Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 56/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 11 czerwca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tomasz Grzegorczyk (przewodniczący)
SSN Włodzimierz Wróbel (sprawozdawca)
SSA del. do SN Stanisław Stankiewicz
Protokolant Jolanta Grabowska
w sprawie A. K.
w stosunku do której, warunkowo umorzono postępowanie karne o przestępstwo z
art. 212 k.k.,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 11 czerwca 2015 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę
od wyroku Sądu Okręgowego w K.
z dnia 3 października 2014 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w K.
z dnia 17 marca 2014 r.,
1) uchyla zaskarżony wyrok oraz utrzymany nim w mocy
wyrok sądu I instancji i sprawę przekazuje do ponownego
rozpoznania Sądowi Rejonowemu w K.;
2) nakazuje zwrot oskarżonej uiszczonej opłaty od kasacji.
UZASADNIENIE
2
Wyrokiem Sądu Rejonowego w K. z dnia 17 marca 2014 r. (sygn. akt […])
postępowanie karne przeciwko A. K. o czyn z art. 212 § 1 k.k. zostało warunkowo
umorzone na okres próby wynoszący rok. Wyrokiem Sądu Okręgowego w K. z
dnia 3 października 2014 r. (sygn. akt […]) wyrok Sądu Rejonowego został
utrzymany w mocy.
Od powyższego prawomocnego rozstrzygnięcia kasację wniósł obrońca A.
K., zarzucając przedmiotowemu orzeczeniu rażące naruszenie art. 439 § 1 pkt 11
k.p.k. wskutek uznania, iż rozpoznanie sprawy przed sądem pierwszej instancji
podczas nieobecności oskarżonej na rozprawie w dniu 5 listopada 2013 roku, mimo
zgłoszenia wniosku o odroczenie i przedłożenia przez oskarżoną usprawiedliwienia
wystawionego przez lekarza sądowego, nie stanowiło kwalifikowanego naruszenia
prawa do obrony. Zdaniem obrony doszło w ten sposób do rażącego naruszenia
przepisów (art. 376 § 2 k.p.k. w związku z art. 117 § 2a k.p.k. w związku z art. 374
§ 1 k.p.k. w związku z art. 6 k.p.k.) mającego wpływ na treść wyroku, przez
przyjęcie, że oskarżona nie stawiła się na rozprawę bez usprawiedliwienia, co
doprowadziło do rozpoznania sprawy prowadzonej w trybie zwyczajnym bez
udziału oskarżonej, której obecność była obowiązkowa. Zdaniem obrońcy stanowi
to bezwzględną podstawę do uchylenia orzeczenia.
Podnosząc powyższy, zarzut skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku oraz utrzymanego nim w mocy wyroku Sądu Rejonowego w K. i
przekazanie sprawy temu ostatniemu sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja okazała się zasadna. Zgodnie z art. 439 §1 pkt 11 k.p.k.,
bezwzględna przyczyna odwoławcza zachodzi wówczas, gdy sprawę rozpoznano
podczas nieobecności oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa. Zgodnie
z art. 374 § 1 k.p.k., obecność oskarżonego na rozprawie jest obowiązkowa, chyba
że ustawa stanowi inaczej. Taki wyjątek określony jest m.in. w art. 376 § 2 k.p.k.,
zgodnie z którym, można prowadzić rozprawę pod nieobecność oskarżonego, gdy
po złożeniu wyjaśnień, zawiadomiony o terminie rozprawy odroczonej lub
przerwanej, nie stawił się na tę rozprawę bez usprawiedliwienia. A contrario wynika
z tego przepisu, że przedstawienie przez oskarżonego usprawiedliwienia
3
nieobecności na rozprawie wyklucza możliwość stosowania wyjątku od zasady
określonej w art. 374 § 1 k.p.k.
Jak wynika z akt sprawy, postępowanie przeciwko oskarżonej zostało
zainicjowane przed Sądem Rejonowym w K. prywatnym aktem oskarżenia i toczyło
się w związku z tym w trybie uproszczonym. Jednak rozprawa w dniu 5 listopada
2013 r. odbywała się już w trybie zwyczajnym, a to z uwagi na ponad
dwudziestojednodniową przerwę jaka nastąpiła od poprzedniej rozprawy,
przeprowadzonej w dniu 17 czerwca 2013 r. (art. 484 k.p.k.). W postępowaniu
zwyczajnym pełne zastosowanie ma wspomniany wyżej art. 374 § 1 k.p.k.
Mimo, że oskarżona przedłożyła w dniu 29 października 2013 r.
zaświadczenie wystawione przez lekarza sądowego, stwierdzające niemożność
wzięcia udziału w rozprawie w dniu 5 listopada 2013 r. z uwagi na chorobę, sąd
uznał jednak, że niestawiennictwo oskarżonej nie jest usprawiedliwione, bowiem
zaświadczenie lekarskie nie spełnia wymagań formalnych, z uwagi na brak imiennej
pieczęci i nieczytelny podpis lekarza. W efekcie Sąd I instancji przeprowadził w
dniu 5 listopada 2013 r. rozprawę pod nieobecność oskarżonej, w czasie której
przesłuchano świadka wnioskowanego przez oskarżoną.
Taka ocena Sądu, potwierdzona przez Sąd odwoławczy, jest niesłuszna. Nie
ulega wątpliwości, że zaświadczenie o niemożności wzięcia udziału przez
oskarżoną w rozprawie w dniu 5 listopada 2013 r. obiektywnie wystawił lekarz
sądowy. Nie kwestionuje tego także Sąd odwoławczy. Kodeks postępowania
karnego nie przewiduje w art. 117a § 2 żadnych szczególnych warunków
formalnych takiego zaświadczenia, od których zależałaby jego procesowa
skuteczność. Wymagań takich nie formułuje także ustawa z dnia 15 czerwca 2007
r. o lekarzu sądowym. Zawarta w tej ustawie delegacja do wydania przez Ministra
Sprawiedliwości rozporządzenia określającego wzór zaświadczenia wystawianego
przez lekarza sądowego (art. 15 ust. 7 ustawy o lekarzu sądowym) nie przewiduje
upoważnienia do określenia przez tegoż Ministra warunków ważności takiego
zaświadczenia. Wzór zaświadczenia określony w rozporządzeniu Ministra
Sprawiedliwości wydanym na podstawie delegacji ustawowej z art. 15 ust. 7 ustawy
o lekarzu sądowym ma charakter techniczno-organizacyjny i zawiera normy
4
adresowane do lekarza sądowego. Niedochowanie określonych w tym
rozporządzeniu wymagań formalnych może skutkować sankcjami wynikającymi z
ustawy o lekarzu sądowym skierowanymi przeciwko osobie wystawiającej w
niewłaściwej formie zaświadczenie. Sankcje te w żadnym przypadku nie mogą
dotyczyć pacjenta, ani też wpływać na samą ważność wystawionego
zaświadczenia w perspektywie regulacji procesowych, o ile tylko zaświadczenie
takie zawiera informacje niezbędne do ustalenia, że niestawiennictwo danej osoby
należy uznać za usprawiedliwione z uwagi na chorobę stwierdzoną przez lekarza
sądowego.
Jak wynika z akt sprawy, brak pieczęci na zaświadczeniu wystawionym
oskarżonej nie uniemożliwiał obiektywnie identyfikacji imienia i nazwiska lekarza
sądowego. Przez proste czynności sprawdzające Sąd I instancji, o ile miał
wątpliwość co do charakteru zaświadczenia, mógł zweryfikować dane lekarza, który
zaświadczenie wystawił, zwłaszcza, że zgodnie z art. 15 ustawy o lekarzu
sądowym, każde zaświadczenie wystawione przez takiego lekarza odnotowywane
jest w specjalnym rejestrze, zaś wykaz lekarzy sądowych prowadzi Prezes Sądu
Okręgowego. Figurujący pod zaświadczeniem przedstawionym przez oskarżoną
podpis lekarza, pozwalał na identyfikację jego inicjałów, możliwe było także
stwierdzenie, że w podpisie tym jako pierwsze wskazano nazwisko, a następnie
imię lekarza.
Należy nadto podkreślić, że strona postępowania nie może być obciążona
kontrolą prawidłowości wykonywania przez lekarza sądowego obowiązków
wyznaczonych mu przez rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 15
stycznia 2008 r. w sprawie wzoru zaświadczenia wystawianego przez lekarza
sądowego oraz wzoru rejestru wystawionych zaświadczeń.
Mając na względzie powyższe okoliczności należy stwierdzić, że w
postępowaniu przed Sądem I instancji ujawniła się bezwzględna przyczyna
odwoławcza określona w art. 439 § 1 pkt 11 k.p.k., co musiało skutkować
uchyleniem zaskarżonego wyroku oraz utrzymanego nim w mocy wyroku Sądu I
instancji. W ponownym postępowaniu, sąd I instancji rozpoznając sprawę dochowa
5
wszystkich wymagań wynikających z regulacji prawa procesowego, a odnoszących
się do udziału oskarżonego w postępowaniu.