Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 502/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 27 maja 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Anna Owczarek (przewodniczący)
SSN Wojciech Katner
SSN Marian Kocon (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa R.-A. Spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością w R.
przeciwko S. W.
o zwolnienie od egzekucji,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 27 maja 2015 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 27 marca 2014 r.,
oddala skargę kasacyjną; zasądza od powódki na rzecz
pozwanego kwotę 1.800 zł (tysiąc osiemset) tytułem kosztów
postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 27 maja 2014 r. zmienił wyrok Sądu
Okręgowego w S. z dnia 19 września 2013 r. w ten sposób, że oddalił powództwo
spółki R. – A. o zwolnienie spod egzekucji kwoty 122221,24 zł uzyskanej ze
sprzedaży pszenicy, pozyskanej z zasiewów zajętych w dniu 1 sierpnia 2012 r. na
bliżej opisanych gruntach, dzierżawionych od Agencji Nieruchomości Rolnych przez
K. M. i T. M.
Sąd ustalił, że komornik sądowy zajął zasiewy na powyższych gruntach
w dniu 1 sierpnia 2012 r., a następnie dokonał zbioru plonów z zajętych zasiewów,
pozyskując 145,78 ton pszenicy, które sprzedał za 122221,24 zł. Powódkę łączyła
z dłużniczką K. M. i T. M. umowa z 2007 r. o świadczenie usług rolniczych, gdzie
powódka była zleceniobiorcą. W jej zakres wchodziło też zbieranie plonów z pól.
Sąd nie podzielił poglądu powódki, że według postanowień umowy z 2007 r.,
a także przepisów prawa, własność pożytków przeszła na powódkę z chwilą
odłączenia ich od gruntu.
Skarga kasacyjna powódki od wyroku Sądu Apelacyjnego zawiera zarzut
naruszenia art. 65 § 2 k.c., art. 55 § 1 k.c. w zw. z art. 190 k.c. i 155 § 2 k.c.,
art. 841 § 1 k.p.c., art. 845 k.p.c., i zmierza do uchylenia tego wyroku oraz
przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Odnośnie do zarzutów naruszenia art. 65 § 2 k.c., art. 55 § 1 k.c. w zw. z art.
190 k.c. i 155 § 2 k.c. godzi się przypomnieć, że pożytki przypadają, w sensie
własności, osobie uprawnionej do ich pobierania. O tym, kto jest tym podmiotem
nie rozstrzyga art. 55 k.c. Decydują o tym, jak zasadnie przyjął Sąd Apelacyjny,
instytucje prawne z zakresu prawa rzeczowego i prawa zobowiązań, czyli konkretny
układ stosunków prawnych.
Pożytki naturalne, dopóki nie zostały odłączone, stanowią ex definitione
części składowe rzeczy macierzystej i z tego względu nie mogą być odrębnym
przedmiotem prawa własności (art. 47 § 1 k.c.). Odrębność prawną uzyskują
3
z chwilą odłączenia, która jest momentem decydującym o nabyciu ich własności
przez uprawnionego, którym, mówiąc ogólnie, jest właściciel rzeczy macierzystej,
jeżeli nic innego nie wynika z umowy lub przepisu ustawy.
Uprawnienie do korzystania z rzeczy i pobierania z niej pożytków
naturalnych jest samoistnym przedmiotem obrotu prawnego (por. art. 252 i 693 § 1
k.c.) i może na podstawie umowy przysługiwać innej osobie niż właściciel,
w szczególności użytkownikowi (a także użytkownikowi wieczystemu) lub
dzierżawcy. Może też istnieć cały szereg osób, które są związane odpowiednimi
stosunkami wynikającymi z umowy i z których ostatnia w tym szeregu
jest uprawniona do pobierania pożytków naturalnych (np. właściciel nieruchomości
ustanawia użytkowanie na rzecz określonej osoby, która tę nieruchomość
wydzierżawia innej osobie, a ta oddaje ją w poddzierżawę). O nabyciu własności
tych pożytków decyduje przy tym w zasadzie stan prawny - istnienie odpowiedniego
uprawnienia, a nie faktyczne posiadanie rzeczy macierzystej w chwili odłączenia,
chyba że rzecz ta znajduje się w posiadaniu innej niż uprawniony osoby
w dobrej wierze.
Podkreślić należy, że od umów, których przedmiotem jest uprawnienie
do pobierania pożytków naturalnych, należy odróżnić umowy o przeniesienie
własności takich pożytków jako rzeczy przyszłych (np. sprzedaż zboża na pniu),
w tych bowiem wypadkach do przejścia pożytków na nabywcę niezbędne jest
przeniesienie nań ich posiadania (art. 155 § 2 zd. drugie), samo zaś odłączenie
pożytków nie jest w tym względzie wystarczające.
Skarżąca zarzucając naruszenie art. 65 § 2 k.c., art. 55 § 1 k.c. w zw. z art.
190 k.c. i 155 § 2 k.c. nawet nie twierdziła, że na podstawie umowy z 2007 r. nabyła
tytuł prawny do, co wymaga podkreślenia, gruntów, uprawniający ją do korzystania
z tych gruntów i pobierania z nich pożytków. Inaczej mówiąc, aby na podstawie
tej umowy grunty te zostały oddane jej choćby w posiadanie prowadzące
do nabycia własności pożytków. Przeto, nie narusza przytoczonych przepisów
stanowisko Sądu Apelacyjnego, że skarżąca podług umowy z 2007 r. miała na
gruntach dzierżawców wykonywać wyłącznie czynności faktyczne za które
przysługiwało jej, po zakończeniu cyklu produkcyjnego, określone wynagrodzenie,
4
oraz że uprawnionymi do pobierania pożytków byli ich posiadacze, czyli dzierżawcy,
w tym dłużniczka K. M. Pożytki przecież nie przypadają, w sensie własności, osobie
dokonującej na podstawie umowy ich odłączenia.
Wobec tego, że brak jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, że skarżącej na
podstawie umowy z 2007 r. przysługiwało prawo własności sprzedanych przez
komornika plonów ze zbiorów z 2012 r., komornik dokonując ich sprzedaży nie
naruszył jej praw. Zatem zarzuty naruszenia art. 841 § 1 k.p.c., art. 845 k.p.c., jako
irrelewantne dla rozpoznawanej skargi kasacyjnej, podlegały pominięciu.
Z tych przyczyn orzeczono, jak w wyroku.