Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 6/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 stycznia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Halina Kiryło (przewodniczący)
SSN Dawid Miąsik (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Staryk
w sprawie z powództwa Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej sp. z o.o. przeciwko
Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki
o nałożenie kary pieniężnej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 13 stycznia 2016 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 30 lipca 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Decyzją z 21 lutego 2011 r. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (Prezes
URE) wymierzył Przedsiębiorstwu Energetyki Cieplnej [...] Sp. z o.o. (powód) karę
pieniężną w wysokości 15.000 zł za prowadzenie działalności w zakresie
2
wytwarzania ciepła w okresie od 1 grudnia 2009 r. do 31 maja 2010 r., przy
zastosowaniu ceny i stawek opłat bez zachowania obowiązku z art. 47 ust. 1
ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz.U. z 2006 r., Nr 89, poz.
625 ze zm., dalej jako PE), czym naruszył art. 56 ust. 1 pkt 5 PE.
W uzasadnieniu decyzji Prezes URE wyjaśnił, że 27 listopada 2009 r., na
trzy dni przed upływem okresu obowiązywania V taryfy dla ciepła, powód przedłożył
wniosek o zatwierdzenie VI taryfy. Taryfa ta została zatwierdzona decyzją Prezesa
URE z 16 kwietnia 2010 r. nr OGD-4210-63(20)/2009/2010/214/VI/RS (zmienioną
decyzją z 12 listopada 2010 r. nr OGD-4210-46(7)/2010/214/RS), z okresem jej
obowiązywania do 31 maja 2011 r. Taryfa VI została wprowadzona przez powoda
do stosowania w rozliczeniach z odbiorcami od 1 czerwca 2010 r. Według ustaleń
Prezesa URE, w wyniku stosowania cen i stawek opłat wynikających z V taryfy dla
ciepła w spornym okresie, powód uzyskał dodatkowy przychód w wysokości
1.794,78 tys. zł. W związku z powyższym Prezes URE nałożył na powoda karę
pieniężną, uwzględniając przy wymiarze jej wysokości stopień szkodliwości czynu,
stopień zawinienia oraz dotychczasowe zachowanie powoda i jego możliwości
finansowe, a przede wszystkim fakt, by nie przekroczyć 15 % przychodu powoda.
Od powyższej decyzji Prezesa URE powód wniósł odwołanie, zaskarżając ją
w całości i wnosząc o jej uchylenie oraz zasądzenie kosztów postępowania.
W uzasadnieniu odwołania powód, jako przyczynę późnego przedstawienia
taryfy do zatwierdzenia, podał dynamicznie zmieniającą się sytuację na rynku
dostawców opału oraz problemy z ustaleniem centy tegoż opału. Powód zaznaczył
ponadto, że podjął wszelkie możliwe kroki w celu obniżenia kosztów wytworzenia
energii. Powód zwrócił także uwagę, iż w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji Prezes
URE w ogóle nie wspomniał o art. 47 ust. 2c PE oraz, że zawiera ono
nieprawidłowe stwierdzenie, iż „taryfa wygasła z dniem 30 listopada 2009 r.”.
Zdaniem powoda takie stanowisko pozostaje w sprzeczności z obowiązującą od 3
maja 2005 r. normą art. 47 ust. 2c PE, w myśl której w wyniku złożenia wniosku o
zatwierdzenie nowej taryfy dotychczasowa taryfa zachowuje moc od czasu
prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy i wejścia w życie nowej taryfy.
Powód zarzucił także sprzeczność pomiędzy treścią zaskarżonej decyzji a jej
uzasadnieniem. Wskazał bowiem, iż z treści uzasadnienia wynika, że został on
3
ukarany za nieprzedłożenie do zatwierdzenie nowej taryfy w terminie, który organ
uważa za odpowiedni, gdyż żaden z obowiązujących przepisów PE nie określa
terminu, w którym należy złożyć stosowy wniosek. Zdaniem powoda, jego
zachowanie nie wyczerpuje znamion czynu zabronionego określonego w
art. 56 ust. 1 pkt 5 PE, którego dyspozycja obejmuje jedynie stosowanie
nieprzedstawionych do zatwierdzenia cen i taryf.
Powód podkreślił, że nie można mu stawiać zarzutu, że nie stosował
niezatwierdzonej jeszcze taryfy oraz, iż Prezes URE miał uprawnienie do
uregulowania stanu przejściowego, poprzez ustalenie odpowiednich
współczynników korekcyjnych, z którego to uprawnienia nie skorzystał, pomimo
posiadania informacji o spadku cen zakupu paliwa. Powód wywiódł z tego, iż skoro
Prezes URE nie skorzystał z tej instytucji, oznacza to pełną akceptację
stosowanych cen i taryf wynikających z zatwierdzonej taryfy dla ciepła, której okres
obowiązywania został przedłużony z mocy prawa wraz ze wszczęciem
postępowania administracyjnego.
W ocenie powoda działanie Prezesa URE stanowi próbę rozszerzenia
sankcji na stan faktyczny nieobjęty dyspozycją tej normy. Powód wskazał, że
uzasadnienie zaskarżonej decyzji pomija fakt, iż dyspozycje art. 47 ust. 1 PE oraz
art. 56 ust. 1 pkt 5 PE obejmują różne zakresy stanów faktycznych, pokrywające się
jedynie częściowo. Art. 47 ust. 1 PE nakazuje przedkładanie do zatwierdzenia
stosowanych taryf, zaś art. 56 ust. 1 pkt 5 PE nakłada sankcję na przedsiębiorcę,
który nie przedłożył do zatwierdzenia taryfy, ale jedynie w takim przypadku, kiedy
stosuje on te niezatwierdzone stawki.
W odpowiedzi na odwołanie Prezes URE wniósł o jego oddalenie i
podtrzymał w całości stanowisko zaprezentowane w uzasadnieniu zaskarżonej
decyzji.
Wyrokiem z 27 listopada 2012 r., Sąd Okręgowy - Sąd Ochrony Konkurencji i
Konsumentów oddalił odwołanie powoda i zasądził na rzecz Prezesa URE zwrot
kosztów zastępstwa procesowego. SOKiK zauważył, że bezspornym jest fakt, iż po
upływie okresu obowiązywania V taryfy, w okresie od 1 grudnia 2009 r. do 31 maja
2010 r., powód stosował w stosunku do swoich odbiorców ceny i stawki opłat
wynikające z V taryfy, które były wyższe od wynikających z VI zatwierdzonej taryfy
4
tego przedsiębiorcy. Z przepisu art. 47 ust. 1 PE wynika zaś dla powoda obowiązek
posiadania zatwierdzonej przez Prezesa URE taryfy dla ciepła. SOKiK wskazał, że
powód mimo braku zatwierdzonej taryfy prowadził działalność gospodarczą
podlegającą obowiązkowi taryfowania. Decyzja o zatwierdzeniu V taryfy wygasła 30
listopada 2009 r., a wraz z jej wygaśnięciem przestała automatycznie obowiązywać
taryfa zatwierdzona tą decyzją do stosowania, gdyż decyzja o zatwierdzeniu taryfy
jest decyzją okresową. Nowa taryfa (VI), zatwierdzona przy uwzględnieniu
ogólnego spadku cen i stawek opłat została przez powoda wprowadzona do
stosowania w rozliczeniach z odbiorcami dopiero 1 czerwca 2010 r. Zatem w
okresie od 1 grudnia 2009 r. do 31 maja 2010 r. powód nie posiadał zatwierdzonej
przez Prezesa URE taryfy a w rozliczeniach z odbiorcami stosował stawki i ceny z
poprzednio obowiązującej taryfy V.
W ocenie SOKiK powód, składając wniosek o zatwierdzenie nowej taryfy na
trzy dni przed upływem okresu obowiązywania starej, uniemożliwił jej rozpatrzenie,
zatwierdzenie oraz wprowadzenie do stosowania zgodnie z przepisami art. 47 ust.
1-4 PE. SOKiK zaznaczył ponadto, że taryfa dotychczasowa, mimo upływu okresu
wskazanego w decyzji ją zatwierdzającej, jest stosowana nadal tylko w sytuacjach
wskazanych w art. 47 ust. 2c PE. Zgodnie z tym przepisem stosuje się taryfę
dotychczasową, jeżeli decyzja Prezesa URE nie została wydana albo toczy się
postępowanie odwoławcze od decyzji Prezesa URE. Rozwiązanie przewidziane w
art. 47 ust. 2c PE reguluje okres przejściowy, w którym skończyło się już
obowiązywanie taryfy dotychczasowej a nowa taryfa nie weszła jeszcze w życie i
odnosi się do wysokości stawek, jakie należy stosować w rozliczeniach z
odbiorcami. Przepis art. 47 ust. 2c PE nie zwalnia natomiast przedsiębiorcy
energetycznego z obowiązku wynikającego z art. 47 PE poddania się procedurze
zatwierdzenia taryfy. Z przepisów PE wynika, że ustawodawca, nakładając na
przedsiębiorców energetycznych powyższy obowiązek, nie określił terminu na
przedłożenie taryfy do zatwierdzenia, jednakże wprowadził sankcję przewidzianą w
art. 56 ust. 1 pkt 5 PE w postaci kary pieniężnej za stosowanie stawek i cen,
wynikających z niezatwierdzonych taryf. W interesie powoda leżało zatem złożenie
wniosku o zatwierdzenie taryfy w terminie, który umożliwi mu wykonanie obowiązku
z art. 47 ust. 1 PE.
5
SOKiK wskazał, że podnoszone przez powoda przyczyny późnego złożenia
wniosku o zatwierdzenie taryfy nie mogą usprawiedliwiać naruszenia bezwzględnie
obowiązującej normy art. 47 PE. Okoliczność stosowania przez powoda w
rozliczeniach z odbiorcami niezatwierdzonej taryfy dla ciepła stanowiła podstawę do
wydania zaskarżonej decyzji, nakładającej karę pieniężną na podstawie art. 56 ust.
1 pkt 5 PE, której wysokość, w obliczu naruszenia przez powoda bezwzględnie
obowiązujących przepisów prawa, SOKiK uznał za symboliczną.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z 30 lipca 2014 r., oddalił apelację powoda i
zasądził od niego na rzecz Prezesa URE zwrot kosztów postępowania
apelacyjnego.
Sąd Apelacyjny uznał ustalony przez SOKiK stan faktyczny i dokonane na
jego tle rozważania za prawidłowe i przyjął je za własne. W ocenie Sądu
Apelacyjnego przedłożoną przez przedsiębiorstwo energetyczne taryfę rozpatruje
Prezes URE w określonym terminie, zatwierdzona taryfa podlega odpowiedniemu
ogłoszeniu i dopiero po przejściu takiego trybu powstaje taryfa, którą
przedsiębiorstwo może – w określonym terminie - wprowadzić do stosowania.
Uchybienie przedstawionym powyżej warunkom oznacza nieprzestrzeganie
obowiązku, o którym mowa w art. 56 ust. 1 pkt 5 PE. Zdaniem Sądu Apelacyjnego
powód, składając wniosek o zatwierdzenie nowej taryfy na trzy dni przed upływem
okresu obowiązywania starej, uniemożliwił jej rozpatrzenie, zatwierdzenie i
wprowadzenie do stosowania, zgodnie z art. 47 ust. 1 PE. Ponadto Sąd Apelacyjny
zauważył, że dotychczasową taryfę, mimo upływu okresu jej obowiązywania
wskazanego w decyzji zatwierdzającej, stosuje się nadal tylko w sytuacjach
wskazanych w art. 47 ust. 2c PE. Sąd Apelacyjny tym samym w pełni podzielił
pogląd wyrażony przez SOKiK, zgodnie z którym rozwiązanie przewidziane w art.
47 ust. 2c PE reguluje okres przejściowy, w którym skończyło się już
obowiązywanie taryfy dotychczasowej a nowa taryfa jeszcze nie weszła w życie i
odnosi się do wysokości stawek, jakie należy stosować w rozliczeniach z
odbiorcami. Przepis art. 47 ust. 2c nie zwalnia natomiast przedsiębiorstwa
energetycznego z obowiązku wynikającego z art. 47 PE, tj. poddania się
procedurze zatwierdzenia taryfy. Z przepisów PE wynika, że ustawodawca
nakładając na przedsiębiorców energetycznych powyższy obowiązek nie określił
6
terminu na przedłożenie taryfy do zatwierdzenia, jednakże wprowadził sankcję z
art. 56 ust. 1 pkt 5 PE w postaci kary pieniężnej. Ustawodawca, poprzez taką
regulację pośrednio wskazał, że wystąpienie przedsiębiorcy o zatwierdzenie nowej
taryfy powinno nastąpić niezwłocznie, w krótkim terminie, umożliwiającym jej
wprowadzenie z upływem okresu obowiązywania taryfy dotychczasowej. W
interesie powoda leżało złożenie wniosku o zatwierdzenie taryfy w terminie, który
umożliwi mu wykonanie obowiązku z art. 47 ust. 1 PE. Sankcja za
nieprzestrzeganie tego obowiązku nie została skonstruowana jako sankcja za
nieprzedstawienie w określonym terminie taryfy do zatwierdzenia, lecz jako sankcja
za stosowanie ceny i taryfy bez przestrzegania obowiązku przedstawienia taryfy do
zatwierdzenia. Słusznie więc wskazał SOKiK, że przedsiębiorstwo energetyczne
mogłoby permanentnie występować z wnioskiem o zatwierdzenie taryfy w terminie
uniemożliwiającym jej wdrożenie z momentem upływu okresu obowiązywania
dotychczasowej taryfy i bez konsekwencji stosować taryfę dotychczasową nawet z
pokrzywdzeniem dla odbiorców. Dodać należy, że w przedmiotowej sprawie powód
przerzucił na odbiorców skutki późnego złożenia wniosku o zatwierdzenie nowej
taryfy. Sąd Apelacyjny podzielił również pogląd SOKiK w zakresie oceny stopnia
szkodliwości czynu powoda oraz w pełni zaaprobował wysokość nałożonej na niego
kary pieniężnej.
Skargę kasacyjną od powyższego wyroku Sądu Apelacyjnego wywiódł
powód, zaskarżając go w całości i wnosząc o uchylenie zaskarżonego wyroku,
poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego oraz zaskarżonej decyzji Prezesa
URE, ewentualnie zaś wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania. Ponadto powód wniósł
o zasądzenie od Prezesa URE na jego rzecz kosztów procesu w postępowaniu
kasacyjnym, w tym kosztów zastępstwa procesowego.
Skarga kasacyjna została oparta na postawie naruszenia prawa
materialnego, a mianowicie: 1) art. 56 ust. 1 pkt 5 PE; 2) art. 7 ust. 1 Konwencji z
dnia 4 listopada 1950 r. o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz.U.
1993 Nr 61, poz. 284, dalej jako Konwencja) oraz art. 42 ust. 1 Konstytucji
Rzeczpospolitej Polskiej, co w konsekwencji stanowi także naruszenie art. 1 ust. 1
Protokołu dodatkowego nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i
7
podstawowych wolności podpisanego w dniu 20 marca 1952 r. (Dz.U. z 1995 r. Nr
36. poz. 175, dalej jako Protokół nr 1); 3) art. 47 ust. 2c pkt 1 PE.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną Prezes URE wniósł o jej oddalenie i
zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Skarga kasacyjna powoda okazała się zasadna.
Zgodnie z art. 56 ust. 1 pkt 5 PE, karze pieniężnej podlega przedsiębiorstwo
energetyczne, które stosuje ceny i taryfy nie przestrzegając obowiązku ich
przedstawienia Prezesowi URE do zatwierdzenia, o którym mowa w art. 47 PE.
Rozważyć zatem należy, czy zachowanie powoda ustalone w niniejszej sprawie
podlega sankcji, o której mowa w art. 56 ust. 1 pkt 5 PE.
Udzielając pozytywnej odpowiedzi na to pytanie w zaskarżonym wyroku, Sąd
Apelacyjny przyjął, że art. 56 ust. 1 pkt 5 PE należy stosować z uwzględnieniem
treści art. 47 PE. Przestrzeganie obowiązku sankcjonowanego na podstawie art. 56
ust. 1 pkt 5 PE nie sprowadza się li tylko do przedłożenia taryfy Prezesowi URE.
Przedłożoną taryfę organ ocenia w określonym terminie, zatwierdzona taryfa
podlega odpowiedniemu ogłoszeniu i dopiero po przejściu takiego trybu taryfy może
zostać zastosowana przez przedsiębiorstwo energetyczne na zasadach
określonych w art. 47 ust. 4 PE (a zatem po upływie stosownego terminu). Dlatego
przedłożenie nowej taryfy w terminie uniemożliwiającym zastąpienie w sposób
przewidziany w art. 47 PE dotychczasowej taryfy przez nową taryfą, stanowi
uchybienie obowiązkowi sankcjonowanemu na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 5 PE. W
dalszej kolejności Sąd Apelacyjny podniósł w zaskarżonym wyroku, że art. 47 ust.
2c PE nie zwalnia przedsiębiorstwa energetycznego z obowiązku poddania się
procedurze zatwierdzania taryfy w sposób zgodny z art. 47 PE. Przepis ten
rozstrzyga jedynie o dalszym stosowaniu starej taryfy, do czasu rozstrzygnięcia
przez Prezesa Urzędu o nowej taryfie. Z kolei sankcja z art. 56 ust. 1 pkt 5 PE nie
została skonstruowana jako sankcja za nieprzedstawienie w określonym terminie
taryfy do zatwierdzenia, lecz jako sankcja za stosowanie taryfy bez przestrzegania
obowiązku przedstawienia taryfy do zatwierdzenia. Zachowanie przedsiębiorstwa
8
energetycznego uniemożliwiające organowi zatwierdzenie nowej taryfy w terminie
pozwalającym na zastąpienie dotychczasowej taryfy bezpośrednio po upływie
okresu obowiązywania tej ostatniej, zgodnie z wymogami art. 47 PE, stanowi
uchybienie obowiązkowi, o którym mowa w art. 56 ust. 1 pkt 5 PE.
Wydane w niniejszej sprawie orzeczenie Sądu drugiej instancji znajduje
oparcie w poglądach wyrażonych w wyroku Sądu Najwyższego z 7 kwietnia
2004 r., III SK 30/04. Podkreślić jednak należy, że orzeczenie to wydano przed
wejściem w życie art. 47 ust. 2c PE i w odniesieniu do innego stanu faktycznego.
W wyroku tym Sąd Najwyższy przyjął, że karze pieniężnej z art 56 ust. 1 pkt 5 PE
podlega ten, kto stosuje ceny i taryfy niezatwierdzone przez Prezesa URE, chociaż
do takiego zatwierdzenia już przedstawione. Z przywołanego wyroku Sądu
Najwyższego wynika, że art. 56 ust. 1 pkt 5 PE zostaje naruszony, gdy
przedsiębiorstwo energetyczne przedkłada do zatwierdzenia nową taryfę w
terminie, który nie pozwala na wejście w życie nowej taryfy z chwilą wygaśnięcia
starej taryfy (wskutek upływu terminu, na jaki została zatwierdzona), a jednocześnie
zaczyna stosować nową taryfę przed jej zatwierdzeniem przez Prezesa Urzędu (w
miejsce taryfy dotychczasowej, która wygasła – z uwagi na brak odpowiednika art.
47 ust. 2c PE). Jednakże, z wyroku Sądu Najwyższego z 7 kwietnia 2004 r., III SK
30/04 nie wynika, by art. 56 ust. 1 pkt 5 PE stanowił podstawę prawną dla
nałożenia kary pieniężnej na przedsiębiorstwo energetyczne w okolicznościach
takich, jakie wystąpiły w niniejszej sprawie.
Uznając w niniejszej sprawie skargę kasacyjną powoda za uzasadnioną Sąd
Najwyższy kierował się argumentami wynikającymi z wykładni językowej i
systemowej art. 56 ust. 1 pkt 5 PE. Na podstawie tego przepisu nie jest karane
samo nieprzedstawienie taryfy do zatwierdzenia, lecz dopiero stosowanie taryfy z
naruszeniem obowiązku przedstawienia jej do zatwierdzenia Prezesowi URE.
Ponadto, jak wynika z treści art. 56 ust. 1 pkt 5 PE, przepis ten przewiduje sankcję
za zachowanie przedsiębiorstwa energetycznego polegające na stosowaniu taryfy z
naruszeniem obowiązku przedstawienia do zatwierdzenia Prezesowi URE tej
konkretnej taryfy, którą stosuje przedsiębiorstwo energetyczne. Za niepożądane
uznano zatem „stosowanie taryf” z naruszeniem obowiązku „przedstawienia ich”
organowi. W pierwszej części art. 56 ust. 1pkt 5 PE mowa o „stosowaniu taryfy”
9
jako głównemu znamieniu czynu zagrożonego karą pieniężną. Dopiero w drugiej
części tego przepisu dookreślono treść karanego zachowania. Dookreślenie to
wyraźnie wskazuje na nieprzestrzeganie obowiązku przedłożenia stosowanej taryfy
do zatwierdzenia. Karze nie podlega zatem naruszenie wszelkich obowiązków
wynikających dla przedsiębiorstwa energetycznego z art. 47 Prawa
energetycznego. Karze z art. 56 ust. 1 pkt 5 PE podlega takie zachowanie, które
łącznie obejmuje dwa elementy: 1) stosowanie taryfy; 2) naruszenie obowiązku
przedłożenia stosowanej taryfy do zatwierdzenia Prezesowi URE.
Sąd Najwyższy miał na względzie, że art. 47 ust. 2c PE przewiduje zasadę
dalszego stosowania dotychczasowej taryfy w dwóch sytuacjach. Jedną z nich jest
wszczęcie postępowania w sprawie zatwierdzenia nowej taryfy przed wygaśnięciem
starej taryfy, gdy postępowanie zatwierdzające nie zostało zakończone do dnia
pozwalającego na wejście w życie nowej taryfy w miejsce starej taryfy w sposób
zgodny z art. 47 ust. 4 PE. Treść tego przepisu wyłącza możliwość nałożenia na
przedsiębiorstwo energetyczne kary pieniężnej za stosowanie dotychczasowej
taryfy w okresie między jej wygaśnięciem a zakończeniem postępowania w sprawie
zatwierdzenia taryfy. Nie można wówczas mówić o stosowaniu taryfy z
naruszeniem obowiązku przedłożenia jej do zatwierdzenia Prezesowi URE, skoro
stara taryfa stosowana jest nadal z mocy przepisu prawa. Z treści art. 56 ust. 1 pkt
5 PE wynika zaś, ze przepis ten nie karze za stosowanie starej taryfy w sytuacji
zbyt późnego przedstawienia nowej taryfy do zatwierdzenia.
Wykładnia systemowa art. 56 ust. 1 PE potwierdza przedstawione powyżej
wyniki wykładni językowej art. 56 ust. 1 pkt 5 PE. Zgodnie z art. 56 ust. 1 pkt 5 PE
karze pieniężnej podlega ten, kto „stosuje ceny i taryfy, nie przestrzegając
obowiązku ich przedstawienia Prezesowi URE do zatwierdzenia, o którym mowa w
art. 47”. Z kolei na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 5a PE karze pieniężnej podlega ten,
kto „nie przedkłada do zatwierdzenia taryfy wbrew żądaniu Prezesa URE, o którym
mowa w art. 47 ust. 1”. Skoro z art. 47 ust. 1 PE wynika obowiązek przedstawienia
taryfy na żądanie Prezesa URE, wprowadzając art. 56 ust. 1 pkt 5a PE
ustawodawca przyjął, że obowiązek ten nie był sankcjonowany na podstawie art. 56
ust. 1 pkt 5 PE w związku z art. 47 PE. Przepis art. 56 ust. 1 pkt 5a PE byłby
zbędny gdyby przyjąć, że art. 47 PE normuje całość obowiązków przedsiębiorstwa
10
energetycznego sankcjonowanych przez art. 56 ust. 1 pkt 5 PE. Przy wykładni art.
56 ust. 1 pkt 5 PE zakładającej zastosowanie tego przepisu do jakiegokolwiek
naruszenia obowiązków ciążących na mocy art. 47 PE na przedsiębiorstwach
energetycznych, art. 56 ust. 1 pkt 5 PE stanowiłby wystarczającą podstawę prawną
do nałożenia kary pieniężnej za niewykonanie żądania Prezesa URE. Skoro jednak
ustawodawca zdecydował się wprowadzić do art. 56 ust. 1 PE przepis pkt 5a PE
należy uznać, że jego zdaniem zakres zastosowania art. 56 ust. 1 pkt 5 PE nie
obejmował deliktu opisanego w art. 56 ust. 1 pkt 5a PE. Dlatego Sąd Najwyższy
uznaje, że art. 56 ust. 1 pkt 5 PE nie sankcjonuje wszelkich naruszeń art. 47 PE,
lecz jedynie ich część.
Sąd Najwyższy dostrzega problem uwzględniony przy wykładni art. 56 ust. 1
pkt 5 PE przez Sąd Apelacyjny. Rozwiązanie przewidziane w art. 47 ust. 2c PE
służy ochronie interesów odbiorców energii elektrycznej. Obecnie może ono
stanowić zachętę dla przedsiębiorstw energetycznych do przedkładania taryf w
ostatnim możliwym terminie, by przedłużyć okres stosowania dotychczasowej,
wyższej taryfy. Jest to zachowanie do pewnego stopnia godzące w cel ustawy
Prawo energetyczne, jakim jest ochrona interesów konsumentów. Naruszenie tych
interesów ma miejsce, gdy nowa taryfa opiewa na niższe stawki, lecz przez pewien
okres czasu, w wyniku opieszałości przedsiębiorstwa energetycznego, stosowana
jest nadal stara (wyższa) taryfa (na podstawie art. 47 ust. 2c PE). Sąd Najwyższy
nie znalazł jednak dostatecznie ważkich argumentów przemawiających za
przełamaniem wykładni językowej art. 56 ust. 1 pkt 5 PE. Z uzasadnienia
nowelizacji, na mocy której wszedł w życie art. 47 ust. 2c PE nie wynika, by
zamiarem prawodawcy było karanie przedsiębiorstw energetycznych za zbyt późne
składanie wniosków taryfowych. Ponadto, nadużywaniu regulacji art. 47 ust. 2c PE
w opisany powyżej sposób Prezes Urzędu może zapobiegać w dość prosty sposób.
Wystarczające jest wdrożenie monitoringu dat wygaśnięcia „starych” taryf i
odpowiednio szybkie występowanie z żądaniem przedstawienia taryfy do
zatwierdzenia. W przypadku uchybienia temu żądaniu lub wyznaczonemu w nim
terminowi, zastosowanie może znaleźć art. 56 ust. 1 pkt 5 a) PE, zwłaszcza gdy
wspomniane żądanie skierowano do przedsiębiorstwa energetycznego już po
11
upływie terminów pozwalających na płynne zastąpienia „starej” taryfy „nową”
(zgodnie z poglądami wyrażonymi w sprawie III SK 30/04).
Uwzględniając skargę kasacyjną powoda Sąd Najwyższy dodatkowo miał na
względzie, że w kwestii wykładni art. 56 ust. 1 pkt 5 PE w orzecznictwie Sądu
Apelacyjnego ujawniła się rozbieżność. Odmiennej wykładni tego przepisu, zbieżnej
z wyrażonym powyżej poglądem Sądu Najwyższego, dokonano w wyroku Sądu
Apelacyjnego z 25 listopada 2014 r., VI ACa 152/14. W orzeczeniu tym uznano, że
karze na podstawie przywołanego przepisu nie podlega przedsiębiorstwo
energetyczne, które przed upływem terminu wygaśnięcia dotychczasowej taryfy
przedłożyło wniosek o zatwierdzenie nowej taryfy. W jego uzasadnieniu
przedstawiono następującą argumentację. Po pierwsze, możliwość stosowania
dotychczasowej taryfy nie została uzależniona od przesłanki wcześniejszego
złożenia wniosku o zatwierdzenie nowej taryfy w terminie umożliwiającym
Prezesowi URE jej zatwierdzenie przed wygaśnięciem dotychczasowej taryfy. Po
drugie, art. 47 PE nie określa terminu złożenia wniosku o zatwierdzenie nowej
taryfy. Po trzecie, wywołanie negatywnych skutków dla odbiorców nie wyczerpuje
znamion czynu z art. 56 ust. 1 pkt 5 PE. Po czwarte, przepisy o karach pieniężnych
muszą w sposób kompletny, precyzyjny i jednoznaczny definiować wszystkie
znamiona czynów zagrożonych karą, zaś stosowanie wykładni rozszerzającej
analogii lub domniemań nie jest dopuszczalne. Treść art. 56 ust. 1 PE sprawia, że
karze podlegają tylko zachowania wskazane w poszczególnych punktach tego
przepisu.
Mając na względzie, że zasadny okazał się główny zarzut skargi kasacyjnej,
obejmujący naruszenie art. 56 ust. 1 pkt 5 PE, Sąd Najwyższy orzekł jak w
sentencji wyroku.
kc