Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 249/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 września 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Gradzik (przewodniczący)
SSN Małgorzata Gierszon (sprawozdawca)
SSN Jacek Sobczak
Protokolant Katarzyna Wełpa
w sprawie K. P.
skazanej z art. 270 § 1 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 3 września 2015 r.
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanej
od wyroku Sądu Rejonowego w G.
z dnia 28 sierpnia 2014 r.
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Rejonowemu w G. do ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
Prokurator Prokuratury Rejonowej w G. oskarżył, urodzoną 19 listopada
1994 r., K. P. o to, że:
I. w dniu 25 lutego 2009 r. w G. podczas kontroli biletów MZK na druku opłaty
dodatkowej nr 00691118 podrobiła podpis D. S.
tj. o czyn z art. 270 § 1 k.k.
2
II. w dniu 9 marca 2009 r. w G. podczas kontroli biletów MZK na druku opłaty
dodatkowej nr 0069516 podrobiła podpis D. S.
tj. o czyn z art. 270 § 1 k.k.
III. w dniu 7 kwietnia 2011 r. w G. podczas kontroli biletów MZK na druku opłaty
dodatkowej nr 0098818 podrobiła podpis D. S.
tj. czynu z art. 270 § 1 k.k.
IV. w dniu 10 kwietnia 20112 r. w G. . podczas kontroli biletów MZK na druku
opłaty dodatkowej nr 0098192 podrobiła podpis D.S.
tj. czyn z art. 270 § 1 k.k.
V. w dniu 11 kwietnia 2011 r. w G. podczas kontroli biletów MZK na druku
opłaty dodatkowej nr 0098948 podrobiła podpis D. S.
tj. o czyn z art. 270 § 1 k.k.
VI. w dniu 15 kwietnia 2011 r. w G. podczas kontroli biletów MZK na druku
opłaty dodatkowej nr 0099460 podrobiła podpis D. S.
tj. o czyn z art. 270 § 1 k.k.[…]
Wraz z aktem oskarżenia skierowanym do Sądu Rejonowego prokurator
przesłał wniosek w trybie art. 335 k.p.k. o skazanie oskarżonej bez
przeprowadzonej rozprawy, przy przyjęciu ciągu przestępstw z art. 91 § 1 k.k. i
wymierzenie, uzgodnionej z nią kary, w wysokości 80 stawek dziennych grzywny,
po 10 zł. każda stawka.
Wyrokiem z dnia 28 sierpnia 2014 r., Sąd Rejonowy uznał K. P. za winną
popełnienia zarzucanych jej czynów, z tym, że ustalił, iż popełnione one zostały w
warunkach ciągu przestępstw opisanego w art. 91 § 1 k.k. i na podstawie art. 270 §
1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. wymierzył jej karę grzywny w wymiarze 80 stawek
dziennych, ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 10 zł.
Wyrok ten uprawomocnił się w dniu 5 września 2014 r., nie był przez nikogo
zaskarżony.
W dniu 29 czerwca 2015 r. do Sądu Najwyższego wpłynęła kasacja od tego
wyroku sporządzona przez Prokuratora Generalnego, który zaskarżył wyrok w
całości na korzyść skazanej i zarzucił mu:
rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisów
prawa karnego procesowego, tj. art. 79 § 1 pkt 1 k.p.k., polegające na
3
przeprowadzeniu postępowania karnego bez wyznaczenia obrońcy z urzędu K. P.,
pomimo tego, że w chwili popełnienia przez oskarżoną zarzucanych jej czynów była
ona nieletnia, co stanowi bezwzględną przyczynę odwoławczą określoną w art. 439
§ 1 pkt 10 k.p.k. i wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie
sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest w sposób oczywisty zasadna .
Zaskarżony nią wyrok jest dotknięty uchybieniem stanowiącym tzw.
bezwzględną przyczynę odwoławczą, której stwierdzenie nakłada na sąd kasacyjny
obowiązek uchylenia tego orzeczenia bez prawa badania związku przyczynowego
między tym stwierdzonym uchybieniem, a treścią orzeczenia.
Nie ulega wątpliwości, że oskarżona K. P. urodziła się w dniu 19 listopada
1994 r.(por. odpis skrócony aktu urodzenia – k. 74).
Porównanie daty jej urodzenia z datami popełnienia przez nią
poszczególnych przypisanych jej zaskarżonym wyrokiem czynów, jednoznacznie
świadczy o tym, że wszystkie one zostały przez nią popełnione przed ukończeniem
17 lat.
Równocześnie dostępne w aktach dokumenty procesowe świadczą o tym, że
postępowanie przygotowawcze przeciwko oskarżonej wszczęto w dniu 19 maja
2014 r. (o czyny opisane w pkt 1 – 7) oraz w dniu 26 czerwca 2014 r. (o czyny
opisane w pkt 8 – 10 aktu oskarżenia), kiedy to przedstawiono jej zarzuty
popełnienia tych czynów, a więc po ukończeniu przez nią 18 lat (k. 78, 87).
Zaszłości te rodziły określone procesowe konsekwencje dotyczące określenia sądu
właściwego – z mocy ustawy – do rozpoznania sprawy oskarżonej.
Stosownie do treści art.18 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o
postępowaniu w sprawach nieletnich (j.t. Dz. U. 2014, poz. 382, zwaną dalej u.p.n.)
sąd właściwy według przepisów Kodeksu postępowania karnego rozpoznaje
sprawę, jeżeli przeciwko nieletniemu, który dopuścił się czynu karalnego, o którym
mowa w art. 1 § 2 pkt 2 lit. a (a więc przestępstwa lub przestępstwa skarbowego),
wszczęto postępowanie po ukończeniu przez nieletniego lat 18. W realiach
rozpoznawanej sprawy oznacza to, iż postępowanie karne przeciwko K. P. powinno
było się toczyć (i tak też było) przed sądem, który jest właściwy według przepisów
4
kodeksu postępowania karnego. Jednakże wspomniany przepis art. 18 § 1 pkt 2 u.
p. n. ma charakter procesowy i przez to nie zwalnia w żaden sposób sądu
właściwego według przepisów kodeksu postępowania karnego od obowiązku
stosowania reguł materialnoprawnych określonych w ustawie o postępowaniu w
sprawach nieletnich. Nie pozbawia zatem osobę - sprawcy czynu zabronionego
statusu nieletniego w postępowaniu, które – po spełnieniu określonych w tym
przepisie warunków – będzie się troczyło przed sądem właściwym według
przepisów kodeksu postępowania karnego. W chwili popełnienia czynu
zabronionego nie miała ona bowiem ukończonych 17 lat, była więc nieletnia. Stąd
też, stosownie do treści przepisu art. 79 § 1 pkt 1 k.p.k., w rzeczonym
postępowaniu w takich przypadkach oskarżony powinien mieć obrońcę.
Zaniechanie wyznaczenia oskarżonemu obrońcy z urzędu przez sąd, przed którym
sprawa się toczy, który go nie posiada z wyboru, pomimo faktu, iż w chwili
popełnienia czynu ten oskarżony był nieletni, a więc w sytuacji, w której udział
obrońcy w postępowaniu karnym jest obligatoryjny, stanowi rażące naruszenie art.
79 § 1 pkt 1 k.p.k., będące bezwzględną przyczyna odwoławczą określoną w art.
439 § 1 pkt 10 k.p.k. (por. wyroki Sądu Najwyższego z: 15 lutego 2005 r., III KK
354/04, Lex nr 146284; 1 czerwca 2006 r., V KK 158/06, Lex nr 188369, ten ostatni
z aprobującą glosą Magdaleny Marszałek – LEX/el 2010; 26 czerwca 2008 r., V KK
126/08, Lex nr 438429; 8 kwietnia 2014 r., III KK 66/14, Biul. PK 2014/4/7 - 9).
Nie ulega wątpliwości, że w toku postępowania K. P. – mimo, że w chwili
popełnienia zarzucanych jej czynów była osobą nieletnią - w ogóle nie posiadała
obrońcy z wyboru, a wbrew przepisom art. 81 k.p.k. i art. 79 § 1 pkt 1 k.p.k. nie
wyznaczono jej również obrońcy z urzędu.
Stąd też zaskarżony, wydany w jej sprawie, wyrok nie może się ostać,
bowiem został wydany w sytuacji w której poprzez nierespektowanie przez
orzekający sąd wymogu obligatoryjnego posiadania przez oskarżoną obrońcy
zaistniała bezwzględna przyczyna odwoławcza określona w art. 439 § 1 pkt 10
k.p.k. Z racji na kategoryczne konsekwencje stwierdzonej bezwzględnej przyczyny
odwoławczej (art. 439 § 1 in principio k.p.k.) należało zatem – uwzględniając
podnoszącą to uchybienie kasację – uchylić w całości zaskarżony wyrok i sprawę
K. P. przekazać do rozpoznania ponownego Sądowi Rejonowemu.
5
Procedując w tej sprawie po raz kolejny Sąd ten będzie miał przede
wszystkim na względzie powyższe uwagi i spostrzeżenia, bacząc przy tym nadto
także na określone w art. 13 u.p.n. wymogi.
Z powyższych względów należało orzec jak wyżej.