Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 232/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 października 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Gradzik (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Małgorzata Gierszon
SSA del do SN Dariusz Czajkowski
Protokolant Barbara Kobrzyńska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Barbary Nowińskiej,
w sprawie Z. D. i B. D.
oskarżonych z art. 91 ust. 1 pkt 1 ustawy z dn. 7 lipca1994r. - Prawo budowlane
(Dz. U. z 2013r., poz. 1409 z późn. zm.) w zw. z art. 12 kk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 2 października 2015 r.,
kasacji, wniesionej przez prokuratora na niekorzyść oskarżonych
od wyroku Sądu Okręgowego w L.
z dnia 5 marca 2015 r.zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w Z. z dnia 3
grudnia 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w L. do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym.
UZASADNIENIE
2
Sąd Rejonowy w Z. wyrokiem z dnia 3 grudnia 2014r., skazał B. D. i Z. D. za
to, że w okresie od 18 stycznia 2005r. do lipca 2013r. w P., jako współwłaściciele
nieruchomości położonej w tej miejscowości, działając wspólnie i w porozumieniu,
w krótkich odstępach czasu i z góry powziętym zamiarem udaremniali określone
ustawowo czynności Powiatowemu Inspektorowi Nadzoru Budowlanego w Z. oraz
osobom działającym z jego upoważnienia, określone w art. 65 i art. 81 ust. 4 w zw.
z art. 81a ust. 1 pkt 1 ustawy z 7 lipca 1994r. – Prawo budowlane, poprzez
odmowę: 18.01.2005r., 8.02.2005r., 21.02.2005r., 10.03.2005r., 2.06. 2005r.,
26.09.2005r., 10.11.2005r., 10.03.2006r., 11.06.2007r., w czerwcu 2007r., w
czerwcu 2010r., 25.03.2011r., 7.04.2011r., 14.09.2011r., w sierpniu 2011r., w
październiku 2011r., w listopadzie 2011r., w grudniu 2011r., w lipcu 2013r.,
udostępnienia dokumentacji budowy powykonawczej i użytkowej oraz protokołów z
kontroli okresowej rocznej przewodów kominowych, a także okresowej pięcioletniej
w zakresie stanu technicznego i przydatności do użytkowania obiektów
budowlanych znajdujących się na nieruchomości położonej w P. nr […], a także
poprzez odmowę: 18.01.2005r., 8.03.2005r., 21.02.2005r., 10.03.2005r.,
2.06.2005r., 26.09.2005r., 25.03.2011r., 7.04.2011r., 14.09.2011r., wstępu na teren
wymienionej nieruchomości i do obiektów budowlanych znajdujących się na terenie
tej nieruchomości
– tj. występku z art. 91 ust. 1 pkt 1 ustawy z 7 lipca 1994r. – Prawo
budowlane w zw. z art. 12 kk i za to na podstawie art. 91 ust. 1 powołanej ustawy
wymierzył im kary po 200 stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej
stawki na 10 zł.
Na podstawie art. 69§1 i 2 kk i art. 70§1 pkt 2 kk wykonanie orzeczonych
wobec oskarżonych kar grzywny Sąd Rejonowy zawiesił warunkowo na okres
próby wynoszący 2 lata, a na podstawie art. 72§1 pkt 8 kk zobowiązał oskarżonych
do udostępnienia Powiatowemu Inspektorowi Nadzoru Budowlanego w Z. lub
osobom działającym z jego upoważnienia dokumentacji budowy powykonawczej i
użytkowej oraz protokołów z kontroli okresowej rocznej przewodów kominowych, a
także okresowej pięcioletniej w zakresie stanu technicznego i przydatności do
użytkowania obiektów budowlanych znajdujących się na nieruchomości położonej
w P. nr […] oraz do umożliwienia wstępu Powiatowemu Inspektorowi Nadzoru
3
Budowlanego lub osobom działającym z jego upoważnienia na teren nieruchomości
położonej w P. nr […] i do obiektów budowlanych znajdujących się na terenie tej
nieruchomości.
Po rozpoznaniu apelacji wniesionych przez oboje oskarżonych i przez ich
obrońcę Sąd Okręgowy w L. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że uniewinnił
oskarżonych od popełnienia przypisanego im czynu, a kosztami procesu w sprawie
obciążył Skarb Państwa.
Prokurator Okręgowy w L. wniósł kasację od prawomocnego wyroku na
niekorzyść oskarżonych. Zarzucił wyrokowi rażącą obrazę prawa materialnego –
art. 91§1 ustawy Prawo budowlane z dnia 7 lipca 1994r., która miała istotny wpływ
na treść orzeczenia poprzez wyrażenie błędnego poglądu prawnego, że warunkiem
odpowiedzialności karnej za udaremnianie organom nadzoru budowlanego
wykonywania czynności kontrolnych określonych w tej ustawie jest uprzednie
wydanie przez organ egzekucyjny – wojewodę – decyzji o egzekucji
administracyjnej obowiązków o charakterze niepieniężnym, czego konsekwencją
było uniewinnienie Z. i B. D. od popełnienia zarzuconego im czynu.
Stawiając ten zarzut, Prokurator Okręgowy wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Okręgowy w L.
W odpowiedzi na kasację oskarżeni domagali się oddalenia jej jako
oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył:
Zarzut kasacji jest zasadny w stopniu oczywistym. Ta konstatacja nasuwa
się nieodparcie już po zapoznaniu się z motywami zmiany wyroku Sądu
Rejonowego przez uniewinnienie oskarżonych, zamieszczonymi w uzasadnieniu
wyroku Sądu odwoławczego. Sąd Okręgowy nie kwestionował faktów ustalonych w
wyroku Sądu I instancji. Nadał im natomiast inną interpretację prawną, przy czym
decydujący dla rozstrzygnięcia merytorycznego pogląd zawarł w stwierdzeniu, że
skoro żądanie przedstawicieli Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego
skierowane do oskarżonych, by udostępnili wejście do obiektów budowlanych
znajdujących się na ich nieruchomości i okazali dokumentację budowlaną tych
obiektów, nie zostało sformułowane po wszczęciu egzekucji administracyjnej
obowiązków o charakterze niepieniężnym, to odmowa spełnienia tych poleceń
4
przez oskarżonych nie była bezprawna, a tym samym przypisany im czyn nie
wypełnia znamion przestępstwa określonego w art. 91 ust. 1 pkt 3 Prawa
budowlanego.
U podstaw przytoczonego argumentowania Sądu odwoławczego tkwi
przeświadczenie, że warunkiem uznania, iż zarzucone oskarżonym zachowania,
polegające na udaremnianiu czynności przedsięwziętych przez organy nadzoru
budowlanego, realizują znamię przestępstwa z art. 91 ust. 1 pkt 1 Prawa
budowlanego, jest to, by czynności te były podjęte po wszczęciu egzekucji
administracyjnej w celu wymuszenia wykonania określonych obowiązków przez
właścicieli obiektów budowlanych. Jest to pogląd błędny, gdyż nie znajduje
żadnego wsparcia w brzmieniu wymienionego przepisu. W kontekście całokształtu
unormowań zawartych w ustawie z dnia 7 lipca 1994r. – Prawo budowlane w wersji
obowiązującej w okresie wskazanym w akcie oskarżenia, należy zauważyć, że
czynności właściwych organów (podkreślenie SN), w rozumieniu art. 91 ust. 1 pkt
1 tej ustawy, to przewidziane w niej czynności, między innymi, Głównego
Inspektoratu Nadzoru Budowlanego i podległych mu inspektoratów funkcjonujących
na szczeblu wojewódzkim i powiatowym. Są one ściśle związane z ich zadaniami i
kompetencjami. W myśl art. 81 ust. 1 i 4 Prawa budowlanego do zadań organów
nadzoru budowlanego należy kontrola przestrzegania i stosowania przepisów
prawa budowlanego na każdym etapie procesu budowlanego, a także warunków
bezpieczeństwa ludzi i mienia przy utrzymywaniu obiektów budowlanych. Zakres
kontroli obejmuje także sprawdzanie zgodności wykonanych robót budowlanych z
warunkami określonymi w decyzji o pozwoleniu na budowę i sprawdzenie
wykonania obowiązków wynikających z decyzji i postanowień wydanych na
podstawie przepisów Prawa budowlanego. Dla zapewnienia realizacji tych zadań,
na podstawie art. 81c w zw. z art. 65 powołanej ustawy, organy nadzoru mogą
żądać od właściciela obiektu budowlanego udostępnienia dokumentów związanych
z utrzymaniem i użytkowaniem obiektu, przy czym zgodnie z art. 81a ust. 1 pkt 1,
służy im prawo wstępu do obiektu budowlanego. Wymaga podkreślenia, że
uprawnienia organów nadzoru wynikają wprost z ustawy – Prawo budowlane, co
oznacza, że nie jest konieczne uprzednie wydanie decyzji zobowiązujących
właściciela obiektu do udostępnienia możliwości wejścia do obiektów budowlanych i
5
do okazania wymaganych dokumentów. Niezbędne jest tylko, dla zachowania
warunku określonego w art. 81a ust. 2 ustawy, uprzednie zawiadomienie
właściciela obiektu o terminie dokonania czynności kontrolnych.
W niniejszym wypadku, jak wynika z niekwestionowanych ustaleń, nadzór
budowlany wymagał od oskarżonych okazania decyzji o pozwoleniu na
użytkowanie budynków i umożliwienia sprawdzenia na miejscu ich stanu
technicznego. Jest oczywiste, że wynikające z ustawy – Prawo budowlane
uprawnienia organów nadzoru rodzą po stronie właścicieli obiektów budowlanych
określone obowiązki, które ciążą na nich ex lege, bez konieczności potwierdzania
odrębnymi decyzjami administracyjnymi ( A. Macińska: Bezprawne użytkowanie
obiektu budowlanego wybudowanego zgodnie z planem, System Informacji
Prawnej LEX, komentarz praktyczny ABC nr 68337). Te właśnie uprawnienia
organów nadzoru budowlanego, a ściśle, możliwość ich swobodnego wykonywania,
są przedmiotem ochrony typem przestępstwa określonego w art. 91 ust. 1 pkt 1
Prawa budowlanego. Udaremnianie czynności organów władzy budowlanej jest
penalizowane jako przestępstwo powszechne. Może je popełnić nie tylko właściciel
obiektu budowlanego ale każda osoba inna osoba, która swoim zachowaniem,
także przez zaniechanie, uniemożliwia ich wykonanie (Prawo budowlane.
Komentarz pod red. A. Glinieckiego, Warszawa 2014, s. 927). Udaremnianie
czynności realizuje odnośne znamię przestępstwa z art. 91§1 Prawa budowlanego
już wtedy, gdy uprawniony organ administracji bądź nadzoru budowlanego
przystępuje do ich wykonywania, a nie dopiero wtedy, gdy wszczęto egzekucję
administracyjną zmierzającą do wymuszenia od osoby zobowiązanej wykonanie
ustawowego obowiązku. Gdyby warunkiem odpowiedzialności karnej z tego
przepisu było uprzednie zastosowanie środków egzekucji administracyjnej wobec
osoby zobowiązanej, to musiałby on znaleźć się w treści przepisu, jak to ma
miejsce w opisie znamion wykroczenia z art. 92 ust. 2 ustawy – Prawo budowlane,
czy też np. wykroczenia z art. 115§2 Kodeksu wykroczeń.
Podsumowując należy stwierdzić, że przepis art. 91 ust. 1 pkt 1 ustawy z
dnia 7 lipca 1994r. –Prawo budowlane chroni swobodę i skuteczność tych
czynności właściwych organów administracji architektoniczno – budowlanej i
organów nadzoru budowlanego, do których są one uprawnione na podstawie
6
przepisów tej ustawy. Penalizowane jest udaremnianie czynności, niezależnie
od tego, czy właściwy dla egzekucji administracyjnej organ, w tym wypadku
wojewoda, wszczął na podstawie tytułu wykonawczego egzekucję w celu
przymuszenia podmiotu zobowiązanego do wykonania ciążącego na nim
obowiązku.
Jak stąd wynika, Sąd odwoławczy wadliwie interpretował znamię czynności
sprawczej przestępstwa z art. 91 ust.1 pkt 1 Prawa budowlanego, co stanowi
uchybienie temu przepisowi prawa materialnego. Wywarło ono istotny wpływ na
treść wyroku. Do uniewinnienia oskarżonych, w niespornym stanie faktycznym,
doszło z powodu nietrafnego przyjęcia przez Sąd odwoławczy, że czyn przypisany
oskarżonym w wyroku Sądu I instancji nie wypełniał znamion ustawowych
przestępstwa. W tym stanie rzeczy, uznając zasadność zarzutu kasacji, Sąd
Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego
rozpoznania w postępowaniu odwoławczym, w którym zgodnie z art. 442§3 k.p.k. w
zw. z art. 518 k.p.k., Sąd Okręgowy będzie związany przedstawionymi wyżej
zapatrywaniami prawnymi.