Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 275/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 24 czerwca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (przewodniczący)
SSN Zbigniew Korzeniowski
SSN Krzysztof Staryk (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku S. P.
przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw
Wewnętrznych w Warszawie
o wypłatę emerytury policyjnej w pełnej wysokości,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 24 czerwca 2015 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 16 kwietnia 2014 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
S. P.od 15 listopada 1966 r. rozpoczął służbę w Milicji Obywatelskiej, a
następnie w Policji, a od 1 lipca 1990 r. do 31 lipca 1996 r. w Urzędzie Ochrony
Państwa. Zakład Emerytalno–Rentowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (dalej
również jako „organ emerytalny”) decyzją z dnia 8 sierpnia 1996 r. przyznał
2
wnioskodawcy prawo do policyjnej emerytury, ustalając ją w wysokości 75%
podstawy wymiaru – w kwocie 3.805,34 zł. Od 1 marca 2009 r. podwyższono
emeryturę do kwoty 6.516,77 zł.
Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci
Narodowej poinformowała organ emerytalny w dniu 26 listopada 2009 r., że S. P. w
okresie od 1 września 1971 r. do 31 lipca 1990 r. pełnił służbę w organach
bezpieczeństwa państwa. Stało się to podstawą do zmniejszenia wysokości
emerytury od 1 stycznia 2010 r. do kwoty 4.956,26 zł, przy ustaleniu, że emerytura
z tytułu wysługi wynosi 46,39% podstawy wymiaru – na podstawie art. 15b w
związku z 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu
Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura
Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin
(Dz.U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67 ze zm.; dalej również jako: „ustawa zaopatrzeniowa”).
S. P. złożył w organie emerytalnym oświadczenie z dnia 9 marca 2011 r., że
jego przychody w 2010 r. oraz w 2011 r. z tytułu pracy na stanowiskach profesora
prawa na różnych uczelniach przekraczały limit 130% wynagrodzenia; ponadto w
dniu 6 grudnia 2010 r. ukończył 65 lat. Decyzją z dnia 13 kwietnia 2011 r. organ
emerytalny dokonał przeliczenia emerytury policyjnej odwołującego się ustalając,
że emerytura z tytułu wysługi lat wg zestawienia wynosi 65,13% podstawy wymiaru
tj. kwotę 7.505,58 zł, która ulega zmniejszeniu z tytułu osiągania przychodu o kwotę
1.876,40 zł na podstawie art. 41 ustawy zaopatrzeniowej, na skutek czego do
wypłaty przypada kwota 4.531,55 zł.
Pismem datowanym 2 listopada 2011 r. odwołujący się zwrócił się do organu
emerytalnego o wydanie decyzji odnoszącej się do kwestii ukończenia przez niego
65 roku życia, co powoduje według niego, że zgodnie z art. 103 ust. 2 ustawy z
dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.; dalej również jako „ustawa
emerytalna”), jego świadczenie nie powinno być zmniejszane. Decyzją z dnia 24
listopada 2011 r. (zaskarżoną w niniejszym postępowaniu) organ emerytalny
odmówił wypłaty emerytury policyjnej w pełnej wysokości.
3
Sąd Okręgowy – Sąd Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 30
stycznia 2013 r. oddalił odwołanie S. P. od decyzji z dnia 24 listopada 2011 r. Sąd
pierwszej instancji rozważał, czy w sprawie ma zastosowanie art. 103 ust. 2 ustawy
emerytalnej w związku z art. 11 ustawy zaopatrzeniowej, zgodnie z którym w
sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje się przepisy ustawy o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Według tego Sądu regulacja
określona w art. 11 ustawy zaopatrzeniowej odnosi się jedynie do spraw
nieuregulowanych w tej ustawie, a sporna w sprawie kwestia jest w pełni
uregulowana w art. 41 ustawy zaopatrzeniowej. Emerytura odwołującego się
stanowi mniej niż 75% podstawy jej wymiaru i bezspornie osiągnął on przychód w
kwocie przekraczającej 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, dlatego
jego odwołanie było niezasadne.
Wyrokiem z dnia 16 kwietnia 2014 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację
odwołującego się od wyroku Sądu Okręgowego – Sądu Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 30 stycznia 2013 r.
Sąd Apelacyjny zaakceptował ustalenia faktyczne zaskarżonego wyroku
oraz jego ocenę prawną. Sąd ten podkreślił, że odwołujący się ma ustalone prawo
do emerytury policyjnej w oparciu o przepisy ustawy zaopatrzeniowej, które to
świadczenie jest wypłacane z budżetu państwa, na zasadach określonych w
ustawie. Po uzyskaniu przez organ emerytalny informacji o pełnieniu przez S. P.
służby w organach bezpieczeństwa państwa, Dyrektor Zakładu Emerytalno -
Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych dokonał w decyzji z dnia 17 grudnia
2009 r. ponownego obliczenia wysokości emerytury w ten sposób, że wskaźnik
podstawy wymiaru emerytury za okres tej służby obniżono z 2,6% podstawy
wymiaru do 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok służby we wskazanym okresie.
Wysokość emerytury wyniosła 46,39% podstawy jej wymiaru. Kolejnymi decyzjami
organ emerytalny, załatwiając wnioski skarżącego, doliczał do wysługi emerytalnej
okresy składkowe przebyte po uzyskaniu prawa do emerytury, jednak wysokość
emerytury nie osiągnęła ani w 2010 r. ani w 2011 r. 75% podstawy jej wymiaru.
Sąd Apelacyjny ustalił, że przychód S. P. z innych tytułów niż świadczenia z
zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy przekracza wyższą kwotę graniczną
przychodu wynoszącą ponad 130% przeciętnego rocznego wynagrodzenia
4
ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego i wobec tego na
podstawie art. 41 ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej podlega ograniczeniu o 25%
wysokości tej emerytury, gdyż świadczenie odwołującego się obecnie, po
wskazanym wyżej przeliczeniu, nie wynosi 75% podstawy wymiaru.
Sąd drugiej instancji uznał, że zasady wypłacania emerytury, ograniczenie jej
wysokości w związku z osiąganiem przychodu innego niż świadczenia określone w
ustawie zaopatrzeniowej, zostały szczegółowo unormowane w tej ustawie, a w
szczególności w jej art. 41 zamieszczonym w Dziale V zatytułowanym „Ustalanie i
zawieszanie prawa do świadczeń oraz zmniejszanie ich wysokości”. W przepisie
art. 41 tej ustawy jest szczegółowe odesłanie do wskazanych przepisów ustawy z
dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych i wobec tego w pozostałym zakresie, w jakim nie odsyła on do ustawy
emerytalnej, znajdują zastosowanie przepisy ustawy zaopatrzeniowej. Wskazany
wyżej przepis nie odsyła do art. 103 ust. 2 ustawy emerytalnej, a z przepisu art. 41
ust. 4 ustawy zaopatrzeniowej wynika, w jakich sytuacjach emerytura nie podlega
ograniczeniu w związku z osiąganym dodatkowym przychodem przez emeryta
policyjnego. W konkluzji Sąd Apelacyjny stwierdził, że nie doszło do naruszenia
przepisu art. 103 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych w związku z art. 11 ustawy zaopatrzeniowej, ponieważ w
rozpatrywanej sprawie zastosowanie ma jedynie art. 41 ustawy zaopatrzeniowej.
Sąd drugiej instancji za bezzasadny uznał zarzut apelacji, że pozbawienie emeryta
policyjnego – byłego funkcjonariusza, prawa do wypłaty emerytury w pełnej
wysokości wobec ukończenia przez niego 65 roku życia, jest sprzeczne z zasadą
równości wobec prawa. Uznając bezzasadność powyższego zarzutu Sąd drugiej
instancji stwierdził, że odwołujący się otrzymuje świadczenie nie z ubezpieczenia
społecznego, a z budżetu państwa; zasady przyznawania i obliczania świadczeń
dla byłych funkcjonariuszy są korzystniejsze niż zasady przyznawania i obliczania
świadczeń z powszechnego systemu ubezpieczeniowego już chociażby z tego
względu, że funkcjonariuszom przysługuje emerytura, bez względu na wiek po 15
latach służby i jej podstawę wymiaru stanowi uposażenie na ostatnio zajmowanym
stanowisku, a w przypadku osób mających prawo do emerytury z FUS przysługuje
ona po ukończeniu wskazanego w ustawie wieku (przekraczającego 60 lat dla
5
kobiet i 65 lat dla mężczyzn), a podstawę wymiaru tych świadczeń stanowi
podstawa wymiaru składek z kolejnych 10 lat lub lat 20; w przypadku osiągania
dodatkowego przychodu przez ubezpieczonego korzystającego ze świadczeń z
FUS, a przekraczającego 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia jego
świadczenie podlega w całości zawieszeniu, a byłego funkcjonariusza Policji
jedynie ograniczeniu o 25%. Ponadto, przepisy dotyczące świadczeń z
zaopatrzenia przysługujące z budżetu państwa, jak i przepisy z zakresu
ubezpieczeń społecznych, są bezwzględnie obowiązujące i muszą być stosowane
ściśle według ich treści.
Powyższy wyrok Sądu Apelacyjnego odwołujący się zaskarżył skargą
kasacyjną w całości. Skargę oparto na pierwszej podstawie kasacyjnej (art. 3983
§
1 pkt 1 k.p.c.) i zarzucono błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 103
ust. 1 i ust. 2 ustawy emerytalnej w związku z art. 11 i art. 41 ust. 1, ust. 3 i ust. 4
ustawy zaopatrzeniowej, polegające na nieuwzględnieniu przez Sąd drugiej
instancji w stanie faktycznym tej sprawy tego, że na mocy wspomnianych
przepisów emeryci policyjni, którzy ukończyli 65 lat życia i ich emerytura nie
stanowi 75% podstawy wymiaru emerytury, a osiągają przychody, w tym
przekraczające 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia są zwolnieni ze
zmniejszenia emerytury na podstawie art. 103 ust. 1 i ust. 2 ustawy emerytalnej.
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu drugiej instancji w
całości oraz o uchylenie wyroku Sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy
Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania wraz z rozstrzygnięciem o
należnych kosztach procesu za wszystkie instancje według norm przepisanych.
Skarżący podkreślił, że według poglądu Sądu Apelacyjnego wyrażonego w
zaskarżonym wyroku należy wykluczyć dopuszczalność stosowania przepisu
art. 103 ust. 1 i ust. 2 ustawy emerytalnej do emerytów policyjnych, których
emerytura nie stanowi 75% podstawy jej wymiaru, a osiągają przychody z tytułu
działalności podlegającej obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu, w tym w
kwocie przekraczającej 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, gdyż
kwestia ta została uregulowana kompleksowo w art. 41 ust. 4 ustawy
zaopatrzeniowej. Według skarżącego w art. 41 ust. 4 ustawy zaopatrzeniowej
zostało uregulowane jedynie nieobniżanie emerytury policyjnej w razie osiągania
6
przychodu, wobec osób, których emerytura stanowi 75% podstawy jej wymiaru.
Przepisy te nie regulują w ogóle nieobniżania emerytur w razie osiągania
przychodu przez osoby, które osiągnęły wiek emerytalny w rozumieniu przepisów
ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a ich
emerytura policyjna nie stanowi 75% podstawy jej wymiaru. W takiej sytuacji
zdaniem skarżącego ma zastosowanie art. 103 ust. 1 i ust. 2 ustawy emerytalnej w
związku z art. 11 ustawy zaopatrzeniowej. W przeciwnym wypadku wobec tej grupy
ubezpieczonych wystąpiłaby sytuacja nierównego stosowania prawa, gdyż pomimo
osiągnięcia wieku emerytalnego, w przypadku osiągania przychodów, ich emerytury
ulegałyby odpowiedniemu obniżeniu. Osoby te byłyby wykluczone z możliwości
nieobniżania emerytury, w sytuacji, gdy inne grupy emerytów, po osiągnięciu
danego wieku, z tego przywileju by korzystały.
W ocenie skarżącego sprawa nie obniżania emerytury policyjnej w związku z
osiągnięciem wieku emerytalnego, w przypadku osiągania przychodów, nie jest
uregulowana w przepisach ustawy zaopatrzeniowej; art. 41 ust. 4 tej ustawy
reguluje jedynie tę kwestię w odniesieniu do wysokości wskaźnika podstawy
emerytury 75% i „zupełnie pomija osiągnięcie wieku emerytalnego, co uzasadnia, iż
kwestia ta znajduje regulacje w przepisach ustawy o emeryturach i rentach z FUS”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest bezzasadna.
Od dnia 4 lipca 2009 r. art. 41 ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej stanowi, że w
razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi
ubezpieczenia społecznego, emerytura lub renta inwalidzka ulega zmniejszeniu na
zasadach określonych w przepisach art. 104 ust. 1a-6, ust. 8 pkt 1 i 2 oraz ust. 9 i
10 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych, nie więcej jednak niż o 25% wysokości tej emerytury lub
renty inwalidzkiej, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3. Natomiast ust. 3 tego artykułu
precyzuje, iż w razie osiągania przychodu, określonego w ust. 1, w kwocie
przekraczającej 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał
kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu
7
Statystycznego, kwota emerytury lub renty inwalidzkiej ulega zmniejszeniu o 25%
jej wysokości.
Celem ustawy nowelizacyjnej, opublikowanej w Dz.U. z 2009 r. Nr 95,
poz. 786, była konieczność zapewnienia zgodności art. 41 ustawy zaopatrzeniowej
z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 kwietnia 2008 r., sygn. akt P 9/06
oraz spójności przepisów prawa. W ocenie Sądu Najwyższego nie doszło jednak do
pełnej korelacji zasad zmniejszania świadczeń emerytalnych otrzymywanych z
ustawy zaopatrzeniowej z systemem powszechnym (ustawą emerytalną).
Wprawdzie ust. 1 art. 41 wprowadził unormowania częściowo zbliżone do systemu
powszechnego do tych emerytów mundurowych, którzy osiągają przychód od 70%
do 130% przeciętnego wynagrodzenia, jednak w przypadku byłych funkcjonariuszy,
uzyskujących dodatkowe przychody w wysokości powyżej 130% przeciętnego
wynagrodzenia, ich świadczenie ulega zmniejszeniu tylko o 25% wysokości,
natomiast art. 104 ust. 7 ustawy emerytalnej stanowi, że prawo do emerytury, renty
z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna
osoba, ulega zawieszeniu w całości w razie osiągania przychodu w kwocie wyższej
niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
Zdaniem Sądu Najwyższego unormowanie art. 41 ust. 1-4 ustawy
zaopatrzeniowej jest komplementarne, a z przepisu art. 41 ust. 4 ustawy
zaopatrzeniowej wynika, w jakich sytuacjach emerytura nie podlega ograniczeniu w
związku z osiąganym dodatkowym przychodem przez emeryta policyjnego. Art. 18
ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej koresponduje z tą regulacją prawną: kwota
emerytury bez uwzględnienia dodatków, zasiłków i świadczeń pieniężnych, o
których mowa w art. 25, nie może przekroczyć 75% podstawy wymiaru emerytury.
W przypadku zwiększenia emerytury, o którym mowa w art. 15 ust. 4, kwota
emerytury nie może przekroczyć 80% podstawy wymiaru emerytury. W myśl art. 15
ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej emerytura dla funkcjonariusza, który pozostawał w
służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., wynosi 40% podstawy jej wymiaru za 15 lat
służby i wzrasta o: 1) 2,6% podstawy wymiaru - za każdy dalszy rok tej służby;
2) 2,6% podstawy wymiaru - za każdy rok okresów składkowych poprzedzających
służbę, nie więcej jednak niż za trzy lata tych okresów; 3) 1,3% podstawy wymiaru -
za każdy rok okresów składkowych ponad trzyletni okres składkowy, o którym
8
mowa w pkt 2; 4) 0,7% podstawy wymiaru - za każdy rok okresów nieskładkowych
poprzedzających służbę.
Zdaniem Sądu Najwyższego odesłanie do wymienionych w art. 41 ust. 4
ustawy zaopatrzeniowej 75% podstawy wymiaru powoduje, że emeryci mundurowi
z adekwatnie długim stażem ubezpieczeniowym mogli bez problemu korzystać z
dobrodziejstwa tego przepisu; mają zapewnioną możliwość zarobkowania i
osiągania dodatkowych przychodów bez zmniejszania wysokości emerytury, co jest
podobnym unormowaniem do art. 103 ust. 2 ustawy emerytalnej. Zwrócić należy
jednak uwagę, że nie jest możliwa pełna analogia, gdyż funkcjonariusze Policji
mogli nabyć uprawnienia emerytalne po 15 latach służby bez płacenia składki na
ubezpieczenie społeczne (np. w wieku około 40 lat), a osoby opłacające składki na
ubezpieczenie społeczne mogły skorzystać z uprawnień emerytalnych dopiero po
ukończeniu 60 lub 65 lat (z wyjątkami). Emerytura policyjna ma szczególny
charakter z uwagi na fakt jej finansowania wprost z budżetu państwa, jak również z
uwagi na sposób ustalania świadczenia emerytalnego. Zgodnie bowiem z art. 5 ust.
1 ustawy zaopatrzeniowej podstawę wymiaru emerytury stanowi zasadniczo
uposażenie należne funkcjonariuszowi na zajmowanym ostatnio (tj. przed
zwolnieniem ze służby) stanowisku, co jest o wiele korzystniejszym unormowaniem
od zawartego w ustawie emerytalnej.
W tym kontekście należy podnieść, że w art. 15b ustawy zaopatrzeniowej
wprowadzono odmienne zasady określania wysokości emerytur policyjnych w
stosunku do osób, które pełniły służbę w organach bezpieczeństwa państwa
wymienionych w art. 2 ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach organów
bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów, i które
pozostawały w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., obniżając wysokość
emerytur w zakresie wynikającym z okresów służby w tychże organach. Zgodnie
bowiem z art. 15b ust. 1 ustawy w przypadku wskazanych osób emerytura policyjna
wynosi: 1) 0,7% podstawy wymiaru - za każdy rok służby w organach
bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990; 2) 2,6% podstawy wymiaru - za
każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, wskazanych w art. 13 ust.
1 pkt 1, 1a oraz pkt 2-4 ustawy zaopatrzeniowej.
9
Art. 41 ust. 4 ustawy zaopatrzeniowej, w brzmieniu obecnie obowiązującym,
został wprowadzony przez art. 2 pkt 3 ustawy z dnia 8 grudnia 2000 r. o zmianie
ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz
ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony
Państwa, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz
ich rodzin (Dz.U. Nr 122, poz. 1313), która weszła w życie z dniem 1 stycznia
2001 r. Zgodnie z uzasadnieniem projektu wskazanej ustawy nowelizującej
„nieobjęcie zasadami zmniejszania świadczeń osób, których emerytura stanowi
75% podstawy jej wymiaru, oraz osób pobierających rentę inwalidzką z tytułu
inwalidztwa powstałego wskutek wypadku pozostającego w związku ze służbą lub
wskutek choroby powstałej w związku ze szczególnymi właściwościami bądź
warunkami tej służby, z tytułu których przysługują świadczenia odszkodowawcze,
jest rozwiązaniem podobnym do przyjętego w systemie powszechnym, w którym
zasad zmniejszania i zawieszania świadczeń nie stosuje się do emerytów, którzy
osiągnęli ustawowy wiek emerytalny, oraz do rencistów pobierających tzw.
świadczenia wypadkowe”.
W ocenie Sądu Najwyższego zgodnie z art. 41 ust. 4 ustawy
zaopatrzeniowej do osób, których emerytura jest niższa niż 75% podstawy jej
wymiaru - w tym również na skutek obniżenia dotychczas pobieranej emerytury w
związku z pełnieniem służby w organach bezpieczeństwa państwa, zgodnie z
dyspozycją art. 15b ust. 1 ww. ustawy - zastosowanie znajdą regulacje określone w
art. 41 ust. 1 i 3 ustawy zaopatrzeniowej, tj. zawarte w tych przepisach zasady
zmniejszania świadczeń.
Taka subsumpcja odnosi się również do sprawy S. P., co prawidłowo
zinterpretowały Sądy w jego sprawie. Nie można więc podzielić sugestii zawartej w
skardze kasacyjnej, iż w art. 41 ust. 4 ustawy zaopatrzeniowej zostało uregulowane
jedynie nieobniżanie emerytury policyjnej w razie osiągania przychodu, wobec
osób, których emerytura stanowi 75% podstawy jej wymiaru, a przepisy te nie
regulują w ogóle nieobniżania emerytur w razie osiągania przychodu przez osoby,
które osiągnęły wiek emerytalny w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a ich emerytura policyjna nie
stanowi 75% podstawy jej wymiaru.
10
Wobec komplementarności art. 41 ust. 1-4 ustawy zaopatrzeniowej i jej
specyfiki nie ma podstaw do zastosowania art. 103 ust. 1 i ust. 2 ustawy
emerytalnej w związku z art. 11 ustawy zaopatrzeniowej. Nie ma też uzasadnienia
twierdzenie skargi kasacyjnej dotyczące nierównego „stosowania prawa” i
wykluczenia niektórych funkcjonariuszy z możliwości nieobniżania emerytury, w
sytuacji, gdy inne grupy emerytów, po osiągnięciu danego wieku, z tego przywileju
by korzystały. W tym aspekcie zwrócić należy uwagę, że wnioskodawca
początkowo miał obliczoną emeryturę w wysokości 75%, a dopiero po ujawnieniu
informacji Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu
Pamięci Narodowej organ emerytalny skorygował wysokość emerytury skarżącego.
Wskaźnik 75% emerytury (i odpowiednio długi staż ubezpieczeniowy) pełni więc
podobną rolę jak wiek emerytalny w systemie powszechnym. Mimo więc braku
takiego samego przepisu jak art. 103 ust. 2 ustawy emerytalnej, art. 41 ust. 4
umożliwia osiąganie przez byłych funkcjonariuszy przychodów bez fiskalnych
ograniczeń w wieku bardziej korzystnym niż 65 lat. Nie był więc prawidłowy zarzut
skargi kasacyjnej, że ustawa zaopatrzeniowa „zupełnie pomija osiągnięcie wieku
emerytalnego, co uzasadnia, iż kwestia ta znajduje regulacje w przepisach ustawy
o emeryturach i rentach z FUS”.
Kwestia ograniczenia korzyści płynących z omawianego unormowania
dotyczy osób, co do których Trybunał Praw Człowieka w decyzji z dnia 14 maja
2013 r. o odrzuceniu skargi nr 15189/10 w sprawie Cichopek i inni przeciwko
Polsce argumentował, że nie miał powodu do zajęcia innego stanowiska niż
parlament polski, Trybunał Konstytucyjny oraz Sąd Najwyższy, i zgodził się, że
państwo było uprawnione do likwidacji przywilejów emerytalnych uważanych za
bezzasadne lub niesprawiedliwe, aby w ten sposób zapewnić większą uczciwość
systemu emerytalnego. Zgodził się również z argumentem Trybunału
Konstytucyjnego, który odrzucił twierdzenie, iż ustawa z 2009 r. służyła zemście i
była kolektywną karą. Obniżenia przywilejów emerytalnych osobom, które
przyczyniły się do utrzymania władzy – lub korzystały z opresyjnego reżimu, nie
można uważać za karę. Emerytury zostały obniżone przez ustawodawcę nie
dlatego, że ktoś ze skarżących popełnił przestępstwo albo był osobiście
odpowiedzialny za naruszenia praw człowieka, ale dlatego, że przywileje te zostały
11
przyznane ze względów politycznych jako nagroda za służbę uważaną za
szczególnie użyteczną dla komunistycznego państwa. Ze względu na powody ich
przyznania i sposób uzyskania, musiały być uważane za oczywiście
niesprawiedliwe z punktu widzenia wartości leżących u podstaw Konwencji o
ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. W tej sytuacji osobista wina
osób, które korzystały z takich niesprawiedliwych przywilejów, nie miała znaczenia
przy rozważaniu kwestii zgodności z art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji. Trybunał
stwierdził, że krytycznego dnia 1 stycznia 2010 r. przeciętna emerytura
funkcjonariusza była nadal wyższa o 58% od przeciętnej zwykłej emerytury.
Sytuacja taka wynikała głównie z faktu, że wynagrodzenia osób ubezpieczonych w
systemie ogólnym były o połowę niższe niż w służbach mundurowych i że w reżimie
komunistycznym wynagrodzenia w organach bezpieczeństwa państwa były
znacznie wyższe niż zwykłych pracowników. Ponadto, współczynnik używany przy
obliczaniu zwykłych emerytur w odniesieniu do okresów składkowych wynosił i
nadal wynosi 1,3%, a więc połowę 2,6% stosowanego w służbach mundurowych.
Sąd Najwyższy w uchwale z 3 marca 2011 r. doszedł do tych samych wniosków.
Nie można było również pominąć faktu, że w przeciwieństwie do byłych
funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa, którzy jednak zachowali
współczynnik 0,7% – za służbę w latach 1944–1990, ofiary represji
komunistycznych w Polsce mają okres pobytu w więzieniu ze względów
politycznych zaliczony do emerytury, ale przy współczynniku 0% ze względu na
brak zarobków. Nie można więc było uznać, że państwo nałożyło na byłych
funkcjonariuszy służby bezpieczeństwa „nieproporcjonalny i nadmierny ciężar”. Z
tych względów skargi tych funkcjonariuszy jako oczywiście bezzasadne zostały
przez Trybunał odrzucone.
Konkludując Sąd Najwyższy uznał, że nie doszło do naruszenia przepisu
art. 103 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych w związku z art. 11 ustawy zaopatrzeniowej, dlatego skargę
kasacyjną na podstawie art. 39814
k.p.c. oddalił.
12