Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 4/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 marca 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Beata Gudowska (przewodniczący)
SSN Jolanta Frańczak
SSN Romualda Spyt (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa W. C.
przeciwko Wojskowej Prokuraturze Garnizonowej we W.
o przywrócenie do pracy i wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 3 marca 2016 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego we W.
z dnia 18 września 2014 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 2 maja 2014 r. Sąd Rejonowy oddalił powództwo W. C.
przeciwko Wojskowej Prokuraturze Garnizonowej we W. o przywrócenie do pracy i
zasądzenie wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy.
Sąd ustalił, że powódka zatrudniona była u strony pozwanej od 1 lipca
1982 r., a od 1 sierpnia 1983 r. na podstawie aktu mianowania, ostatnio na
2
stanowisku starszego specjalisty inspektorów w dziale postępowania karnego
Wojskowej Prokuratury Garnizonowej we W.
Na skutek reorganizacji wszystkich jednostek prokuratury wojskowej, w tym
likwidacji w dziale postępowania karnego Wojskowej Prokuratury Garnizonowej we
W. etatów urzędniczych (starszych inspektorów), z których jeden zajmowała
powódka i przeniesienia jednego etatu (referendarza) do działu prezydialnego,
powódce wypowiedziano stosunek pracy
Sąd Rejonowy uznał, że wypowiedzenie powódce umowy o pracę dokonane
zostało prawidłowo przez Wojskowego Prokuratora Okręgowego w P. i było
merytorycznie uzasadnione likwidacją stanowiska zajmowanego przez powódkę.
Sąd Okręgowy we W. wyrokiem z dnia 18 września 2014 r. oddalił apelację
powódki od powyższego wyroku, podzielając ustalenia faktyczne i ich ocenę
prawną dokonaną przez Sąd pierwszej instancji.
Sąd podkreślił, że kwesta właściwości organów uprawnionych do nawiązania
i rozwiązania stosunku pracy z urzędnikami sądów i prokuratury została określona
w art. 5 ustawy z dnia 19 grudnia 1998 r. o pracownikach sądów i prokuratury
(jednolity tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 1241) i na mocy pkt 8 tego artykułu
uprawnionym do rozwiązania stosunku pracy z urzędnikiem wojskowej prokuratury
garnizonowej jest wojskowy prokurator okręgowy.
Odnosząc się do przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie powódce umowy
o pracę, Sąd wskazał, że zgodnie z art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 września
1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r., poz.
269 ze zm.), przesłanką rozwiązania z mianowanym urzędnikiem państwowym jest
reorganizacja urzędu. Sąd Okręgowy zgodził się z Sądem pierwszej instancji i
podzielił tezę zawartą w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2008 r.,
II PK 107/07 (OSNP 2009 nr 5-6, poz. 62), że zwrot „reorganizacja urzędu” odnosić
się musi do całej struktury organizacyjnej urzędu, poczynając od podstawowego
podziału na komórki organizacyjne, kończąc na usytuowanych w tych komórkach
organizacyjnych pozostałych stanowisk pracy i określenia ich ilości, a zatem
zmiana organizacyjna struktury organizacyjnej w tej części nie wymaga stosownego
trybu legislacyjnego, w konsekwencji likwidacja stanowiska urzędniczego bądź
przeniesienie do innej komórki organizacyjnej urzędu dokonywane poza trybem
3
legislacyjnym przewidzianym dla zmian statutu lub regulaminu organizacyjnego
stanowi również reorganizację urzędu w rozumieniu art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o
pracownikach państwowych będącą przesłanką rozwiązania stosunku pracy z
pracownikiem mianowanym za wypowiedzeniem, jeśli nie jest możliwe
przeniesienie na inne stanowisko w tym samym urzędzie. W związku z tym za
nieuzasadniony uznał zarzut apelacyjny dotyczący naruszenia art. 13 ust. 1 pkt 2
ustawy o pracownikach państwowych.
Sąd Okręgowy podkreślił, że u strony pozwanej dokonano reorganizacji, w
wyniku której stanowisko powódki zostało zlikwidowane, nie powstał nowy etat w
Wojskowej Prokuraturze Garnizonowej we W., nie było też możliwości
przeniesienia powódki na inne stanowisko w tym samym urzędzie - co uzasadniało
wypowiedzenie powódce umowy o pracę zgodnie z przepisami ustawy o
pracownikach urzędów państwowych. Podkreślił, że kryteria doboru do zwolnienia
zostały szczegółowo przeanalizowane przez Sąd pierwszej instancji.
Powódka zaskarżyła ten wyrok skargą kasacyjną, zarzucając mu naruszenie
prawa materialnego: niewłaściwe zastosowanie art. 5 pkt 8 ustawy o pracownikach
sądów i prokuratury, przez przyjęcie, że organem uprawnionym do rozwiązania z
powódką stosunku pracy jest Wojskowy Prokurator Okręgowy w P., gdy tymczasem
przepis ten - przez wyraźne odesłanie do art. 4 ustawy o pracownikach sądów i
prokuratury - ma zastosowanie wyłącznie do osób, z którymi został nawiązany, i to
po wejściu w życie tej ustawy, stosunek pracy na podstawie umowy o pracę bądź
na czas określony (art. 4 ust. 1) bądź na czas nieokreślony (art. 4 ust. 2), zatem
art. 5 pkt 8 o pracownikach sądów i prokuratury nie ma zastosowania do powódki, z
którą został nawiązany stosunek pracy na podstawie aktu mianowania z dnia 1
sierpnia 1983 r., tj. jeszcze przed 30 grudnia 1998 r.; błędną wykładnię art. 22
ustawy o pracownikach sądów i prokuratury, przez przyjęcie, że art. 22 nie zawiera
odesłania odnośnie do określenia organów właściwych uprawnionych do
rozwiązania stosunku pracy, podczas gdy odsyła do ustawy o pracownikach
urzędów państwowych również w zakresie organu uprawnionego do
wypowiedzenia lub rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem, którego stosunek
pracy został nawiązany na podstawie mianowania przed dniem wejścia w życie o
pracownikach sądów i prokuratury, a to przed 30 grudnia 1998 r., zwłaszcza jeżeli
4
uwzględnić treść art. 18 ustawy o pracownikach sądów i prokuratury oraz jej art. 5
pkt 1-8, który expressis verbis dotyczy wyłącznie osób, o których mowa w art. 4
ustawy o pracownikach sądów i prokuratury. Skarżąca zarzuciła także naruszenie
przepisów postępowania, które to uchybienie miało istotny wpływ na wynik sprawy,
a mianowicie art. 378 § 1 k.p.c., przez zaniechanie rozpoznania zarzutu „zawartego
w punkcie I.2. apelacji a dotyczącego związania Wojskowego Prokuratora
Okręgowego w P. oraz Wojskowego Prokuratora Garnizonowego we W. oceną
prawną wyrażoną w wyroku z dnia 16 stycznia 1992 r. wraz z uzasadnieniem
Naczelnego Sądu Administracyjnego - podczas gdy z art. 378 § 1 k.p.c. wynika
obowiązek rozpoznania wszystkich zarzutów procesowych podniesionych w
apelacji oraz uwzględnienia z urzędu - poza zarzutem nieważności postępowania -
chociażby niepodniesionych w apelacji naruszeń przepisów prawa materialnego, a
realizacja wypełnienia przez Sąd drugiej instancji obowiązków kontrolnych w
odniesieniu do orzeczenia zaskarżonego apelacją, powinna zostać odzwierciedlona
w uzasadnieniu orzeczenia Sądu drugiej instancji, który powinien podniesione
zarzuty rozważyć i omówić”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nie ma usprawiedliwionej podstawy zarzut naruszenia art. 378 § 1 k.p.c.
Rozpoznanie sprawy w granicach apelacji oznacza zarówno zakaz wykraczania
przez sąd drugiej instancji poza te granice, ale też nakaz wzięcia pod uwagę i
rozważenia wszystkich podniesionych w apelacji zarzutów i wniosków. Z
ustanowionego w art. 378 § 1 k.p.c. obowiązku rozpoznania sprawy w granicach
apelacji nie wynika jednak konieczność osobnego omówienia przez sąd w
uzasadnieniu wyroku każdego argumentu podniesionego w apelacji. Za
wystarczające należy uznać odniesienie się do sformułowanych w apelacji
zarzutów i wniosków w sposób wskazujący na to, że zostały one przez sąd drugiej
instancji w całości rozważone przed wydaniem orzeczenia (por. np. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 4 września 2014 r., II CSK 478/13, LEX nr 1545029).
Wedle skarżącej, naruszenie powyższego przepisu postępowania miałoby
polegać na zaniechaniu „rozpoznania zarzutu zawartego w punkcie I.2. apelacji a
5
dotyczącego związania Wojskowego Prokuratora Okręgowego w P. oraz
Wojskowego Prokuratora Garnizonowego we W. oceną prawną wyrażoną w wyroku
z dnia 16 stycznia 1992 r. wraz z uzasadnieniem Naczelnego Sądu
Administracyjnego”. Skarżąca w apelacji zarzuciła Sądowi pierwszej instancji
naruszenie art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o pracownikach urzędów państwowych,
powołując się na pogląd wyrażony w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z
dnia 16 stycznia 1992 r., zgodnie z którym „zmniejszenie stanu zatrudnienia w
prokuraturze garnizonowej nie stanowi reorganizacji tego urzędu”. Wbrew
przedstawionemu stanowisku ani Wojskowy Prokurator Okręgowy, ani tym bardziej
Sąd pierwszej i drugiej instancji nie byli „związani” przedstawioną w tym wyroku
(który dotyczył rozwiązania z powódką stosunku pracy w 1992 r.) wykładnią prawa.
Zarzut ten w istocie można potraktować jedynie jako zarzut błędnej wykładni
powyższego przepisu z powołaniem się stanowisko przedstawione w przywołanym
wyroku. Został on oceniony przez Sąd drugiej instancji przez przedstawienie
interpretacji zwrotu „reorganizacja urzędu”, wspartego przywołaniem poglądów
Sądu Najwyższego odnoszących się do tej kwestii.
Odnosząc się do zarzutów naruszenia przepisów prawa materialnego,
zauważyć należy, że ustawa o pracownikach sądów i prokuratury nie przewiduje
mianowania jako źródła nawiązania stosunku pracy z urzędnikiem, a także
mianowanie stało się już wcześniej zdezaktualizowaną formą zatrudnienia
urzędników. Wynika to z ustawy z dnia 2 grudnia 1994 r. o zmianie ustawy o
pracownikach urzędów państwowych (Dz.U. Nr 136, poz. 704 ze zm.), która
skreśliła w ustawie z 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych jej
art. 4 stanowiący źródłową podstawę nawiązywania stosunków pracy z urzędnikami
państwowymi (innymi pracownikami określonymi w przewidzianym rozporządzeniu
wykonawczym) aktami mianowania. Ustanawiając w art. 2 zasadę umownych
stosunków pracy - ustawa zmieniająca z dnia 2 grudnia 1994 r. zapewniała jedynie
określony zakres ochrony już istniejącym (nawiązanym przed wejściem w życie)
stosunkom pracy na podstawie mianowania (art. 2 ust. 3). Na podobnej zasadzie
oparta jest ochrona stosunków pracy nawiązanych przed wejściem w życie ustawy
na podstawie mianowania według art. 22 ustawy o pracownikach sądów i
prokuratury. Istota powyższych regulacji polega na zapewnieniu pracownikom
6
mianowanym zachowania określonych zasad stabilizacji zatrudnienia. Funkcjonalne
znaczenie tej regulacji odnosi się zatem do zapewnienia „dawnym” pracownikom
ochrony praw nabytych w tym właśnie zakresie (por. wyrok Sądu Najwyższego z
dnia 3 września 2010 r., I PK 68/10, LEX nr 653656). Za takim stanowiskiem
przemawia także treść art. 12 ustawy o pracownikach sądów i prokuratury, w tym w
szczególności jego ust. 5, który wyłącza stosowanie art. 22 przy rozwiązaniu
stosunku pracy z mianowanym urzędnikiem bez wypowiedzenia, co uwypukla
przedstawione wyżej intencje ustawodawcy „pozostawiającego w mocy” stosunki
pracy z mianowania nawiązane przed dniem wejścia w życie ustawy. Przepis art.
22 nie jest zatem podstawą do wnioskowania o podmiotach uprawnionych do
rozwiązania stosunków pracy z mianowanymi urzędnikami wojskowej prokuratury
garnizonowej (prokuratury rejonowej).
Nie jest również możliwe do zaakceptowania takiej wykładni art. 5 in principio
ustawy o pracownikach sądów i prokuratury, z której wynikałoby, że przepis ten
odnosi się wyłącznie do pracowników kontraktowych wojskowej prokuratury
garnizonowej (prokuratury rejonowej). Ogólne odesłanie w nim do osób, „o których
mowa w art. 4”, jest bardzo nieprecyzyjne, zważywszy na to, że w poszczególnych
jednostkach redakcyjnych art. 4 „jest mowa” nie tylko o osobie ubiegającej się o
przyjęcie na staż urzędniczy (ust. 1) i urzędniku (ust. 2), ale także o dyrektorze
sądu i prokuratorze kierującym jednostką organizacyjną prokuratury (ust. 5) oraz o
„osobie zatrudnionej w sądzie lub prokuraturze” (ust. 6). Z oczywistych względów
art. 5 nie może dotyczyć prokuratora i wykluczone jest jego stosowanie do
dyrektora sądu (zob. art. 32 § 1 i art. 32b § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. ustawy
– prawo o ustroju sądów powszechnych; jednolity tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 133
ze zm.). Pokazuje to, że językowa treść art. 5 jest na tyle niedoskonała, że
ustalenia kręgu podmiotów objętych jego działaniem należy dokonać nie tylko w
obrębie art. 4, ale także uwzględnieniem innych przepisów ustawy. Biorąc zaś pod
uwagę, że ustawa o pracownikach sądów i prokuratury, zgodnie z jej art. 1, określa
obowiązki i prawa urzędników oraz innych pracowników zatrudnionych w sądach
powszechnych i wojskowych (pkt 1) i powszechnych i wojskowych jednostkach
organizacyjnych prokuratury (pkt 2), logiczne jest ustalenie kręgu podmiotów
objętych działaniem art. 5 - w oparciu o ust 6 tego artykułu. Zawarty w nim bowiem
7
zwrot „osoba zatrudniona w sądzie lub prokuraturze” stanowi desygnat pojęcia
„urzędnik lub inny pracownik zatrudniony w sądach powszechnych i wojskowych i
powszechnych i wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury” z art. 1.
Podkreślić przy tym należy, że taką wykładnię art. 5 ustawy o pracownikach sądów
i prokuratury wzmacnia założenie o racjonalności ustawodawcy, bowiem w tym
kontekście nie ma żadnego merytorycznego uzasadnienia rozdzielenie kompetencji
do rozwiązywania stosunków pracy z pracownikami wojskowej prokuratury
garnizonowej (i prokuratury rejonowej) między różne podmioty w zależności od
podstawy zatrudnienia.
W konkluzji, kwestia podmiotu uprawnionego do nawiązywania i
rozwiązywania stosunków pracy ze wszystkimi urzędnikami oraz innymi
pracownikami zatrudnionymi w sądach powszechnych i wojskowych oraz w
powszechnych i wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury uregulowana
została całościowo w ustawie o pracownikach sądów i prokuratury (art. 5). Nie
stosuje się w zatem w tym zakresie odpowiednio (na mocy art. 18) przepisów ani
ustawy o pracownikach urzędów państwowych, ani Kodeksu pracy. Zatem
stosunek pracy z mianowanym urzędnikiem wojskowej prokuratury garnizonowej
rozwiązuje wojskowy prokurator okręgowy.
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c.
orzekł jak w sentencji.
eb