Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 218/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 sierpnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tomasz Grzegorczyk (przewodniczący)
SSN Małgorzata Gierszon
SSN Michał Laskowski (sprawozdawca)
Protokolant Marta Brylińska
w sprawie P. N.
oskarżonego z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 6 sierpnia 2015 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść
od wyroku Sądu Rejonowego w O.
z dnia 7 marca 2013 r.,
1. uchyla punkt 2 zaskarżonego wyroku,
2. kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego obciąża
Skarb Państwa.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w O., wyrokiem z dnia 7 marca 2013 r., uznał P. N. za
winnego tego, że w okresie od 5 do 12 listopada 2011 r. w miejscowości Wielowieś,
działając w celu wykonania z góry powziętego zamiaru oraz osiągnięcia korzyści
majątkowej, jako właściciel firmy „B.” P. N., wyłudził z firmy „M.” towar w postaci
oleju napędowego łącznej wartości 15.710,83 zł, wprowadzając w błąd jej
2
pracowników co do swoich możliwości płatniczych, nie mając zamiaru wywiązania
się z zawartego zobowiązania, czym działał na szkodę spółki „M.” sp. z o.o., to jest
za winnego przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i za przestępstwo to
wymierzył mu karę 8 miesięcy pozbawienia wolności. W punkcie 2 wyroku Sąd na
podstawie art. 46 § 1 k.k. zobowiązał oskarżonego do naprawienia szkody
wyrządzonej przestępstwem, poprzez zapłatę na rzecz „M.” sp. z o.o. kwoty 15.710,
83 zł.
Wyrok ten nie został zaskarżony przez strony i uprawomocnił się z dniem 15
marca 2013 r.
Kasację od tego wyroku na korzyść skazanego P. N. wniósł Prokurator
Generalny. Zaskarżył w niej wyrok w części rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 2,
dotyczącego orzeczenia na podstawie art. 46 § 1 k.k. obowiązku naprawienia
szkody i zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie
przepisu prawa karnego procesowego – art. 415 § 5 k.p.k. w brzmieniu
obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 r., polegające na orzeczeniu wobec
skazanego P. N. na podstawie art. 46 § 1 k.k. środka karnego w postaci obowiązku
naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody, podczas gdy o roszczeniu
wynikającym z popełnienia przestępstwa wcześniej prawomocnie orzeczono w
innym postępowaniu.
Prokurator Generalny wniósł o uchylenie wyroku Sądu Rejonowego w O. w
zaskarżonej części.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego jest zasadna w stopniu oczywistym, co
zgodnie z brzmieniem art. 535 § 5 k.p.k. pozwala na jej rozpoznanie i
uwzględnienie na posiedzeniu. Przepis art. 46 § 1 k.k. pozwala, w razie skazania,
na orzeczenie przez sąd obowiązku naprawienia wyrządzonej przestępstwem
szkody w całości lub części lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. W
przypadku złożenia przez pokrzywdzonego lub inną uprawnioną osobę wniosku o
orzeczenie takiego obowiązku, sąd zobowiązany jest do wydania orzeczenia o
obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynieniu. Przepis art. 415 § 5 zdanie
drugie k.p.k. w brzmieniu obowiązującym w chwili wydania zaskarżonego kasacją
wyroku stanowił jednak, że obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za
3
doznaną krzywdę nie orzeka się, jeżeli roszczenie wynikające z popełnienia
przestępstwa jest przedmiotem innego postępowania albo o roszczeniu tym
prawomocnie orzeczono. Po zmianie treści art. 415 k.p.k. i nowej treści przepisu
obowiązującej od dnia 1 lipca 2015 r. zasada ta została zachowana w paragrafie
pierwszym. Celem tej regulacji jest wyeliminowanie sytuacji, w której dochodzi do
kumulacji rozstrzygnięć o charakterze kompensacyjnym i do funkcjonowania w
obrocie prawnym dwóch tytułów egzekucyjnych, co rodzić może niebezpieczeństwo
dwukrotnego dochodzenia naprawienia tej samej szkody. Klauzula
antykumulacyjna, o której mowa znajduje zastosowanie w przypadku tożsamości
przedmiotowej i podmiotowej roszczenia stanowiącego przedmiot rozpoznania.
W sprawie P. N. punkt 2 zaskarżonego wyroku dotyczy szkody wynikającej z
przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k., dokonanego na szkodę spółki
„M.” sp. z o.o. i polegającego na wyłudzeniu od tej spółki oleju napędowego łącznej
wartości 15.710,83 zł. Tymczasem Sąd Rejonowy w K., po rozpoznaniu pozwu o
zapłatę wniesionego przez pełnomocnika przedmiotowej spółki, wydał w dniu 16
stycznia 2012 r., sygn. akt GNc …/12, nakaz zapłaty, w którym zobowiązano P. N.
do zapłaty powodowi kwoty 15.710,83 zł. Z treści pozwu i załączonych do niego
dokumentów wynika, że przedmiotem rozpoznania był ten sam olej napędowy,
pobrany w tym samym czasie i w tej samej ilości, co olej napędowy, o którym mowa
w zaskarżonym kasacją wyroku.
Do wydania nakazu zapłaty doszło przed wydaniem zaskarżonego kasacją
wyroku, co więcej w aktach sprawy Sądu Rejonowego w O. znajduje się na k. 177a
informacja o stanie zaległości w sprawie egzekucyjnej prowadzonej przez
komornika przy Sądzie Rejonowym w K. z wniosku spółki z o.o. „M.” przeciwko P.
N. o zapłatę należności głównej w kwocie 15.710,83 zł. W tym stanie rzeczy doszło
do rażącego naruszenia prawa - przepisu art. 415 § 5 zdanie drugie k.p.k. w
brzmieniu obowiązującym do 30 czerwca 2015 r. poprzez zobowiązanie P. N. w
punkcie 2 wyroku Sądu Rejonowego w O. z dnia 7 marca 2013 r., do naprawienia
szkody, co do której orzekł już prawomocnie Sąd Rejonowy w K. nakazem zapłaty z
dnia 16 stycznia 2012 r. Tym samym doszło naruszenia klauzuli antykumulacyjnej
zawartej w czasie orzekania w art. 415 § 5 k.p.k. (obecnie art. 415 § 1 k.p.k.) i do
dwukrotnego orzeczenia obowiązku naprawienia tej samej szkody. Naruszenie
4
prawa, do którego doszło w zaskarżonym kasacją wyroku ma przy tym nie tylko
rażący charakter, ale nadto miało istotny wpływ na treść orzeczenia, które
przynieść mogło negatywne skutki dla skazanego.
W tej sytuacji konieczne stało się uchylenie zaskarżonej kasacją części
wyroku (punkt 2) w celu wyeliminowania jej z obrotu prawnego. Nie było przy tym w
zaistniałej sytuacji procesowej podstaw do wydawania orzeczenia o charakterze
następczym. Zgodnie z brzmieniem art. 638 k.p.k. koszty postępowania
kasacyjnego w tej sprawie ponosi Skarb Państwa.