Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SW 1/15
POSTANOWIENIE
Dnia 25 lutego 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn
SSN Halina Kiryło (sprawozdawca)
SSN Roman Kuczyński
SSN Dawid Miąsik
SSN Zbigniew Myszka
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie ze skargi […]
na uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej z dnia […] w przedmiocie odrzucenia
sprawozdania finansowego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 25 lutego 2015 r.,
oddala skargę.
UZASADNIENIE
Państwowa Komisja Wyborcza uchwałą z dnia […]. odrzuciła sprawozdanie
partii politycznej [...] o źródłach pozyskania środków finansowych oraz o wydatkach
poniesionych ze środków Funduszu Wyborczego w 2013 r. z powodu naruszenia
art. 24 ust. 7 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych (jednolity
tekst: Dz.U. z 2011 r. Nr 155, poz. 924, dalej jako ustawa o partiach politycznych).
Powodem odrzucenia sprawozdania finansowego było stwierdzony na
podstawie analizy faktur i historii rachunku bankowego partii fakt dokonywania
zakupów i regulowania przez osoby fizyczne z własnych środków zobowiązań,
2
które partia miała wobec podmiotów wystawiających dla niej faktury. Następnie zaś
partia ze środków znajdujących się na jej rachunku bankowym zwracała tym
osobom zapłacone kwoty. Zwroty te w okresie sprawozdawczym wyniosły
3.224,73 zł.
W skardze na powyższą uchwałę Prezes […] wniósł o „powtórne zbadanie
całego materiału dowodowego”, stwierdzając, że „odrzuca” w całości postanowienie
wynikające z uchwały, jako nieuzasadnione.
W motywach skargi podniesiono, że podstawą odrzucenia sprawozdania był
między innymi raport biegłego rewidenta. Raport, który jest również w posiadaniu
partii, nie zawiera uchybień, co oznacza, że nie mógł być podstawą do odrzucenia
sprawozdania. Zdaniem skarżącej, Państwowa Komisja Wyborcza uczyniła z
raportu materiał dowodowy na poparcie zasadności odrzucenia sprawozdania. Nie
wskazała przy tym, kto przeprowadził analizy, o których mowa w uchwale. Z tego
powodu skarżący nie ma zaufania do wyników owych analiz. Państwowa Komisja
Wyborcza w uzasadnieniu uchwały poddała też pod wątpliwość wiarygodność
darczyńców, i to tych, którzy wpłacali odnośne kwoty za pośrednictwem banku. Nie
wzięto pod uwagę faktu, że banki przyjmując wpłaty na konta i wypłaty z kont nie
podają w dokumentach potwierdzających te operacje dokładnych danych osób
wpłacających i wypłacających. Znane są zaś powszechnie zasady, którymi kierują
się banki, a które wynikają z odnośnych ustaw, o sposobie dokumentowania
dokonywania wpłat i wypłat na konta i z kont bankowych.
W odpowiedzi na skargę Państwowa Komisja Wyborcza podtrzymała swoje
stanowisko w sprawie i wniosła o oddalenie przedmiotowej skargi.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Analizę prawidłowości zaskarżonej uchwały rozpocząć wypada od
stwierdzenia, że zgodnie z art. 11 ust. 2 Konstytucji RP zasadą jest jawność
finansowania partii politycznych. Z tą konstytucyjną zasadą korespondują
uregulowania ustawy o partiach politycznych. Ich celem jest zapewnienie
przejrzystości i jasności dokonywanych przez partie operacji finansowych.
Ograniczone są wobec tego, ze względu na interes społeczny, źródła przysporzeń,
3
jakie mogą wpływać do majątku partii politycznych. W konsekwencji tego, art. 38a
ust. 2 pkt 4 ustawy o partiach politycznych zobowiązuje Państwową Komisję
Wyborczą do odrzucenia sprawozdania finansowego w przypadku przyjmowania
lub pozyskiwania przez partię polityczną środków finansowych z źródeł
niedozwolonych. W świetle powołanego przepisu istota niniejszego problemu
sprowadza się do oceny, czy ustalona w sprawie praktyka polegająca na tym, że
zobowiązania finansowe [...] regulowane były przez jej członków albo inne osoby,
którym następnie zwracano uiszczone kwoty, została słusznie zakwalifikowana
przez Państwową Komisję Wyborczą jako udzielanie skarżącej pożyczek, co
stanowi niedozwolone źródło finansowania partii politycznych.
Szukając odpowiedzi na tak sformułowane pytanie należy wyjaśnić, które
źródła przyjmowania lub pozyskiwania środków finansowych przez partie są
dozwolone (a contrario do niedozwolone). Zostały one określone w art. 24 ustawy.
Są nimi składki członkowskie, darowizny, spadki, zapisy, dochody z majątku partii
oraz dotacje i subwencje (art. 24 ust. 1). Katalog jest zatem zamknięty, gdyż inne
środki pieniężne czy wartości niepieniężne nie mogą składać się na majątek partii
politycznej. Partia może jeszcze zaciągnąć kredyt bankowy na cele statutowe
(art. 24 ust. 7 ustawy). Oznacza to, że nie może zaciągnąć kredytu u osób
fizycznych i nie może pozyskiwać gotówki z innych źródeł lub w inny sposób, w
szczególności na podstawie pożyczki.
Istota kredytu polega na postawieniu do dyspozycji biorącego kredyt
środków pieniężnych bez rzeczywistego ich oddania, ale z możliwością
dokonywania przez kredytobiorcę z tych środków pieniężnych rozliczeń czy wpłat
na rzecz osób trzecich.
Wskazane w uchwale operacje polegały na takim właśnie korzystaniu przez
skarżącą partię z środków pieniężnych osób, które regulowały jej należności. W
istocie dochodziło w tej formie do swoistego kredytowania działalności partii. Oceny
tej nie zmienia fakt, że skarżąca następnie zwróciła tym osobom uiszczone kwoty.
Jedyną dopuszczalną przez ustawę sytuacją, w której partia może dysponować
środkami pieniężnymi innymi niż zdeponowane w kasie, jest korzystanie z środków
pochodzących z kredytu bankowego. W niniejszym przypadku stwierdzona
nieprawidłowość polegała zaś na korzystaniu przez skarżącą z środków
4
pieniężnych swoich członków oraz innych osób, tak jak z środków pochodzących z
kredytu bakowego.
Podzielając stanowisko Państwowej Komisji Wyborczej w kwestii
zakwalifikowania opisanej wyżej praktyki jako naruszającej przepis art. 24 ust. 7
ustawy o partiach politycznych, wypada zgodzić się też z konstatacja Komisji, iż
naruszenie to implikowało konieczność zastosowania sankcji z art. 38a ust. 2 pkt 4
ustawy w postaci odrzucenia sprawozdania finansowego partii, i to niezależnie od
proporcji środków pozyskanych przez skarżącą w niedozwolony sposób do ogólnej
kwoty przychodów partii, sporadycznego czy nagminnego charakteru tych praktyk
oraz stopnia zawinienia w naruszeniu przepisu.
Godzi się zauważyć, że inne stwierdzone przez Państwową Komisję
Wyborczą nieprawidłowości w finansowaniu [...] nie były przyczyną odrzucenia
sprawozdania, zatem ich analiza wykracza poza ramy kognicji Sądu Najwyższego
w rozpoznawanej sprawie. W skardze nie zakwestionowano zaś samego faktu
opisanego wyżej niedozwolonego kredytowania partii, ani nie przedstawiono
jakiejkolwiek argumentacji prawnej zmierzającej do podważenia zaprezentowanej
przez Państwową Komisję Wyborczą wykładni obowiązujących w tym zakresie
przepisów ustawy o partiach politycznych.
Mając na uwadze powyższe, Sąd Najwyższy orzekł więc jak w sentencji.