone czynu jest wyższy niż znikomy. Na wątpliwości tego
rodzaju nie wskazał również prokurator, który najpierw dołączył do aktu oskarżenia
wnioski o skazanie oskarżonych bez przeprowadzenia rozprawy w trybie art. 335 §
1 k.p.k., a następnie – na posiedzeniu w dniu 30 grudnia 2014 r. – wniósł o
„wydanie wyroku zgodnie z wnioskiem” (k. 234a). Poza zakresem zainteresowania
Sądu Rejonowego pozostały w tym kontekście znajdujące się w aktach sprawy
kopie pism podpisanych przez Zastępcę Dyrektora Departamentu Polityki
Migracyjnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych informujące o tym, że oskarżone od
4
dnia 7 października 2014 r. są objęte programem wsparcia i ochrony ofiary/świadka
handlu ludźmi na rok 2014, realizowanym przez La Strada Fundację Przeciwko
Handlowi Ludźmi i Niewolnictwu oraz Stowarzyszenie „Po Moc” dla Kobiet i Dzieci
im. Marii Niepokalanej w ramach zadania publicznego pn. Prowadzenie Krajowego
Centrum Interwencyjno – Konsultacyjnego dla polskich i cudzoziemskich ofiar
handlu ludźmi (k. 94–99, t. I), a także pisma datowane na dzień 8 października
2014 r., adresowane do Zastępcy Komendanta Placówki Straży Granicznej w
Sejnach, informujące o tym, że przekazane zaświadczenia o istnieniu
domniemania, że oskarżone są ofiarami handlu ludźmi zostały zarejestrowane w SI
Pobyt pod nr […] (k. 100–105).
Uwzględniając powyższe, a także mając na względzie wyjaśnienia
oskarżonych, z których wynikało, że zostały wyprowadzone w błąd co do warunków
pracy, jaką miały wykonywać na Litwie oraz warunków socjalnych, jakie miał
zapewnić im pracodawca, a w rezultacie były zmuszone pracować w warunkach
uzasadniających określenie ich pracy jako przymusowej, z uwagi na odebranie im
paszportów, wymaganie świadczenia pracy przez kilkanaście godzin dziennie i
wypłacanie wynagrodzenia znacznie niższego od obiecanego oraz od
wynagrodzenia wypłacanego pracującym tam Litwinom, zasadnym było
stwierdzenie istnienia domniemania, iż są one ofiarami handlu ludźmi, o którym
mowa w art. 115 § 22 k.k.
Przyjęcie natomiast przez Sąd Rejonowy, że okoliczności popełnienia
przestępstwa z art. 264 § 2 k.k. przez oskarżone obywatelki Sri Lanki nie budzą
wątpliwości, stanowiło rażące naruszenie przepisu art. 343 § 7 k.p.k. Przedmiotowa
sprawa bowiem po stwierdzeniu, że istnieją wątpliwości co do stopnia społecznej
szkodliwości czynu oskarżonych, winna być skierowana do rozpoznania na
zasadach ogólnych. To z kolei czyni koniecznym uznanie, że w sprawie doszło do
rażącego naruszenia prawa w stopniu mającym istotny wpływ na treść orzeczenia.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w części dyspozytywnej
wyroku.