Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 292/15
POSTANOWIENIE
Dnia 20 stycznia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie z wniosku I. M.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W.
o podleganie ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej
działalności gospodarczej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 20 stycznia 2016 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 11 grudnia 2014 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 11 grudnia 2014 r. zmienił zaskarżony
przez organ rentowy wyrok Sądu Okręgowego w W. z dnia 5 kwietnia 2013 r. w ten
sposób, że oddalił odwołanie I. M. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
Oddziału w W. z dnia 8 kwietnia 2011 r., stwierdzającej że od dnia 1 grudnia 2010 r.
nie podlega ona ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzonej działalności
gospodarczej.
Ubezpieczona wywiodła skargę kasacyjną od tego wyroku i opierając ją na
podstawie naruszenia prawa procesowego w postaci art. 234 w związku z art. 232
w związku z art. 391 §1 k.p.c., art. 382 w związku z art. 233 § 1 w związku z art.
391 § 1 k.p.c., a także na podstawie naruszenia prawa materialnego, tj. art. 6 ust. 1
pkt 5 i art. 12 ust. 1 w związku z art. 13 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r.
2
o systemie ubezpieczeń społecznych i art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o
swobodzie działalności gospodarczej, wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego, ewentualnie o zmianę tego
wyroku i oddalenie apelacji organu rentowego, a także zasądzenie od organu
rentowego kosztów postępowania.
W skardze kasacyjnej zawarty jest wniosek o przyjęcie jej do rozpoznania z
uwagi na to, że skarga jest oczywiście uzasadniona.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Jednym z koniecznych elementów skargi kasacyjnej jest, jak wynika z art.
3984
§ 2 k.p.c., wniosek o przyjęcie jej do rozpoznania i jego uzasadnienie. Wymóg
ten wiąże się, jak wielokrotnie wyjaśniano w orzecznictwie Sądu Najwyższego, z
przesłankami rozważanymi przez ten Sąd podczas tzw. „przedsądu”, a więc na
posiedzeniu, którego przedmiotem jest przyjęcie lub odmowa przyjęcia skargi
kasacyjnej do rozpoznania. Przesłanki te określone są w art. 3989
§ 1 k.p.c. i tylko
one podlegają badaniu w tej fazie postępowania, a przyjęcie skargi kasacyjnej do
rozpoznania następuje wtedy, gdy zachodzi choćby jedna z nich. Uzasadnienie
wniosku o przyjęcie skargi do rozpoznania winno zatem koncentrować się na
wykazaniu istnienia takiej przesłanki, przy czym treść tego uzasadnienia nie może
być dowolna, bo konieczne jest oparcie jej na argumentacji jurydycznej. Pozostaje
to w ścisłym związku z modelem skargi kasacyjnej, w którym rozpoznanie skargi
następuje tylko z przyczyn kwalifikowanych, wymienionych w art. 3989
§ 1 k.p.c., tj.
wówczas, gdy w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, bądź istnieje
potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub
wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, czy też zachodzi nieważność
postępowania lub gdy skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona.
Powołanie się na przesłankę zawartą w art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c. zobowiązuje
skarżącego do przedstawienia wywodu prawnego, uzasadniającego jego pogląd,
że skarga jest oczywiście uzasadniona, przy czym, o ile dla uwzględnienia skargi
kasacyjnej wystarczy, że jej podstawa jest usprawiedliwiona, to dla jej przyjęcia do
3
rozpoznania konieczne jest wykazanie kwalifikowanej postaci naruszenia przepisów
prawa materialnego lub procesowego polegającej na jego oczywistości, widocznej
prima facie, przy wykorzystaniu podstawowej wiedzy prawniczej (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2003 r., IV CZ 100/03, LEX
nr 82274). Dla uznania, że skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona nie jest
zatem wystarczające twierdzenie skarżącego, że tak jest, ani zarzucenie
naruszenia przepisów postępowania i prawa materialnego w taki sam sposób, jak
wykazano w podstawie skargi. Z art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c. wynika bowiem
konieczność nie tylko powołania się na okoliczność, że skarga kasacyjna jest
oczywiście uzasadniona, ale również wykazania, że przesłanka ta rzeczywiście
zachodzi. Oznacza to, że skarżący musi wskazać, w czym - w jego ocenie - wyraża
się „oczywistość” zasadności skargi oraz podać argumenty wykazujące, że
rzeczywiście skarga jest uzasadniona w sposób oczywisty. Sam zarzut naruszenia
(nawet oczywistego) określonego przepisu (przepisów) nie prowadzi bowiem
wprost do oceny, że skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona, czyli że jej
zarzuty są zasadne „na pierwszy rzut oka” (prima facie) i w sposób oczywisty
prowadzą do uznania zaskarżonego wyroku za błędny i jego wzruszenia (por.
między innymi postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2006 r., II CZ
28/06, niepublikowane i orzeczenia tam powołane). Innymi słowy, w celu spełnienia
przesłanki przewidzianej w art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c. należy wykazać „oczywistość
skargi kasacyjnej” przez odwołanie się do argumentacji, która prima facie wskazuje,
że zaskarżone orzeczenie wydane zostało z oczywistym naruszeniem prawa (por.
postanowienia Sądu Najwyższego z 30 czerwca 2007 r., II CSK 184/07; z 2
sierpnia 2007 r., III UK 45/07; z 10 lipca 2007, II UK 45/07, niepublikowane; z 25
lutego 2008 r., I UK 339/07, LEX nr 453109), a takich argumentów nie można
doszukać się we wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej w niniejszej sprawie do
rozpoznania.
Podnosi się w nim bowiem jedynie, że skarga kasacyjna jest oczywiście
uzasadniona, „skoro sąd drugiej instancji rażąco naruszył art. 2 ustawy o
swobodzie działalności gospodarczej oraz art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 12 ust. 1 w zw. z
art. 13 pkt 4 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, uznając
iż odwołująca nie posiada tytułu do objęcia ubezpieczeniem społecznym, gdyż nie
4
wyszła poza zamiar wykonywania pozarolniczej działalności, mimo iż
odwołująca rozpoczęła faktycznie wykonywanie pozarolniczej działalności”. Takie
sformułowania dotyczące naruszenia przytoczonych przepisów prawa materialnego
wyraźnie przemawiają za tym, że nie są to zarzuty co do prawa, lecz co do faktów.
W obowiązującym stanie prawnym Sąd Najwyższy nie jest uprawniony zaś do
badania prawidłowości zarówno ustaleń faktycznych, jak i oceny dowodów,
dokonanych przez sąd drugiej instancji. O ile bowiem ten ostatni również jest
„sądem faktu” i w myśl ogólnie niekwestionowanych zapatrywań orzecznictwa oraz
doktryny kontynuuje postępowanie merytoryczne (por. wyroki Sądu Najwyższego: z
dnia 13 kwietnia 2000 r., III CKN 812/98, OSNC 2000 nr 10, poz. 193; z dnia 5
lutego 2006 r., IV CK 384/05, niepublikowany; postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 4 października 2002 r., III CZP 62/02, Biul. SN 2003 nr 3, s. 14), o tyle Sąd
Najwyższy jako „sąd prawa”, rozpoznając nadzwyczajny środek odwoławczy w
postaci skargi kasacyjnej, jest związany ustalonym stanem faktycznym sprawy (art.
39813
§ 2 k.p.c.). Związanie to wyklucza nie tylko przeprowadzenie w jakimkolwiek
zakresie dowodów, lecz także badanie, czy sąd drugiej instancji nie przekroczył
granic swobodnej ich oceny. Ustrojową funkcją Sądu Najwyższego jest
sprawowanie nadzoru judykacyjnego, w tym zapewnianie jednolitości orzecznictwa
sądów powszechnych. Z tego punktu widzenia każdy zarzut skargi kasacyjnej, który
ma na celu polemikę z ustaleniami faktycznymi sądu drugiej instancji, chociażby
pod pozorem błędnej wykładni lub niewłaściwego zastosowania określonych
przepisów prawa materialnego, z uwagi na jego sprzeczność z art. 3983
§ 3 k.p.c.
jest a limine niedopuszczalny (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z 12
czerwca 2006 r., IV CSK 100/06, niepublikowane.; z 10 sierpnia 2006 r., V CSK
211/06, niepublikowane). Inaczej rzecz ujmując, z powołaniem się na podstawę
kasacyjną z art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c. nie można zwalczać prawidłowości ustaleń
faktycznych (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 1997 r., II CKN
18/97, OSNC 1997 nr 8, poz. 112). Tym samym, nie ma żadnej możliwości
uznania, że skarga kasacyjna mogłaby być uznana za oczywiście uzasadnioną z
powodu naruszenia przepisów prawa materialnego, które to zarzuty miałyby
prowadzić do podważenia przyjętej przez Sąd drugiej instancji podstawy faktycznej
5
rozstrzygnięcia, jak to czyni skarżąca we wniosku o przyjęcie skargi w niniejszej
sprawie do rozpoznania.
Skarżąca nie zdołała więc przekonać o potrzebie rozpoznania jej skargi
kasacyjnej przez Sąd Najwyższy, wobec czego z mocy art. 3989
k.p.c. należało
postanowić jak w sentencji.
eb