Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CO 37/15
POSTANOWIENIE
Dnia 1 czerwca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jacek Gudowski
w sprawie z wniosku Województwa […] - Zarządu Dróg Wojewódzkich
w K.
przeciwko A. z siedzibą w C. (Hiszpania)
o zawezwanie do próby ugodowej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 1 czerwca 2015 r.,
wniosku o oznaczenie sądu,
oznacza Sąd Rejonowy w K. jako właściwy.
UZASADNIENIE
2
W dniu 28 marca 2014 r. Województwo […] (Zarząd Dróg Wojewódzkich w
K.) zawarło ze spółką A. w C. (Hiszpania) umowę o realizację projektu „Inteligentny
system sterowania ruchem w […]”. W umowie postanowiono m.in., że spory
mogące wynikać przy realizacji umowy będą rozstrzygane przez sąd właściwy dla
siedziby Województwa […] – Zarządu Dróg Wojewódzkich w K.
W dniu 4 lutego 2015 r. do Sądu Rejonowego w K. wpłynął wniosek
Województwa […] – Zarządu Dróg Wojewódzkich w K. o zawezwanie A. do próby
ugodowej „w sprawie zapłaty na rzecz wnioskodawcy kwoty 123.428,02 zł z
odsetkami ustawowymi” z tytułu kary umownej wynikającej z umowy z dnia 28
marca 2014 r.
Sąd Rejonowy – zważywszy, że uczestnik ma siedzibę poza terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej oraz że jurysdykcja krajowa sądu polskiego jest
niewątpliwa – stwierdził, iż przepisy kodeksu postępowania cywilnego nie
pozwalają na ustalenie właściwości miejscowej w sprawie, gdyż nie da się ustalić
„sądu rejonowego ogólnie właściwego dla przeciwnika”. W tej sytuacji zwrócił się do
Sądu Najwyższego o oznaczenie sądu, do którego należy wnieść wniosek
o zawezwanie do próby ugodowej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Postępowanie cywilne dzieli się na postępowanie główne, tj. rozpoznawcze,
służące – przez rozstrzyganie sporów i załatwianie innych spraw co do ich istoty –
ochronie stosunków prawnych i praw podmiotowych, postępowanie egzekucyjne,
prowadzące do realizacji praw poddanych ochronie, oraz postępowania
pomocnicze, mające na celu przygotowanie, wspomożenie lub zabezpieczenie
postępowania głównego. Postępowanie mediacyjne i pojednawcze (art. 1831
–186
k.p.c.) jest zaliczane właśnie do grupy postępowań pomocniczych; jego celem jest
polubowne rozwiązywanie sporów – szybkie i pozbawione obciążeń wynikających
z zasad prowadzenia postępowania rozpoznawczego. W piśmiennictwie
i judykaturze podkreśla się, że postępowania pomocnicze są normowane
przepisami bezwzględnie obowiązującymi, mającymi charakter szczególny
w stosunku do przepisów regulujących postępowanie główne. Dotyczy to także
przepisów o właściwości sądów, która w tym wypadku jest łączona ściśle
3
z właściwością funkcjonalną (por. np. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego z dnia 31 marca 2004 r., III CZP 110/03, OSNC 2004, nr 9, poz. 133,
oraz uchwały Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 1994 r., III CZP 143/94, OSNC
1995, nr 3, poz. 46, z dnia 5 stycznia 1999 r., III CZP 54/98, OSNC 1999, nr 6,
poz. 105, i z dnia 24 stycznia 2003 r., III CZP 90/02, OSNC 2003, nr 11, poz. 145).
Treść art. 185 § 1 k.p.c. wskazuje, że miejscowa i rzeczowa właściwość
sądu w sprawach o zawezwanie do próby ugodowej została uregulowana w sposób
zupełny i wyczerpujący, nieprzewidujący jakichkolwiek odstępstw. Ustawodawca
jednoznacznie przywiązał te sprawy do sądu rejonowego, niezależnie od ich wagi
oraz innych przesłanek decydujących o rzeczowej właściwości sądu (por. np. art.
17 k.p.c.). Wyraźnie i jednoznacznie ograniczył także kryteria właściwości
miejscowej, stwierdzając, że określają ją przesłanki sądu „ogólnie właściwego dla
przeciwnika”. Oznacza to – co potwierdza piśmiennictwo – że ustawodawca
odwołał się do art. 27–30 k.p.c., umiejscowionych w oddziale 1 „Właściwość
ogólna”, określających właściwość miejscową sądu według zasady actor sequitur
forum rei, a więc według miejsca zamieszkania lub siedziby pozwanego
(„przeciwnika”). Takie odwołania są stosowane także w innych przypadkach,
w których ustawodawca – w sposób imperatywny, wyłączający jakiekolwiek
odstępstwa – określa sąd miejscowo właściwy według właściwości ogólnej
pozwanego lub dłużnika (np. art. 18313
, 50533
, 50534
, 50536
, 781 § 12
i 2, art. 843 § 2
i art. 895 k.p.c.). Podobną metodą, choć stosując niekiedy inne kryteria
właściwości, ustawodawca posługuje się przy ustanawianiu właściwości sądu
w innych postępowaniach pomocniczych, np. w postępowaniu o zabezpieczenie
dowodów (art. 311 k.p.c.), o odtworzenie zaginionych lub zniszczonych akt (art. 719
k.p.c.) lub o wyjawienie majątku (art. 914 k.p.c.). Inaczej mówiąc, treść art. 185 § 1
wskazuje jednoznacznie, że unormowanie przewidujące w sprawach o zawezwanie
do próby ugodowej jeden sąd właściwy miejscowo nadaje tej właściwości cechy
właściwości wyłącznej, wykluczającej wybór sądu przez wnioskodawcę
(przemienność) albo – zawartą na podstawie art. 46 § 1 k.p.c. – umowę
kształtującą właściwość miejscową sądu w tych sprawach (prorogatio fori).
W tej sytuacji zawarcie umowy prorogacyjnej obejmującej także sprawy
o zawezwanie do próby ugodowej jest – zgodnie z art. 46 § 2 k.p.c. –
4
niedopuszczalne, a jeżeli umowa taka została zawarta, nie wywołuje zamierzonych
przez strony skutków procesowych. W konsekwencji należy przyjąć, że sąd
rejonowy ogólnie właściwy dla przeciwnika (art. 27–30 w związku z art. 185 § 1
k.p.c.) jest właściwy w sprawie o zawezwanie do próby ugodowej także wtedy, gdy
strony umówiły się na piśmie o poddanie innemu sądowi pierwszej instancji sporu
wynikłego lub mogącego w przyszłości wyniknąć z oznaczonego stosunku
prawnego. Jeżeli jednak w myśl wymienionych przepisów nie można – jak
w niniejszej sprawie – ustalić sądu rejonowego ogólnie właściwego dla
przeciwnika, Sąd Najwyższy oznacza sąd, do którego należy złożyć wniosek
o zawezwanie do próby ugodowej (art. 45 k.p.c.).
Z tych względów orzeczono, jak na wstępie.