Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 62/15
POSTANOWIENIE
Dnia 9 lipca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Marta Romańska (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa M. M., J. M., A. M. i D. M.
przeciwko Przedsiębiorstwu Produkcyjno-Naukowo-Handlowemu P. S.A.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 9 lipca 2015 r.,
zażalenia powódki M. M. na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 25 listopada 2014 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
UZASADNIENIE
2
Postanowieniem z 14 listopada 2013 r. Sąd Apelacyjny zawiesił
postępowanie w sprawie z powództwa […] przeciwko Przedsiębiorstwu […] o
odszkodowanie na zgodny wniosek stron (art. 178 k.p.c.), a postanowieniem z 25
listopada 2014 r. postępowanie to umorzył, wobec niezłożenia w terminie roku od
zawieszenia postępowania wniosku o jego podjęcie (art. 182 § 1 k.p.c.).
W zażaleniu na postanowienie z 25 listopada 2014 r. powódka M. M.
zarzuciła, że Sąd wydał je z naruszeniem art. 182 § 1 k.p.c., gdyż do zawieszenia
postępowania doszło w istocie z uwagi na śmierć powoda
i konieczność wezwania do udziału w sprawie jego następców. Postępowanie
toczyło się z udziałem osób, które nie legitymowały się postanowieniem
o stwierdzeniu nabycia spadku, a ich wniosek o zawieszenie postępowania został
uznany za dostateczną podstawę dla wydania tego rozstrzygnięcia. Wątpliwości
budziły też kwestie związane z reprezentacją pozwanej spółki, za którą
w postępowaniu działał kurator. Zdaniem żalącej się, postępowanie zostało
w istocie zawieszone w celu wyjaśnienia powyższych wątpliwości.
Powódka wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia.
Kurator działający za pozwaną Spółkę przychylił się do zażalenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. Ustalenie właściwego środka zaskarżenia dla postanowienia o umorzeniu
postępowania apelacyjnego wymaga wykładni art. 3981
§ 1 k.p.c. i art. 3941
§ 2
k.p.c. w celu przypisania mu cech orzeczenia, do którego odnosi się jeden
bądź drugi z tych przepisów. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wypracowane
zostało stanowisko, że postanowienie sądu drugiej instancji umarzające
postępowanie apelacyjne jako kończące postępowanie w sprawie podlega
zaskarżeniu zażaleniem, w przeciwieństwie do postanowienia sądu drugiej instancji
umarzającego postępowanie w sprawie jako całości (tak Sąd Najwyższy m.in.
w postanowieniach z 24 kwietnia 2015 r., II CZ 14/15, nie publ., 9 grudnia 2014 r.,
V CSK 311/14, nie publ., z 7 listopada 2013 r., V CZ 53/13, nie publ., z 8 marca
3
2013 r., III CZ 12/13, nie publ.), a skoro tak, to wniesiony przez powódkę środek
zaskarżenia powinien podlegać merytorycznemu rozpoznaniu.
2. Z akt sprawy wynika, że do umorzenia postępowania w tej sprawie doszło
stosownie do art. 182 § 1 k.p.c. w związku upływem przewidzianego w tym
przepisie terminu po zawieszeniu postępowania na podstawie z art. 178 k.p.c.
Powódka kwestionuje zasadność tego stanowiska w zażaleniu i w związku z tym
należy rozważyć, czy kognicja sądu rozpoznającego zażalenie na postanowienie
o umorzeniu postępowania w następstwie upływu przewidzianego prawem
terminu jego zawieszenia, obejmuje badanie prawidłowość samego zawieszenia
postępowania. W uzasadnieniu postanowienia z 24 kwietnia 2015 r., II CZ 14/15,
nie publ., Sąd Najwyższy przedstawił dwa stanowiska co do tego problemu
wypracowane w orzecznictwie, a mianowicie pogląd, że badanie sprawy w takim
zakresie jest możliwe oraz pogląd, że orzeczenie o zawieszeniu postępowania jest
odrębną decyzją jurysdykcyjną sądu, a trafność postanowienia dotyczącego tej
kwestii, po uprawomocnieniu się wiążącego na ogólnych zasadach (art. 365 w zw.
z art. 361 k.p.c.), nie może podlegać badaniu wtedy, gdy sąd ocenia podstawy
wydania orzeczenia o umorzeniu postępowania.
Po rozważeniu argumentów przytaczanych zarówno za jednym, jak i za
drugim stanowiskiem trzeba przyjąć, że w tych przypadkach, w których
postanowienie sądu o zawieszeniu postępowania podlega samodzielnie
zaskarżeniu zażaleniem, nie ma potrzeby wracać do badania trafności przesłanek
samego zawieszenia postępowania przy rozpoznawaniu środka zaskarżenia od
postanowienia o jego umorzeniu z uwagi na upływ czasu. Nie ma bowiem
przeszkód, by strony, które kwestionują trafność rozstrzygnięcia o umorzeniu
postępowania czyniły to w przewidziany ustawą sposób niezwłocznie po jego
wydaniu. Postanowienie o zawieszeniu postępowania wydane przez sąd drugiej
instancji nie podlega jednak samodzielnie kontroli instancyjnej, a to oznacza,
że strona, która zamierza zwalczać pogląd o istnieniu konkretnych podstaw
zawieszenia postępowania nie ma ku temu bezpośredniego środka, dostępnego
natychmiast po wydaniu postanowienia. W takich przypadkach konieczne jest
przyjęcie, że postanowienie o zawieszeniu postępowania wydane przez sąd drugiej
instancji może podlegać kontroli na podstawie art. 380 k.p.c. przy rozpoznawaniu
4
środka zaskarżenia od postanowienia o umorzeniu postępowania, wydanego na
podstawie art. 182 k.p.c. Inaczej prawidłowość oceny przesłanek zawieszenia
postępowania, która skutkowała wydaniem postanowienia o jego umorzeniu,
co prowadzi do zakończenia postępowania w sprawie, pozostawałaby poza
jakąkolwiek kontrolą.
Z tej przyczyny zarzuty powódki sformułowane przeciwko orzeczeniu
o zawieszeniu postępowania mogły podlegać merytorycznej ocenie. W jej ramach
trzeba stwierdzić, że powódka nie ma racji, o ile twierdzi, że w braku postanowienia
stwierdzającego spadek po jej poprzedniku ciągle aktualna pozostaje podstawa
zawieszenia postępowania przewidziana w art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c. Niezłożenie do
akt postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po zmarłym powodzie, gdy status
osób, które zgłosiły się do udziału w sprawie jako jego spadkobiercy i przedłożyły
oświadczenia o przyjęciu spadku nie był sporny, nie uzasadniało tezy, że ciągle
trwa przesłanka zawieszenia postępowania przewidziana w art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c.
Sąd drugiej instancji prawidłowo orzekł w związku z tym o zawieszeniu
postępowania, a następnie o jego podjęciu z udziałem następców prawnych
zmarłego powoda. Po wydaniu tych orzeczeń powódka i następcy prawni zmarłego
powoda wraz z kuratorem pozwanej Spółki złożyli przed Sądem drugiej instancji
oświadczenia, że postępowanie to powinno być zawieszone na ich zgodny wniosek.
W ciągu roku jaki minął od tej daty powodowie nie uzyskali postanowienia
stwierdzającego nabycie spadku, ale ich statusu druga strona nie kwestionuje.
Problem natomiast w tym, że oświadczenie o zgodzie na zawieszenie
postępowania złożyła imieniem pozwanej spółki kurator działająca na podstawie art.
42 k.p.c. Niezależnie od wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania w
uwzględnieniu tego wniosku, Sąd drugiej instancji prowadził czynności zmierzające
do wyjaśnienia, kto i w jakim okresie powinien reprezentować pozwaną Spółkę
między innymi w dacie złożenia tego oświadczenia. Bez wyjaśnienia tej
okoliczności nie sposób jest ocenić, jak miało się oświadczenie kuratora pozwanej
do woli osób umocowanych do składnia oświadczeń woli, w tym i procesowych, za
tę Spółkę.
Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. w zw. z art.
3941
§ 3 k.p.c., Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.
5