Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt: WA 12/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 26 listopada 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Wiesław Błuś (przewodniczący)
SSN Jerzy Steckiewicz (sprawozdawca)
SSN Andrzej Tomczyk
Protokolant : Marcin Szlaga
przy udziale prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej płk. Zbigniewa
Badelskiego
w sprawie płk. w st. spocz. M. K., ppłk. rez. K. W., ppłk. rez. W. St. i cyw. A. S.
oskarżonych z art. 231 § 2 k.k., art. 271 § 3 k.k. i inne, po rozpoznaniu w Izbie
Wojskowej na rozprawie w dniach 29 października i 26 listopada 2015 r., apelacji
wniesionej na niekorzyść przez prokuratora od wyroku Wojskowego Sądu
Okręgowego w W. z dnia 24 marca 2015 r., oraz zażalenia obrońcy oskarżonego A.
S. w przedmiocie kosztów procesu
1. zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy,
2. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adwokata A. K.
Kancelaria Adwokacka kwotę 885,60 zł (osiemset osiemdziesiąt
pięć złotych i sześćdziesiąt groszy), w tym 23% podatku VAT, za
pomoc prawną świadczoną z urzędu na rzecz ppłk. rez. W. S.
przed Sądem Najwyższym,
3. koszty sądowe postępowania odwoławczego ponosi Skarb
Państwa.
2
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 24 marca 2015 r., Wojskowy Sąd Okręgowy w W.
uniewinnił czterech oskarżonych, a mianowicie:
I. płk w st. spocz. M. K.
oskarżonego o to, że:
„bliżej nieustalonego dnia pomiędzy 28 maja, a 31 maja 1996 r. w W. będąc
funkcjonariuszem publicznym - żołnierzem, pełniącym służbę na stanowisku Szefa
Oddziału […] działając w krótkich odstępach czasu z góry powziętym zamiarem w
celu osiągnięcia korzyści majątkowej przez przedsiębiorstwo „P.” Sp. z o.o., nie
dopełnił swoich obowiązków wynikających z pełnionej funkcji w ten sposób, że
zaakceptował opracowane przez ppłk K. W. orzeczenie z dnia 31 maja 1996 r. o
zakończeniu prac wdrożeniowych nad 9 mm pistoletami wojskowymi […]
opracowanymi przez Wojskowy Instytut Techniczny […], a wykonanymi przez
przedsiębiorstwo P. Sp. z o.o. w ramach pracy Badawczo-Rozwojowej i
Wdrożeniowej o kryptonimie „P.", pomimo nie zweryfikowania wszystkich Założeń
Taktyczno - Technicznych, podczas badań partii próbnej 9 mm pistoletów
wojskowych […], które w trakcie badań kwalifikacyjnych partii prototypowej pistoletu
wojskowego W. nie zostały spełnione tj. konstrukcji, ilości zacięć, wytrzymałości
części i niezawodności - wbrew wytycznym z dnia 7 października 1995 r. Dyrektora
Departamentu Rozwoju Wdrożeń MON, które w punkcie 9 stanowiły, iż „w procesie
kontroli i nadzoru eliminować należy przypadki braku przewidzianych normami, o
których mowa w pkt. 1, niektórych warunków technicznych lub też braku
sprawdzenia spełnienia tych warunków technicznych w programach badań
kwalifikacyjnych i zdawczo - odbiorczych. Szczególną uwagę należy zwrócić na
wymagania dotyczące niezawodności, odporności całkowitej oraz wytrzymałości i
odporności na działanie czynników środowiskowych, a także na wymagania
dotyczące bezpieczeństwa”, w wyniku czego niezasadnie zakończono prace
wdrożeniowe nad 9 mm pistoletami wojskowymi […], oraz zatwierdził do produkcji
seryjnej na podstawie Orzeczenia z dnia 31 maja 1996 r. „Warunki Techniczne do
pistoletów wojskowych W.”, które w „Wymaganiach Technicznych” w pkt. 4
oznaczonym jako „Wymagania niezawodnościowe”, w ppkt. 4.3 określały ilość
3
zacięć z winy pistoletu podczas badań broni dużą ilością strzałów nie może
przekraczać 0,5%, kiedy zatwierdzone w dniu 30 lipca 1992r. przez płk K. J. - Szefa
[…] na 9 mm pistolet wojskowy stanowiły w pkt. 6 oznaczonym jako „Wymagania
niezawodnościowe”, a następnie w ppkt. 6.3, że ilość zacięć z winy pistoletu
podczas badań broni dużą ilością strzałów nie powinna przekraczać 0,3 %, oraz
które w „Metodach Kontroli" w pkt. 3 w „Metodyce przeprowadzania badań
oddziaływania czynników środowiskowych" w ppkt. 3.7 określonym jako „Badanie
odporność na pył dynamiczny” stanowiły, że „Pistolet z załadowanym magazynkiem
schowany do futerału pełnego umieszcza się w komorze, w której nawiewany jest
strugą powietrza o prędkości 4-5 m/s przez 45 min. piasek o wielkości ziaren do 20
µm i koncentracji 1,7 - 1,8 g/m3
w temperaturze otoczenia 30 - 35°C. Po badaniu
należy sprawdzić niezawodność działania mechanizmów przez oddanie 3 strzałów.
Wynik badania uznaje się za pozytywny, jeżeli nie wystąpiły żadne zacięcia", kiedy
zatwierdzone w dniu 30 lipca 1992r. przez płk K. J. - Szefa […] na 9 mm pistolet
wojskowy […] stanowiły w wymaganiach eksploatacyjnych i naprawczych w ppkt.
7.1.1 że „Pistolet powinien być odporny na działanie następujących narażeń
zgodnie z normą […] ... pył dynamiczny - piasek o wielkości ziaren do 200 fam i
koncentracji 1,7 - 1,8 g/m3
, nawiewany przez 0,75 h strugą powietrza o prędkości 4-
5 m/s w temperaturze otoczenia 303 - 308 K /30 - 35 0
C/” w wyniku, czego firma
„P.” Sp. z o.o. uzyskała w latach 1997 - 2007 korzyść majątkową w postaci
zamówień publicznych na zakup pistoletów W., czym działał na szkodę interesu
publicznego”,
tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 231 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w
zw. z art. 4 § 1 k.k.;
II. ppłk rez. K. W.
oskarżonego o to, że:
1/ „w bliżej nie ustalonych dniach w okresie pomiędzy 22 marca a 31 maja 1996 r.
w Łodzi, będąc funkcjonariuszem publicznym - żołnierzem pełniącym służbę w
Departamencie […] Ministerstwa Obrony Narodowej nie dopełnił ciążących na nim
obowiązków, poświadczając nieprawdę co do okoliczności mających znaczenia
prawne, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przez przedsiębiorstwo „P.” Spółka
z o.o., w ten sposób, że jako członek komisji wyznaczonej Decyzją Dyrektora
4
Departamentu […] z dnia 22 marca 1996 r. do przeprowadzenia badań partii
próbnej 9 mm pistoletów wojskowych W. wraz z przewodniczącym komisji oraz
innymi członkami tej komisji tj. ppłk W. S., cyw. A. S. oraz dwoma ustalonymi
osobami, nie dokonał zgodnie z wyżej wymienioną decyzją sprawdzenia zgodności
charakterystyk i parametrów partii 9 mm pistoletów wojskowych W. z założeniami
taktyczno - technicznymi i warunkami technicznymi, oraz oceny przygotowania
producenta do produkcji seryjnej, a następnie podpisał sprawozdanie z
przeprowadzonych badań zdawczo - odbiorczych partii próbnej pistoletu
wojskowego W., w którym sformułowano wnioski, iż partia próbna 9 mm pistoletów
wojskowych W. została wykonana zgodnie z wymogami zawartymi w dokumentacji
technicznej, niezawodność działania broni, żywotność i wytrzymałość części
spełniły wymagania Tymczasowych Wymagań Technicznych, a przedsiębiorstwo P.
jest przygotowane do podjęcia produkcji seryjnej pistoletów W. - które to wnioski
nie polegały na prawdzie, ponieważ przeprowadzone w okresie od 01 października
1996 r. do 31 stycznia 1997 r. badania eksploatacyjno-wojskowe pistoletów W. o nr
[…] wykazały, iż pistolety wojskowe W. były wykonane niezgodnie z dokumentacją
konstrukcyjną, przejawiały tendencje do zacinania się dochodzącą do 2,56 %
strzałów oraz posiadały niewłaściwą siłę nacisku na język spustowy i były tożsame
z wnioskami uzyskanymi podczas badań kwalifikacyjnych partii prototypowej
pistoletu wojskowego W., przeprowadzonych w dniach 12 czerwca 1995 r. - 07
lipca 1995 r., które miały być usunięte do dnia 30 września 1995 r., w wyniku czego
firma „P.” Sp. uzyskała korzyść majątkową w kwocie 148 600 zł, czym działał na
szkodę interesu publicznego”,
tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 231 § 2 k.k. w zb. z art. 271 § 3
k.k. w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 4 § 1 k.k.;
2/ „bliżej nieustalonego dnia pomiędzy 28 maja 1996 r. a 31 maja 1996 r. w W.
będąc funkcjonariuszem publicznym - żołnierzem pełniącym służbę w
Departamencie […] Ministerstwa Obrony Narodowej działając w celu osiągnięcia
korzyści majątkowej przez firmę „P.” Sp. z o.o. nie dopełnił ciążących na nim
obowiązków wynikających z pełnionej funkcji w ten sposób, że opracował
orzeczenie z dnia 31 maja 1996 r. o zakończeniu prac wdrożeniowych nad 9 mm
pistoletami wojskowymi […] opracowanymi przez Wojskowy Instytut Techniczny, a
5
wykonanymi przez przedsiębiorstwo P. Sp. z o.o. w ramach pracy badawczo-
rozwojowej i wdrożeniowej o kryptonimie „P.”, pomimo nie zweryfikowania
wszystkich wymagań Założeń Taktyczno - Technicznych, podczas badań partii
próbnej 9 mm pistoletów wojskowych W., które w trakcie badań kwalifikacyjnych
partii prototypowej pistoletu wojskowego W. nie zostały spełnione tj. konstrukcji,
ilości zacięć, wytrzymałości części i niezawodności - wbrew wytycznym z dnia 7
października 1995 r. Dyrektora Departamentu Rozwoju Wdrożeń MON, które w
punkcie 9 stanowiły, iż „w procesie kontroli i nadzoru eliminować należy przypadki
braku przewidzianych normami, o których mowa w pkt. 1, niektórych warunków
technicznych lub też braku sprawdzenia spełnienia tych warunków technicznych w
programach badań kwalifikacyjnych i zdawczo - odbiorczych. Szczególną uwagę
należy zwrócić na wymagania dotyczące niezawodności, odporności całkowitej
oraz wytrzymałości i odporności na działanie czynników środowiskowych, a także
na wymagania dotyczące bezpieczeństwa”, w wyniku czego niezasadnie
zakończono prace wdrożeniowe nad 9 mm pistoletami wojskowymi […], a firma „P.”
Sp. z o.o. 16 na podstawie orzeczenia Departamentu Rozwoju i Wdrożeń z dnia 31
maja 1996 r. uzyskała w latach 1997 - 2007 korzyść majątkową w postaci
zamówień publicznych na zakup pistoletów W., natomiast odniósł on korzyść
majątkową w wysokości 19402,45 zł z tytułu wynagrodzenia projektu wynalazczego
zgłoszonego przez Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia w dniu 31 lipca 1995 r.
w Urzędzie Patentowym RP jako wynalazek pt. „Pistolet” - „Patent nr […]", czym
działał na szkodę interesu publicznego”,
tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 231 § 2 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k.;
III. ppłk rez. W.S.
oskarżonego o to, że:
„w bliżej nieustalonych dniach w okresie pomiędzy 22 marca a 31 maja 1996 r. Ł.
oraz W. będąc funkcjonariuszem publicznym - żołnierzem pełniącym służbę w
Wojskowym Instytucie Technicznym nie dopełnił ciążących na nim obowiązków,
poświadczając nieprawdę co do okoliczności mających znaczenia prawne, w celu
osiągnięcia korzyści majątkowej przez przedsiębiorstwo „P.” Spółka z o.o. w ten
sposób, że jako członek komisji wyznaczonej Decyzją Dyrektora Departamentu […]
MON z dnia 22 marca 1996 r. do przeprowadzenia badań partii próbnej 9 mm
6
pistoletów wojskowych W. wraz z przewodniczącym komisji oraz innymi członkami
tej komisji tj. ppłk K. W., cyw. A. S. oraz dwoma ustalonymi osobami nie dokonał
zgodnie z wyżej wymienioną decyzją sprawdzenia zgodności charakterystyk i
parametrów partii 9 mm pistoletów wojskowych W. o numerach […] z założeniami
taktyczno - technicznymi i warunkami technicznymi oraz oceny przygotowania
producenta do produkcji seryjnej, a następnie podpisał sprawozdanie z
przeprowadzonych badań zdawczo - odbiorczych partii próbnej pistoletu
wojskowego W., w którym sformułowano wnioski, iż partia próbna 9 mm pistoletów
wojskowych W. została wykonana zgodnie z wymogami zawartymi w dokumentacji
technicznej, niezawodność działania broni, żywotność i wytrzymałość części
spełnia wymagania Tymczasowych Wymagań Technicznych, a przedsiębiorstwo P.
jest przygotowane do podjęcia produkcji seryjnej pistoletów W. - które to wnioski
nie polegały na prawdzie, ponieważ przeprowadzone w okresie od 01 października
1996 r. do 31 stycznia 1997 r. badania eksploatacyjno-wojskowe pistoletów W. o
numerach od […] wykazały, iż pistolety wojskowe W. były wykonane niezgodnie z
dokumentacja konstrukcyjną, posiadały niewłaściwą siłę nacisku na język spustowy
oraz przejawiały tendencję do zacinania się dochodzącą do 2,56 % strzałów i były
tożsame z wnioskami uzyskanymi podczas badań kwalifikacyjnych partii
prototypowej pistoletu wojskowego W., przeprowadzonych w dniach 12 czerwca
1995 r. - 07 lipca 1995 r., które miały być usunięte do dnia 30 września 1995 r., w
wyniku, czego firma „P.” Sp. z o.o. w 1996 r. uzyskała korzyść majątkową w kwocie
148 600 zł, czym działał na szkodę interesu publicznego,
tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 231 § 2 k.k. w zb. z art. 271 § 3
k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k;
IV. cyw. A. S.
oskarżonego o to, że:
1/ „w bliżej nieustalonych dniach w okresie pomiędzy 22 marca a 31 maja 1996 r. w
Łodzi, będąc członkiem komisji wyznaczonej Decyzją Dyrektora Departamentu
[…]z dnia 22 marca 1996 r. do przeprowadzenia badań partii próbnej 9 mm
pistoletów wojskowych W., nie dopełnił ciążących na nim obowiązków,
poświadczając nieprawdę co do okoliczności mających znaczenia prawne, w celu
osiągnięcia korzyści majątkowej przez przedsiębiorstwo „P.” Spółka z o.o. , w ten
7
sposób, że wraz z przewodniczącym komisji oraz innymi członkami tej komisji tj.
ppłk K. W., ppłk W. S. oraz dwoma ustalonymi osobami nie dokonał zgodnie z
wyżej wymienioną decyzją sprawdzenia zgodności charakterystyk i parametrów
partii 9 mm pistoletów wojskowych W. o numerach od […] z założeniami taktyczno
– technicznymi oraz oceny przygotowania producenta do produkcji seryjnej, a
następnie podpisał sprawozdanie z przeprowadzonych badań zdawczo -
odbiorczych partii próbnej pistoletu wojskowego W., w którym sformułowano
wnioski, iż partia próbna 9 mm pistoletów wojskowych W. została wykonana
zgodnie z wymogami zawartymi w dokumentacji technicznej, niezawodność
działania broni, żywotność i wytrzymałość części spełnia wymagania
Tymczasowych Wymagań Technicznych, przedsiębiorstwo P. jest przygotowane do
podjęcia produkcji seryjnej pistoletów W., które to wnioski nie polegały na prawdzie,
ponieważ przeprowadzone w okresie od 01 października 1996 r. do 31 stycznia
1997 r. badania eksploatacyjno-wojskowe broni o numerach od […] wykazały, iż
pistolety wojskowe W. były wykonane niezgodnie z dokumentacją konstrukcyjną,
posiadały niewłaściwą siłę nacisku na język spustowy, przejawiały tendencję do
zacinania się dochodzące do 2,56 % strzałów i były tożsame z wnioskami
uzyskanymi podczas badań kwalifikacyjnych partii prototypowej pistoletu
wojskowego W., przeprowadzonych w dniach 12 czerwca 1995 r. - 07 lipca 1995 r.,
a które miały być usunięte do dnia 30 września 1995 r., w wyniku czego firma „P.”
Sp. z o.o. w 1996 r. uzyskała korzyść majątkową w kwocie 148 600 zł, czym działał
na szkodę interesu publicznego”,
tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 231 § 2 k.k. w zb. z art. 271 § 3
k.k. w zw. z art. 21 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k.;
2/ „w dniu 14 sierpnia 1997 r. w Ł. pełniąc obowiązki prezesa przedsiębiorstwa „P."
Sp. z o.o., poświadczył w dokumencie nieprawdę co do okoliczności mających
znaczenia prawne, poprzez złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie w
postaci „Oświadczenia przedsiębiorstwa „P.” Spółka z o.o. 16 dotyczącego pistoletu
wojskowego W." wraz z ustaloną osobą z […] Rejonowego Przedstawicielstwa
Wojskowego, w którym poświadczył, że firma „P.” wprowadziła zalecenia i
propozycje wynikające ze „Sprawozdania z badań eksploatacyjno - wojskowych
partii próbnej” zatwierdzonego przez Zastępcę Szefa Sztabu Generalnego WP w
8
dniu 29 kwietnia 1997 r., które to okoliczności nie polegały na prawdzie, w
następstwie czego wymienione oświadczenie zostało przedłożone przez firmę „P.”
Spółka z o.o. wraz z ofertą za pismem z dnia 18.08.1997 r. do Departamentu […]
MON, w wyniku czego w dniu 15 września 1997 r. zawarto umowę o wartości 1 464
000,00 zł, na zakup pistoletu W.”,
tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 271 § 3 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k.;
3/ „bliżej nieustalonego dnia, lecz nie później niż w dniu 28 lutego 2000 r. w Ł.
będąc Członkiem Zarządu/Zastępcą Prezesa przedsiębiorstwa „P.” Spółka z o.o.,
działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przez wyżej wymienioną spółkę
wspólnie i porozumieniu z dwoma ustalonymi żołnierzami z […]. Rejonowego
Przedstawicielstwa Wojskowego opracował Kartę Zmian dokumentacji
konstrukcyjnej i Warunków Technicznych pistoletu W.”, która to w pozycji 28, pkt
2.2.5.6 dokonywała zmiany maksymalnej wartości siły nacisku na język spustowy
niezbędnej do oddania strzału z wartości określonej maksymalnie na 30 N, na
wartość określoną na 30 N + 30 % uzasadniając powyższą zmianę
doprowadzeniem do zgodności z Kryterium Technicznym Wyrobu – […]
zatwierdzonym decyzją Dyrektora Departamentu Rozwoju i Wdrożeń Ministerstwa
Obrony Narodowej z dnia 11 stycznia 1999 r. będąc do tego nieuprawnionym,
ponieważ zgodnie z § 2 ust. 3 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 czerwca
1994 r. w sprawie zakresu i trybu stosowania przepisów ustawy o badaniach i
certyfikacji do wyrobów produkowanych w kraju i importowanych wyłącznie na
potrzeby obronności i bezpieczeństwa państwa\ a także właściwości organów w
tych sprawach (Dz.U. nr 80 poz. 370) Kryterium Techniczne Wyrobu, jest innym
dokumentem normalizacyjnym, który stanowi podstawę - zgodnie z
Rozporządzeniem Ministra Obrony Narodowej z dnia 6 lutego 1997 r. w sprawie
wyrobów specjalnych, które nie mogą być nabywane bez certyfikacji (Dz.U. nr 15,
poz. 87) - do oceny wyrobu specjalnego jakim jest pistolet W. i które to Kryterium
Techniczne Wyrobu było opracowane na podstawie dokumentacji techniczno-
konstrukcyjnej, zatwierdzonej do produkcji seryjnej przez Szefa Oddziału
[…]Ministerstwa Obrony Narodowej orzeczeniem 6 z dnia 31 maja 1996 r., w
wyniku czego przedsiębiorstwo „P.” uzyskało w latach 2000 - 2007 korzyść
majątkową w postaci zamówień publicznych na zakup pistoletów W.”,
9
tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 231 § 2 k.k. w zb. z art. 21 § 2
k.k.;
Apelację od tego orzeczenia wniósł prokurator Wojskowej Prokuratury
Okręgowej i zarzucił:
„1/ obrazę przepisów prawa materialnego, a to art. 231 § 2 k.k. oraz art. 271 § 3
k.k., polegającą na uznaniu przez Sąd I instancji, że oskarżeni swoim zachowaniem
opisanym w sentencji aktu oskarżenia nie wyczerpali ustawowych znamion czynów
stypizowanych w tychże przepisach, podczas gdy prawidłowa ocena
zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a zwłaszcza zgromadzonych w
sprawie dokumentów daje podstawę do przyjęcia odmiennego wniosku,
2/ błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający
wpływ na jego treść, a polegający na przyjęciu przez Sąd I instancji, że badania
zdawczo - odbiorcze partii próbnej pistoletów W. odbywały się w odniesieniu do
wymagań zawartych w „Tymczasowych Wymaganiach Technicznych na wykonanie
i odbiór 9 mm pistoletu wojskowego […]", nie zaś w odniesieniu do „Założeń
Taktyczno -Technicznych na 9 mm pistolet wojskowy […]",
3/ obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść orzeczenia, a
mianowicie art. 7 k.p.k., art. 410 k.p.k. i art. 424 § 1 k.p.k., poprzez ich wadliwe
zastosowanie i wydanie wyroku bez przeprowadzenia w uzasadnieniu
zaskarżonego orzeczenia dogłębnej oceny zebranego w toku postępowania
materiału dowodowego, w sytuacji występowania sprzeczności pomiędzy
zeznaniami świadków : [...] a wyjaśnieniami oskarżonych oraz nie wskazaniu przez
Sąd I instancji, które dowody uznał za wiarygodne, a którym takiej wiarygodności
odmówił oraz dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych,
4/ obrazę przepisu postępowania, która miała wpływ na treść orzeczenia, a
mianowicie art. 391 § 1 k.p.k. polegającą na zaniechaniu odczytania i ujawnienia
przez Sąd I instancji na rozprawie poprzednio złożonego w postępowaniu
przygotowawczym o sygn. akt. Pg. Śl. …/07 przez świadka A. K. zeznania w
charakterze świadka, w sytuacji gdy świadek ten przesłuchany na rozprawie
głównej oświadczył, że pewnych okoliczności nie pamięta”.
10
Podnosząc te zarzuty apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy Wojskowemu Sądowi Okręgowemu do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy uznając apelację za nieuzasadnioną zważył, co następuje.
Apelacja, już pod względem formalnym, jest nieprawidłowa, bowiem
jednocześnie stawia zarzut obrazy prawa materialnego oraz przepisów
postępowania, gdy tymczasem kwestia prawidłowości wykładni i zastosowania
prawa materialnego staje się aktualna dopiero wówczas, gdy ustalenia faktyczne
zostały dokonane i nie kwestionuje się ich zasadności. Kolejność i wynikająca z niej
logika zarzutów powinna być zatem inna, bowiem dopiero wtedy, gdy zostanie
ustalone, iż prawo procesowe nie zostało naruszone i sąd prawidłowo ustalił stan
faktyczny sprawy, zasadny staje się zarzut prawidłowości z kwalifikacji prawnej
czynów.
To pierwsze zastrzeżenie pod adresem wniesionego przez prokuratora
środka odwoławczego; dalsze to bardzo ogólna, a miejscami chaotyczna i przez to
niezrozumiała argumentacja mająca potwierdzać postawione zarzuty apelacyjne.
Ten ostatni zarzut wynika z faktu, że autor apelacji do swoich rozważań nie
wprowadził żadnej systematyki, miesza poszczególne wątki sprawy oraz zarzuty,
przywołuje fragmenty bardzo specyficznej i specjalistycznej dokumentacji
technicznej (często posługując się jedynie jej symbolami) – bywa, że dosyć
przypadkowo, nie przyporządkowując jej treści do poszczególnych zarzutów albo
czyni to w sposób niezwykle ogólny, a przez to trudny do zweryfikowania. Mówiąc
wprost apelacja odbiega od wymogów, które powinien spełniać „podmiot fachowy”,
którym jest oskarżyciel publiczny.
W przeciwieństwie do tej wstępnej oceny apelacji (szczegóły w dalszej
części uzasadnienia) zaskarżony wyrok już na pierwszy ogląd wydaje się klarowny,
bowiem w sposób uporządkowany i systematyczny omawia wszystkie kwestie
związane z przedstawionymi oskarżonym zarzutami.
Wojskowy Sąd Okręgowy w swoich rozważaniach najpierw omówił i
wstępnie ocenił ogół zgromadzonych w sprawie dowodów, osobowych i w postaci
dokumentów, a następnie, w sposób szczegółowy, łącząc poszczególne czyny,
dokonał ich weryfikacji. Wyodrębnił zatem poszczególne wątki sprawy i omówił je
11
obszernie w sposób, który pozwala prześledzić tok rozumowania Sądu i ocenić
zasadność wyciągniętych wniosków.
Sąd Najwyższy uznaje za trafne ustalenia Sądu, a jego uzasadnienie za
przekonujące.
Ad. pkt. 2 apelacji (czyny zarzucane: płk. w st. spocz. M. K. i ppłk. K. W. pkt.
2 aktu oskarzenia).
Sformułowany w tym punkcie zarzut jest bardzo ogólny, nie podaje się
bowiem w nim jaki konkretnie przepis został naruszony, kiedy to miało miejsce oraz
jaki to mogło mieć wpływ na powstanie ewentualnej szkody, a jedynie stwierdza się,
iż Sąd I instancji dopuścił się błędu w ustaleniach faktycznych polegającego na tym,
że „ badania zdawczo – odbiorcze pistoletu odbyły się w odniesieniu do wymagań
zawartych w „Tymczasowych Wymaganiach Technicznych (dalej TWT) na
wykonanie i odbiór 9 mm pistoletu wojskowego […]”, nie zaś w odniesieniu do
„Założeń Taktyczno Technicznych (dalej ZTT) na 9 mm pistolet wojskowy […].
Wskazanej kwestii Wojskowy Sąd Okręgowy poświęcił dużo uwagi, bowiem
rozważania jej dotyczące obejmują kilkanaście stron uzasadnienia. Na tym tle
argumentacja zawarta w środku odwoławczym jest powierzchowna i
niedostatecznie uzasadniona, bowiem przedstawia bardzo pobieżną i subiektywną
wersję zdarzeń będących przedmiotem osądu.
Przede wszystkim, jak już to zostało stwierdzone, postawiony w tym punkcie
apelacji zarzut oraz jego uzasadnienie są zbyt ogólne i nie uwzględniają szeregu
istotnych okoliczności, a mianowicie: Proces konstruowania pistoletu, a następnie
wdrażania go do użytku był długotrwały (ponad cztery lata) i w jego trakcie
powoływano szereg komisji (większość bez udziału oskarżonych), celem oceny
postępu prac oraz zgodności z założeniami konstrukcyjnymi i przydatnością broni.
Już ta, bezsporna okoliczność, którą jednak pominięto w apelacji, nie czyni
odpowiedzialności oskarżonych za czyny opisane w akcie oskarżenia oczywistą i
nie budzącą zasadniczych wręcz wątpliwości zwłaszcza, iż żaden z oskarżonych
(wykonawca dokumentu, czy asygnujący go) nie przesądzał ostatecznie o mocy
jego obowiązywania, bowiem był on jeszcze zatwierdzany (ostatecznie) przez
instancję zwierzchnią, wysoko usytuowaną w hierarchii wojska.
12
Trzeba też zauważyć, że oba opracowania, tj. ZTT i TWT, chociaż zostały
wykonane w Wojskowym Instytucie Technicznym, to różniły się dosyć znacznie
wymaganiami (parametrami), jakich oczekiwano od mającej być wyprodukowanej
broni, np. co do dopuszczalnej ilości zacięć pistoletu. (szerzej k. 46 – 47 wyroku).
W toku śledztwa nie wyjaśniono przyczyny tych rozbieżności.
Ponadto, jak ustalił Sąd, czemu autor apelacji gołosłownie zaprzecza, nie
było regulacji wartościującej te dokumenty, a zatem żaden z nich nie był
priorytetowy.
Wojskowy Sąd Okręgowy słusznie podniósł w zaskarżonym wyroku, że
realizacja projektu związanego z wyprodukowaniem nowego pistoletu dla wojska
przebiegała w kilku etapach, w ramach których przeprowadzane były szczegółowe
badania mające na celu bieżące monitorowanie postępu prac. Były to: badania
kwalifikacyjne partii prototypowej i związane z nimi badania odbiorcze
wyprodukowanej broni oraz badania eksploatacyjne. Do tych badań powoływane
były zespoły specjalistów, które działały w oparciu o odrębne i indywidualne
programy, ale również kierowały się wymogami zawartymi w programach zawartych
w TWT i ZTT. Ustaleniom tym apelacja nie zaprzeczyła, tym samym postawiony w
niej w pkt. 2 zarzut jest nieuzasadniony.
Ad. pkt 3 apelacji - brak w zaskarżonym wyroku dogłębnej oceny dowodów z
zeznań wymienionych w niej świadków.
Również i w tym przypadku uzasadnienie tego zarzutu jest bardzo
lakoniczne i mało konkretne (za wyjątkiem zeznań Z. S.), bowiem poświęcono mu
zaledwie kilka bardzo ogólnych zdań, które sprowadzały się do konstatacji, że
według oceny tych świadków wynik badań pistoletu dyskwalifikował tę broń, jako
niespełniającą wszystkich założonych standardów (patrz k. 11 apelacji).
Analizując postawiony w apelacji zarzut należy na wstępie zauważyć (co
zdaniem Sądu Najwyższego potwierdza wyrażony wcześniej pogląd o daleko
idącym nieuporządkowaniu środka odwoławczego), że w zarzucie apelacji
wskazano, iż Sąd nie ocenił zeznań 9 świadków, zaś w uzasadnieniu, w części
dotyczącej tych osób argumentacji, mowa jest jedynie o 4 świadkach (k. 11).
Ponadto, autor apelacji oceniając wartość procesową poszczególnych
dowodów wyraźnie wskazał na „prymat” dowodów z dokumentów (patrz zarzut
13
pierwszy apelacji), a nie zeznań świadków, którzy w znaczącej liczbie nie mieli
bezpośredniego kontaktu z projektowaniem pistoletów, ani ich testowaniem.
Podobne założenie przyjął Sąd rozpoznający sprawę, który wyraził pogląd i
uzasadnił go (k. 43 i dalsze), że szczególne znaczenie przy ustalaniu stanu
faktycznego miały dokumenty, a zeznania świadków jedynie „walor pomocniczy”.
Taką ocenę tych dowodów Sąd Najwyższy akceptuje, wynikała ona bowiem z
następujących okoliczności:
W sprawie, jak słusznie podkreślił Sąd, świadkami były bądź osoby
bezpośrednio związane z konstruowaniem broni, jej weryfikacją (głównie polegała
ona na „przestrzeliwaniu” pistoletów), bądź „osoby zajmujące eksponowane
stanowiska w strukturach MON”. Pierwsi ze świadków w wielu przypadkach
opracowywali sprawozdania z przeprowadzanych badań. Było ich wiele i zawierały
one szczegółowe opisanie postępu prac nad bronią ze wskazaniem, w jakim
zakresie jej wymogi konstrukcyjne niezgodne były m. inn. z Założeniami Taktyczno
– Technicznymi. Poza tym każde takie sprawozdanie zawierało wytyczne
wskazujące na niezbędne poprawki i uzupełnienia, które należało uwzględnić w
toku dalszych prac, przy czym kolejne sprawozdania zawierały nie tylko bieżącą
ocenę testowanych pistoletów, ale również odnosiły się do wytkniętych wcześniej
niedoskonałości wraz z ustosunkowaniem się, czy wcześniej wykazane braki, czy
niesprawności, zostały usunięte.
Zagadnieniom tym Wojskowy Sąd Okręgowy poświecił wiele miejsca w
uzasadnieniu swojego orzeczenia (k. 2 – 19) omawiając i oceniając oraz wskazując
konkretnie kiedy i jakie badania zostały przeprowadzone, kto w nich uczestniczył ,
jak również wnioski wysnute na podstawie tych dokumentów.
Przeciwstawienie się tej obszernej argumentacji w apelacji przez ogólne
tylko stwierdzenie, że badania zdawczo - odbiorcze partii próbnej pistoletów oparto
wyłącznie o wymagania zawarte w dokumencie o nazwie „Tymczasowe
Wymagania Techniczne”, jest całkowicie nieuzasadnione. Tym samym, jako
bezpodstawny należało uznać zarzut obrazy art. 7 k.p.k., 410 k.p.k. i art. 424 § 1
k.p.k. Należy też podkreślić, że autor apelacji, wbrew treści art. 438 pkt 2 k.p.k.,
stawiając zaskarżonemu orzeczeniu zarzut obrazy przepisów postępowania, nie
wykazał jaki mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia.
14
Jak już zaznaczono wyżej, jedynym świadkiem oskarżenia, któremu w
apelacji poświecono nieco więcej uwagi, niż pozostałym, był Z. S., który miał
zeznać, że nie wszyscy członkowie komisji zdawczo – odbiorczej w trakcie
testowania pistoletów na poligonie strzelali z broni (wskazuje się oskarżonego A.
S.), a mimo to protokół końcowy stwierdzający, że broń działała „bez zacięć” został
podpisany przez wszystkich. Zeznania te, które zresztą są we fragmentach
cytowane w apelacji (k. 14) nie są jednoznaczne. W innym bowiem miejscu
świadek zeznaje odmiennie twierdząc, że „wszyscy członkowie komisji (również Z.
S. – uwaga SN) strzelali z pistoletów (i pili alkohol). Autor apelacji wątku
związanego a alkoholem nie rozwija, nie wiadomo zatem, czy miał on wpływ na
ostateczną treścią sprawozdania, ani nawet, czy działo się to na poligonie, bowiem
na tę okoliczność świadek stwierdził jedynie, iż „wieczorem w hotelu… wspólnie
spożywaliśmy wódkę…”. Jedno jest natomiast pewne, co zresztą ujawniło się na
rozprawie, a mianowicie, że wymieniony świadek, jak sam zeznał, szczegółowo nie
analizował sprawozdania, zdając się na innych członków komisji, których uznawał
za specjalistów od broni palnej.
Należy podkreślić, że ten wątek sprawy, jak i inne związane z zeznaniami
świadków Wojskowy Sąd Okręgowy analizował przez pryzmat wyjaśnień
oskarżonych, którym dał wiarę, szczegółowo uzasadniając swoje stanowisko.
Drugą grupę świadków, a mianowicie wyższą kadrę dowódczą, Wojskowy
Sąd Okręgowy określił, jako quasi - biegłych. Świadkowie ci nie uczestniczyli w
żaden sposób ani w konstruowaniu broni, ani jej testowaniu. Posiadali wiedzę w
określonych, ściśle specjalistycznych dziedzinach i w oparciu o nią , mimo że byli
świadkami, a nie biegłymi, mieli odpowiadać na stawiane im przez
przesłuchujących pytania. Przesłuchania te, o czym niżej, przebiegały w sposób
szczególny.
Zarzut 4 – obraza art. 391 § 1 k.p.k. polegająca na zaniechaniu odczytania
na rozprawie zeznań świadka A. K., złożonych w toku postępowania
przygotowawczego w dniu 13 sierpnia 2008 r.
Zarzut ten jest słuszny, ale jego autor, poza sformułowaniem go, ani słowem nie
próbował uzasadnić, a w szczególności wykazać, że obraza wskazanego przepisu
mogła mieć wpływ na treść zapadłego orzeczenia.
15
Sąd Najwyższy nie dopatruje się takiego wpływu.
Złożone w dniu 13 sierpnia 2008 r. zeznania świadka A. K. są bardzo krótkie,
kilkuzdaniowe, a wyeksponowany przez prokuratora w apelacji ich fragment,
sprowadza się wyłącznie do enigmatycznego stwierdzenia, że zdaniem świadka
sprawozdanie z wyników badań okresowych pistoletów, z uwagi na „ brak wyników
z badań wymaganych „Kryterium Technicznym Wyrobu […]”, nie może być
miarodajne.
W ocenie Sądu Najwyższego przywołane zeznania były uzupełnieniem
innych, złożonych wcześniej tj. 10 marca 2008 r. Wówczas to świadek obszernie
zeznawał, szczegółowo opisując jakie kryteria należało uwzględnić oceniając
sprawność pistoletu. Stwierdził (na podstawie dokumentów – uwaga SN), że
opracowane Kryteria Techniczne Wyrobu (KTW) nie zawsze były zgodne z
obowiązującymi normami.
Z apelacji nie wynika kto owe Kryteria opracowywał.
Zeznania wymienionego świadka z dnia 10 marca 2008 r. Wojskowy Sąd
Okręgowy odczytał, zgodnie z treścią art. 391 k.p.k. Ustosunkowując się do nich . K.
podał, że jego zeznania miały charakter teoretyczny, bowiem nie uczestniczył w
żadnych testach praktycznych związanych z testowaniem broni.
Ponadto zeznał, co potwierdza tezę Sądu, że wielu świadków zajmujących
ważne stanowiska w strukturze MON (świadek był szefem Oddziału […] ) de facto
przesłuchiwanych było w charakterze quasi biegłego. Przesłuchania te odbywały
się w szczególny i niedopuszczalny prawem sposób.
Świadek zeznał bowiem, iż przesłuchujący go „nie przedstawił mu, co jest
przedmiotem sprawy”, a „w momencie kiedy uchylałem się od odpowiedzi, zagroził
mi, że uchylanie się od odpowiedzi jest karalne ze względu na pełnioną przeze
mnie funkcję”.
Na marginesie należy dodać, że żadna ze stron nie wnosiła o uzupełnienie
przewodu sądowego.
Nie kwestionując prawidłowości ustaleń faktycznych w zaskarżonym
apelacją wyroku, kwestia niewyczerpania przez oskarżonych znamion zarzucanych
im czynów, staje się bezprzedmiotowa. Nie ma potrzeby rozwijania tego wątku,
16
zwłaszcza w sytuacji, w której Wojskowy Sąd Okręgowy obszernie się do niej
odniósł w swoim orzeczeniu.
Sąd Najwyższy uznaje za celowe i konieczne zwrócenie uwagi na jeszcze
dwa, pominięte w apelacji zagadnienia.
Po pierwsze. Pomimo deklaracji, że apelacja dotyczy całego wyroku, nie
zostały zaskarżone dwa czyny zarzucane A. S., opisane w pkt. 2 i 3 aktu
oskarżenia. Pierwszy z nich miał wyczerpywać dyspozycję art.271 § 3 k.k.,
natomiast drugi art. 231 § 2 k.k. Oba te przestępstwa miały być popełnione w
formie kwalifikowanej, przez to, że sprawca działał w celu osiągnięcia korzyści
majątkowej.
Oba zarzucane czyny, w ocenie Sądu Najwyższego, są niedookreślone,
bowiem nie wynika z nich, że takie pobudki działanie rzeczywiście miały miejsce.
W przypadku czynu 2 w ogóle nie ma mowy o osiągnięciu korzyści przez
kogokolwiek, a w czynie 3 , chociaż stwierdzono, że korzyść miała uzyskać spółka
PREXER, to jednak nie określono jej wysokości, nawet w przybliżeniu.
Druga uwaga związana jest z wystąpieniem prokuratora przed Sądem
Najwyższym, który za główny zarzut pod adresem oskarżonych uznał to, że
pistolety opracowane przez nich konstrukcyjnie, przetestowane i ostatecznie
wyprodukowane, okazały się nieprzydatne dla potrzeb wojska.
Odnosząc się do tej kwestii trzeba przede wszystkim stwierdzić, że
zagadnienie to nie było przedmiotem zarzutów przedstawionych oskarżonym, a
więc Sąd nie musiał dociekać, czy pistolety były” dobre”, czy „złe”, a ponadto należy
zauważyć, iż owa broń jest od wielu lat na wyposażeniu wojska i jak dotąd nie ma
żadnych informacji, że może być wymieniona na inny jej rodzaj.
Utrzymując zaskarżony wyrok w mocy, co oczywiste, dotyczył on również
rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu kwestionowanych przez obrońcę A.
S.
Rozstrzygając o kosztach, Sąd na podstawie art. 632 pkt 2 k.p.k. oraz art.
633 k.p.k. orzekł, że przypadającą na osk. A. S. ¼ tych kosztów ponosi Skarb
Państwa. Podobnie orzekł w odniesieniu do pozostałych uniewinnionych,
obciążając Skarb Państwa ¼ kosztów na nich przypadających.
17
Na to postanowienie obrońca A. S. złożył zażalenie, w którym zarzucił
rażące naruszenie art. 632 pkt 2 k.p.k. „przez orzeczenie, że Skarb Państwa ponosi
koszty w określonych częściach, a nie w stosunku do każdego z uniewinnionych w
całości w sprawie” oraz art. 633 k.p.k. przez wskazanie tego przepisu jako
podstawy rozstrzygnięcia.
W związku z przytoczonymi zarzutami obrońca wniósł o zmianę
postanowienia o kosztach w stosunku do A. S. przez orzeczenie, że na podstawie
art. 632 pkt 2 k.p.k. koszty procesu ponosi Skarb Państwa.
W uzasadnieniu zażalenia, jego autor, stwierdził, że podjęte przez Sąd
rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów „stwarza niepewność m.in. co do tego czy
konsekwencją nie będzie ponoszenie kosztów w pozostałej części ¾ przez
uniewinnionego oskarżonego…”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Wojskowy Sąd Okręgowy swoje orzeczenie o kosztach oparł o dwa przepisy,
art. 632 pkt. 2 k.p.k. stwierdzający, że w razie uniewinnienia oskarżonego, w
sprawach z oskarżenia publicznego koszty procesu ponosi Skarb Państwa oraz art.
633 k.p.k. stanowiący, że koszty procesu przypadające od kilku oskarżonych
zasądza się od każdego z nich według zasad słuszności, mając w szczególności na
względzie koszty związane ze sprawą każdego z nich.
Z porównania tych przepisów wynika, że pierwszy z nich dotyczy sytuacji, w
której oskarżony (oskarżeni) został uniewinniony, zaś w drugim, że kilku z nich
zostało skazanych, a zatem orzekając o kosztach procesu sąd powinien je
zróżnicować, mając w szczególności na uwadze okoliczności wskazane w tym
przepisie (zasada słuszności).
W rozpoznawanej sprawie wszyscy oskarżeni zostali uniewinnieni, a zatem
przypadającymi na każdego z nich kosztami procesu powinien był być „obciążony”
Skarb Państwa.
Wojskowy Sąd Okręgowy orzekając o kosztach procesu przepis ten powołał
oraz dodatkowo (niepotrzebnie) również art. 633 k.p.k.
Błąd ten nie miał jednak i nie może mieć żadnego wpływu na treść
rozstrzygnięcia odnośnie kosztów procesu związanych z osk. A. S., bowiem jest
ono jasne i nie nasuwa żadnych wątpliwości, tym samym niebezpieczeństwo, że
18
wymieniony oskarżony mógłby ponosić koszty przypadające na współoskarżonych
jest nierealne, zwłaszcza że je również „będzie ponosił” Skarb Państwa.
Mając powyższe okoliczności na uwadze, orzeczono, jak na wstępie.
kc