Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 180/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 kwietnia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Dończyk (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Iwona Koper (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa A. B.
przeciwko W. S.A. w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 8 kwietnia 2016 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 11 września 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania
oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Powód A. B. po ostatecznym sprecyzowaniu i rozszerzeniu powództwa
wnosił o zasądzenie od pozwanego W. kwoty 102 233 zł z ustawowymi odsetkami z
tytułu zwrotu nakładów na wynajmowany lokal.
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 8 grudnia 2011 r. uwzględnił
powództwo w oparciu o poniższe ustalenia.
Strony zawarły w dniu 2 maja 2002 r. umowę najmu, na podstawie której
pozwany oddał powodowi w najem lokal użytkowy położony w budynku nr […]
przy ul. Ś. w W. Najemca prowadził w tym lokalu działalność gastronomiczną. W
dniu zawarcia umowy powód był już podnajemcą tego lokalu na podstawie umowy
podnajmu z dnia 21 grudnia 2001 r. zawartej z […] Bank S.A. W § 3 umowy
podnajmu strony ustaliły, że podnajemca A. B. wykona we własnym zakresie prace
adaptacyjne potrzebne do prowadzenia własnej działalności. W dniu zawarcia
umowy najmu strony sporządziły protokół, w którym stwierdziły bardzo dobry stan
lokalu po wykonanym na koszt najemcy remoncie. Powód władał lokalem do
przekazania go pozwanemu protokołem zdawczo-odbiorczym w dniu 21 sierpnia
2003 r. Wartość dokonanych przez powoda nakładów koniecznych i użytecznych
na lokal wyniosła 102 233 zł.
Sąd Okręgowy uznał roszczenie powoda za uzasadnione na podstawie art.
229 i 226 § 1 k.c. przyjmując, że był on samoistnym posiadaczem lokalu.
Rozpoznając apelację pozwanego Sąd Apelacyjny skorygował i uzupełnił
ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego. Ustalił, że P. w W. - poprzednik prawny
pozwanego, jako wynajmujący, zawarł w dniu 6 stycznia 1994 r. z Bankiem […] -
poprzednikiem prawnym […] Banku S.A, jako najemcą, umowę najmu lokalu
przy ul. Ś. […], w skład którego wchodziły powierzchnie wynajęte później powodowi,
na czas oznaczony do 31 stycznia 2004. Za zgodą P. najemca zawarł z powodem
w dniu 21 grudnia 2001 r. umowę podnajmu lokalu o pow. 189,97 m2
. Podnajemca
miał we własnym zakresie wykonać adaptację lokalu na swoje cele, na podstawie
dokumentacji uzgodnionej z właścicielem. Umowa podnajmu została rozwiązana z
3
dniem 1 maja 2002 r., a w dniu 2 maja 2002 r. powód zawarł umowę najmu z
pozwanym, zobowiązując się wykonać na własny koszt niezbędne naprawy i
remonty. Najemca objął lokal protokołem z dnia 27 maja 2002 r.
Sąd Apelacyjny uznał za uzasadnione podniesione w apelacji zarzuty
naruszenia art. 226 § 1 k.c. i 229 § 1 k.c., przez błędną kwalifikację powoda jako
posiadacza samoistnego w dobrej wierze oraz art. 230 kc jako podstawy zwrotu
nakładów na przedmiotowy lokal. Wskazał, że ich zwrot na rzecz powoda, który
jako najemca był posiadaczem zależnym, może nastąpić tylko na zasadach
określonych treścią stosunku prawnego będącego podstawą jego prawa do lokalu.
Oznacza to, że ich ewentualną podstawę mogą stanowić przepisy art. 659 i nast.
k.c., w szczególności art. 676 k.c. i 677 k.c., z których wynika bierna legitymacja
wynajmującego. Ponieważ przedmiotowe nakłady zostały dokonane przed dniem
2 maja 2002 r. legitymowanym biernie może być ówczesny wynajmujący […] Bank,
a nie pozwany. W ocenie Sądu Apelacyjnego, brak jest jednocześnie podstaw do
przyjęcia, iż pozwany wstąpił do umowy podnajmu w miejsce […] Banku, były to
bowiem dwie odrębne umowy, a powód rozwiązał umowę z [...] Bankiem w drodze
porozumienia. Jako niewykazany ocenił zarzut nieważności umowy podnajmu
wywiedziony z treści orzeczeń Sądu Rejonowego znajdujących się w aktach
sprawy. Z uwagi na stwierdzony brak legitymacji biernej pozwanego poniechał
rozważania pozostałych przesłanek roszczenia w tym kwestii jego przedawnienia
oraz dalszych zarzutów apelacji.
Kierując się powyższym, Sąd Apelacyjny zaskarżonym wyrokiem zmienił
wyrok Sądu Okręgowego przez oddalenie powództwa.
W skardze kasacyjnej od wyroku Sądu Apelacyjnego powód zarzucił
naruszenie: art. 676 k.c. i art. 677 k.c. w zw. z art. 224 do 226 w zw. z art. 230 k.c.
oraz art. 232 zd. 2 w zw. z art. 5 k.p.c.
Wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest środkiem odwoławczym od orzeczeń wydanych przez
sąd drugiej instancji, dlatego nie mogą odnieść skutku zarzuty wniesionej skargi
4
mieszczące się w podstawie z art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c. odnoszące się do
naruszenia przepisów postępowania przez Sąd Okręgowy.
Rację ma natomiast skarżący podnosząc, że słuszne dostrzeżony przez Sąd
Apelacyjny błąd Sądu pierwszej instancji polegający na uznaniu powoda za
samoistnego posiadacza lokalu w dobrej wierze nie uzasadniał, przy jednoczesnym
braku niezbędnych rozważań prawnych dotyczących możliwości rozstrzygnięcia
roszczenia powoda na podstawie art. 226 § 1 i 229 § 1 k.c. w zw. z art. 230 k.c.
i oceny pod tym kątem ustaleń faktycznych, oddalenia powództwa.
Powód domagał się w sprawie zwrotu wartości nakładów poczynionych na
lokal stanowiący własność pozwanego, dokonanych przed zawarciem umowy
najmu z pozwanym właścicielem. Dochodzone roszczenie powstało więc w czasie
gdy stron nie łączył żaden stosunek prawny, a powód jako podnajemca był
w stosunku do właściciela lokalu osobą trzecią.
Przepis art. 230 k.c. odsyła do odpowiedniego stosowania art. 224 do 229
k.c. w stosunku między właścicielem rzeczy a posiadaczem zależnym, o ile
z przepisów regulujących ten stosunek nie wynika nic innego. Odesłanie z art. 230
kc dotyczy takiego posiadacza zależnego, który wykonując władztwo nad rzeczą
nie ma prawa skutecznego względem właściciela. Posiadaczowi zależnemu
przysługuje więc tak jak posiadaczowi samoistnemu, w granicach określonych w art.
226 w zw. z art. 230 k.c., roszczenie o zwrot nakładów, przy czym podobnie jak
w razie posiadania samoistnego odmiennie kształtuje się sytuacja posiadacza
zależnego w dobrej i złej wierze. Stosowanie przepisów art. 224 do 226 k.c. jest
wyłączone w razie istnienia między stronami stosunku prawnego uzasadniającego
władanie cudzą rzeczą przez posiadacza zależnego. Istotne jest w tym kontekście
- jak podnosi skarżący - że posiadanie zależne podnajemcy jako tzw. dalsze
posiadanie nie jest regulowane w odniesieniu do właściciela jakimkolwiek
stosunkiem prawnym. Wynajmujący ze stosunku podstawowego najmu nie staje się
stroną podnajmu i podnajemcy nie łączy z nim bezpośredni stosunek prawny,
będący źródłem uprawnień i obowiązków ze względu na używany przez
podnajemcę przedmiot najmu.
5
Podniesione kwestie nie były, zarówno na płaszczyźnie wykładni jak
i subsumcji wskazanych wyżej przepisów, przedmiotem koniecznego odniesienia
się Sądów orzekających, do których należy merytoryczne rozpoznanie sprawy.
Jednocześnie w związku z podstawą prawną zaskarżonego wyroku nierozpoznane
pozostają dalsze zarzuty apelacji pozwanego w tym zarzut częściowego
przedawnienia roszczenia powoda opartego na art. 226 § 1 k.c. i 229 § 1 k.c.
Mając to na uwadze, Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał
sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania (art. 39815
§ 1 k.p.c.).
kc
jw