Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 205/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 października 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Dołhy (przewodniczący)
SSN Kazimierz Klugiewicz
SSN Eugeniusz Wildowicz (sprawozdawca)
Protokolant Jolanta Włostowska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Zdzisława Brodzisza
w sprawie W. J.
skazanego z art. 297 § 1 k.k. i in.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 21 października 2015 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w B.
z dnia 11 grudnia 2014 r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w B.
z dnia 11 czerwca 2013 r.
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 11 czerwca 2013 r. Sąd Rejonowy w B., po rozpoznaniu
sprawy W. J., T. J., L. P., A. M., M. R. i M. S., uznał W. J. za winnego popełnienia
zarzucanych mu czynów z art. 297 § 1 k.k. w zb. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 §
2
2 k.k. i innych i skazał go na karę łączną 2 lat pozbawienia wolności oraz karę
łączną grzywny w wysokości 350 stawek dziennych po 10 zł każda. Na podstawie
art. 46 § 1 k.k. zasądził od oskarżonego kwotę 990 zł jako 1/3 szkody na rzecz
Banku […] tytułem naprawienia szkody.
Od powyższego wyroku apelację złożył oskarżony W. J. i zarzucił:
1. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia mający
wpływ na jego treść, polegający na niewłaściwej ocenie zebranego materiału
dowodowego, co w konsekwencji doprowadziło do uznania, iż oskarżony
działaniem swoim wyczerpał ustawowe znamiona występków wskazanych w pkt 1-
7 zaskarżonego wyroku podczas, gdy prawidłowa ocena zebranego w sprawie
materiału dowodowego, wsparta zeznaniami świadków oraz wyjaśnieniami
oskarżonego, a także zasady doświadczenia życiowego, prowadzą do
nieodpartego wniosku, że oskarżony zarzuconych mu czynów nie popełnił,
2. oparcie ustaleń co do winy wyłącznie na zasadach doświadczenia życiowego
i poszlakach wynikających głównie z wybiórczego przesłuchania
współoskarżonych, których wyjaśnienia były przyjętą linią obrony, podczas gdy w
postępowaniu sądowym ulegały one modyfikacji,
3. rażące naruszenie przepisów prawa procesowego mające istotny wpływ
na treść zaskarżonego orzeczenia, a mianowicie art. 4, 5 i 7 k.p.k. w zw. z art. 410
k.p.k., poprzez niedanie przez Sąd wiary wyjaśnieniom oskarżonego,
4. rażące naruszenie art. 4, 5 i 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k., poprzez uznanie,
że oskarżony działał wspólnie i w porozumieniu z osobami wskazanymi w
zarzutach, pomimo braku jakiegokolwiek działania z jego strony,
5. rażące naruszenie art. 424 § 1 k.p.k., poprzez sporządzenie uzasadnienia
zaskarżonego wyroku w sposób sprzeczny z zasadami logiki, doświadczenia
życiowego, zawarcie wzajemnie wykluczających się twierdzeń, naprzemienne
dawanie i nie dawanie wiary poszczególnym dowodom osobowym,
6. rażące naruszenie art. 424 § 2 k.p.k. poprzez nie przytoczenie w
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku jakichkolwiek okoliczności i nie
przeprowadzenie postępowania dowodowego w zakresie dowodów z przesłuchania
świadków wnioskowanych przez oskarżonego,
3
7. rażącą niewspółmierność kary i środków karnych poprzez wymierzenie
oskarżonemu kary bez warunkowego jej zawieszenia, bez przeprowadzenia
wywiadu kuratora w zakresie aktualnej sytuacji rodzinnej i zarobkowej
oskarżonego.
W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie
oskarżonego od popełnienia zarzucanych mu czynów, ewentualnie o zmianę
wyroku poprzez wymierzenie oskarżonemu kary z warunkowym zawieszeniem jej
wykonania na okres 5 lat próby, przy jednoczesnym przeprowadzeniu wywiadu
kuratora, ewentualnie o uchylenie wyroku Sądu Rejonowego i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.
Wyrokiem z dnia 11 grudnia 2014 r. Sąd Okręgowy w części dotyczącej W.
J. zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.
Od powyższego wyroku kasację złożył obrońca W. J., zarzucając:
1. rażące naruszenie prawa procesowego, tj. art. 433 § 2 k.p.k. w zw. 457 § 3
k.p.k., poprzez nierozpoznanie wszystkich zarzutów apelacyjnych podniesionych w
apelacji oskarżonego, a przejawiające się brakiem jakiegokolwiek odniesienia się
do zarzutów z pkt. 7 apelacji, tj. zarzutu rażącej niewspółmierności kary orzeczonej
wobec oskarżonego oraz do wniosku z pkt. 2 apelacji w zakresie przeprowadzenia
wywiadu kuratora,
2. rażące naruszenie prawa procesowego, tj. art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 457
§ 3 k.p.k., polegające na nierozpoznaniu w ogóle części zarzutów dotyczących
błędów w ustaleniach faktycznych podniesionych w apelacji oraz nienależytym
rozpoznaniu pozostałych, co implikuje wniosek, iż w niniejszej sprawie miał miejsce
tzw. efekt przeniesienia w następstwie niedostrzeżenia istniejących uchybień
wyroku Sądu I instancji,
3. rażące naruszenie prawa procesowego, tj. art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 7
k.p.k., polegające na arbitralnym oraz bezkrytycznym zaakceptowaniu przez Sąd
odwoławczy niewątpliwie nieprawidłowej oceny materiału dowodowego poczynionej
przez Sąd I instancji i przez to brak należytej kontroli odwoławczej zastosowania
art. 7 k.p.k. w toku przeprowadzonego postępowania, przy jednoczesnym
ogólnikowym powoływaniu się na poprawność orzeczenia Sądu a quo i
fragmentarycznym odniesieniu tylko do części zarzutów stawianych oskarżonemu,
4
4. rażące naruszenie prawa, które miało istotny wpływ na treść orzeczenia
poprzez utrzymanie błędnej kwalifikacji prawnej czynu dokonanej przez Sąd I
instancji, tj. przypisanie oskarżonemu czynów z art. 297 k.k. w zbiegu z art. 286
k.k., podczas gdy dla przypisania sprawstwa przestępstwa wyczerpującego
kumulatywnie znamiona określone w art. 297 § 1 k.k. oraz 286 k.k. niezbędnym jest
wykazanie, że w chwili przedkładania pracownikowi banku nierzetelnego
dokumentu, sprawca nie tylko zamierzał uzyskać kredyt, ale już miał z góry
powzięty zamiar jego niespłacenia w przyszłości,
5. rażące naruszenie prawa, które miało istotny wpływ na treść orzeczenia
poprzez utrzymanie błędnej kwalifikacji prawnej czynu dokonanej przez Sąd a quo,
tj. przypisanie oskarżonemu czynów z art. 297 k.k. w zbiegu z art. 270 k.k., podczas
gdy dla przypisania sprawstwa przestępstwa wyczerpującego kumulatywnie
znamiona określone w art. 297 § 1 k.k. oraz 270 k.k. niezbędnym jest wykazanie,
że sprawca sam taki dokument sporządził, podczas gdy w toku postępowania przed
Sądem I instancji nie zostało to w żaden sposób wykazane,
6. rażące naruszenie prawa procesowego, tj. art. 433 § 1 k.p.k. i art. 455 k.p.k.
przez zaniechanie orzeczenia w zakresie przekraczającym granice zaskarżenia w
sytuacji, gdy na mocy art. 455 k.p.k. Sąd ad quem był zobligowany do konwalidacji
oczywiście błędnej kwalifikacji prawnej zastosowanej przez Sąd a quo (art. 433 § 1
in fine k.p.k.).
Wskazując na powyższe obrońca oskarżonego wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego z dnia 11 grudnia 2014 r. oraz wyroku
Sądu Rejonowego z dnia 11 czerwca 2013 r. i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi I instancji.
W odpowiedzi na kasację prokurator Prokuratury Okręgowej wniósł o jej
oddalenie jako oczywiście bezzasadnej. Natomiast prokurator Prokuratury
Generalnej, występujący na rozprawie kasacyjnej, poparł kasację obrońcy W. J. w
zakresie zarzutu z pkt 1, 2 i 3.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest zasadna w zakresie, w jakim podnosi zarzuty rażącego
naruszenia art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k. Rację ma bowiem skarżący, że
5
Sąd odwoławczy nie wywiązał się w sposób właściwy z obowiązków kontrolnych,
jakie nakładają na niego te przepisy.
Oskarżony W. J. w apelacji zarzucił Sądowi pierwszej instancji błąd w
ustaleniach faktycznych, uchybienia związane ze sposobem procedowania oraz
wymierzenie rażąco niewspółmiernej kary pozbawienia wolności. Zarzuty te
skarżący szczegółowo uzasadnił, przytaczając argumenty na ich poparcie.
Obowiązkiem Sądu odwoławczego, wynikającym z art. 433 § 2 k.p.k., było zatem
rozważenie wszystkich wniosków i zarzutów wskazanych w środku odwoławczym.
W uzasadnieniu wyroku Sąd odwoławczy winien był wykazać konkretnymi,
znajdującymi oparcie w ujawnionych w sprawie okolicznościach argumentami,
dlaczego zarzuty apelacji uznał za niezasadne (art. 457 § 3 k.p.k.).
Lektura uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie pozostawia wątpliwości, że
Sąd Okręgowy nie dopełnił tych obowiązków, gdyż w istocie nie rozważył należycie
żadnego z zarzutów apelacji oskarżonego.
W uzasadnieniu Sądu Okręgowego brak jest rozważań w kwestii uchybień
zarzucanych w pkt 2, 5, 6 i 7 apelacji W. J. Brak odniesienia się do wskazanych
zarzutów apelacyjnych w uzasadnieniu wyroku, czyni obecnie niemożliwym
skontrolowanie, czy Sąd odwoławczy procedował w sposób nakazany przepisami
normującymi postępowanie odwoławcze, w szczególności czy powyższe zarzuty i
wnioski apelacji w ogóle rozważył. W zaistniałej sytuacji nie ma zatem możliwości
skutecznego odparcia zarzutu naruszenia również przepisu art. 433 § 2 k.p.k. Treść
uzasadnienia, a raczej jego niepełność, wspiera bowiem zasadność zarzutu.
Także w pozostałym zakresie kontrola odwoławcza przeprowadzona przez
Sąd Okręgowy jest wadliwa. Do innych, podniesionych przez oskarżonego
zarzutów, Sąd odwoławczy ustosunkował się bowiem jedynie w sposób ogólnikowy,
nie odnosząc się expressis verbis do wszelkich wskazywanych przez skarżącego
faktów, czy okoliczności. Sąd ten poprzestał w zasadzie na stwierdzeniu, że
ustalony przez sąd pierwszej instancji stan faktyczny jest wynikiem
przeprowadzonej w sposób logiczny i niesprzeczny z zasadami doświadczenia
życiowego oceny wszystkich zebranych w sprawie dowodów oraz zacytowaniu
ustaleń faktycznych i wysnutych na ich kanwie ocen poczynionych przez Sąd I
instancji. Nie przedstawił natomiast własnej analizy materiału dowodowego, nie
6
powołał żadnego własnego argumentu, który wskazywałby z jakich przyczyn
aprobatę tę wyraził. Tym samym także w zakresie zarzutów 1, 3 i 4 apelacji
zasadne jest twierdzenie, że Sąd odwoławczy zaniechał kontroli instancyjnej
wyroku pierwszoinstancyjnego.
Powyższe wskazuje, że w postępowaniu odwoławczym przed Sądem
Okręgowym doszło do rażącej obrazy art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k., przy
czym uchybienie to mogło mieć niewątpliwie istotny wpływ na treść zapadłego
wyroku. Nie sposób bowiem wykluczyć, że rzetelne rozpoznanie podniesionych w
apelacji zarzutów, doprowadziłoby do innego rozstrzygnięcia w przedmiocie
procesu. Koniecznym było więc uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym. Nie znajduje natomiast żadnego uzasadnienia wniosek obrońcy
oskarżonego o uchylenie także wyroku Sądu pierwszej instancji, skoro wskazane w
kasacji uchybienia nie łączą się z koniecznością przeprowadzenia ponownie
postępowania pierwszoinstancyjnego.
Jednocześnie Sąd Najwyższy, działając na podstawie art. 436 k.p.k. w zw. z
art. 518 k.p.k. uznał, że w sytuacji, gdy rozpoznanie zarzutu naruszenia art. 433 § 2
k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k. okazało się wystarczające do zdecydowania o uchyleniu
zaskarżonego wyroku, badanie zasadności pozostałych zarzutów byłoby
przedwczesne.
Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Okręgowy winien rzetelnie odnieść się
do wszystkich zarzutów i wniosków zawartych w apelacji oskarżonego, tak aby
zadośćuczynić wymogom określonym w art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k.
Kierując się powyższym, Sąd Najwyższy orzekł jak w wyroku.
kc