Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 01 kwietnia 2016 r.

Sąd Rejonowy w. T. III Wydział Rodzinny i Nieletnich w składzie:

Przewodniczący: SSR Ewa Stępień

Protokolant st. sekr. sądowy Janina Ryszczyk

po rozpoznaniu w dniu 01 kwietnia 2016 r. w. T.

sprawy z powództwa:

R. F.

przeciwko:

M. F.

o:

alimenty

I.  oddala powództwo

II.  nie obciąża powódki kosztami procesu poniesionymi przez pozwanego.

Sygn. akt III RC 4/16

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 31 grudnia 2015r. skierowanym przeciwko M. F., powódka R. F. wnosiła o zasądzenie tytułem alimentów na jej rzecz kwoty po 500,- zł miesięcznie, poczynając od 10 września 2015r., co 10-dnia każdego miesiąca, wraz z 8% odsetkami w razie zwłoki w płatności każdej z rat.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że od 2008r. jej były mąż przestał płacić na jej rzecz alimenty zasądzone w wyroku rozwodowym, zaś po przejściu na emeryturę jej sytuacja materialna pogorszyła się. Od 2008r. do sierpnia 2015r. pozwany pomagał finansowo powódce na jej prośby.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa, wskazując że do 2015r. pomagał powódce finansowo lecz od września 2015r. jego źródłem utrzymania jest tylko emerytura zaś jego stan zdrowia znacznie się pogorszył co wymaga większych nakładów finansowych.

Na rozprawie strony podtrzymały swoje stanowiska wyrażone w pismach procesowych.

Sąd ustalił co następuje:

M. F. i R. F. zawarli związek małżeński przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego w T. w dniu (...)

Małżeństwo to zostało rozwiązane przez rozwód wyrokiem Sądu Okręgowego w. T. z dnia (...). w sprawie o sygn. akt (...). Rozwód został orzeczony bez orzekania o winie stron.

W wyroku rozwodowym małżonkowie F. dokonali podziału nieruchomości, jak też M. F. został zobowiązany do zapłaty tytułem alimentów na rzecz R. F. kwoty po(...),- zł miesięcznie.

Po rozwodzie M. F. zadeklarował wobec byłej żony pomoc w razie potrzeby, w tym też finansową.

/dowód: akt małżeństwa, wyrok orzekający rozwód - akta (...), oraz k. 6, 7, pisma pozwanego – k. 48-49/

Przez 5 lat, do 2008r. M. F. wywiązywał się regularnie z orzeczonego obowiązku alimentacyjnego wobec byłej żony.

Do tego czasu – do 31.08.2008r. R. F. pracowała zawodowo jako (...) w W..

Od 2008r. R. F. przeszła na emeryturę. W tym czasie próbując wyremontować dom źle zainwestowała pieniądze, na skutek czego nie miała możliwości zapłacenia za remont i w związku z zadłużeniem została zmuszona do sprzedaży domu. Cena za sprzedaż domu pokryła częściowo zadłużenie, lecz nie pozostawiła powódce żadnych oszczędności.

W trudnych sytuacjach R. F. zwracała się o pomoc finansową do swojego byłego męża M. F..

M. F. będąc (...) na (...) (...) w T. aktywnie pracował też (...) i miał możliwość udzielenie byłej żonie pomocy finansowej.

W styczniu 2010r. R. F. otrzymała od swojego byłego męża kwotę łącznie (...) zł zaś w czerwcu 2010r. dodatkowo (...),- zł.

Poza tym w różnego rodzaju sytuacjach, w razie potrzeby R. F. telefonicznie zwracała się o pomoc finansową do byłego męża który jej takiej pomocy udzielał.

/dowód: przesłuchanie W. F. i M. B. – k. 34-36, Potwierdzenie wpłat – k. 24-26, świadectwo pracy R. F. – k. 51-52/

W styczniu 2015r. R. F. złożyła pisemne oświadczenie, że po rozwodzie M. F. spełnił wobec niej wszelkie zobowiązania i nie będzie miała wobec niego żadnych roszczeń. W zamian M. F. zobowiązuje się wpłacać jej (...),- zł miesięcznie od lutego 2015r.

/dowód: oświadczenie – k. 32/

Obecnie R. F. utrzymuje się z emerytury w wysokości (...) zł. Na jej konto wpływa miesięcznie kwota (...)zł bowiem z emerytury pobierana jest suma (...) zł na zaległości z związku z zadłużeniami egzekwowanymi przez Komornika. Stan zadłużenia jest poważny, według wiedzy powódki około (...),- zł.

Powódka wynajmuje mieszkanie w N., za którego utrzymanie płaci łącznie około 1200,- zł miesięcznie. Mieszkanie jest duże, m około 56 mkw. Powódka ma też samochód, który użytkuje.

Córka stron nie pomaga matce finansowo. Sama nie pracuje, jest na utrzymaniu męża. Pozostaje w kontakcie z matką

Powódka choruje na (...). Dotychczas nie ustaliła kosztów swojego leczenia, wie tylko że ma takie schorzenia.

/dowód: wyciąg bankowy, zaświadczenie – k. 9, 45, przesłuchanie powódki – k. 56-57/

Pozwany M. F. do 31 sierpnia 2015r. zatrudniony był na (...) (...) w T. a stanowisku (...). We wrześniu i październiku 2015r. z tytułu pracy na (...) otrzymał jeszcze dochody (netto w sierpniu 2015r. – (...) zł, we wrześniu 2015r. – (...) zł i w październiku 2015r. – (...) zł).

Od września 2015r. M. F. utrzymuje się z emerytury w wysokości około (...) zł. M. F. cierpi na chorobę P.. W związku z tą chorobą ponosi koszty leczenia około 1000,- zł miesięcznie i koszty rehabilitacji ok. 500,- zł miesięcznie. Koszty utrzymania domu i rodziny ponosi razem z obecną żoną W. F..

/dowód: zaświadczenie – k.31 , przesłuchanie W. F. – k. 34/

Sąd zważył co następuje:

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów w postaci zaświadczeń o dochodach stron, wyroku Sądu Okręgowego w. T. z dnia 11.06.2003r., odpisu aktu małżeństwa stron, wyciągu bankowego powódki, potwierdzeń wpłat pieniężnych przez pozwanego na rzecz powódki, świadectwa pracy powódki oraz przesłuchania świadków W. F. i M. B. jak też przesłuchania powódki R. F..

Stan faktyczny w sprawie był co do zasady bezsporny, a dowody niekwestionowane przez strony. Dlatego Sąd uznał je za wiarygodne w całości, bowiem stanowisko stron wobec tych dowodów nie dało podstaw do podważenia wiarygodności któregokolwiek z nich.

Zarówno dokumenty urzędowe, jak i dokumenty prywatne dołączone przez strony, nie budziły żadnych zastrzeżeń strony przeciwnej.

W sprawie nie ulegało wątpliwości, że małżeństwo R. i M. F. zostało rozwiązane przez rozwód bez orzekania o winie na mocy wyroku Sądu Okręgowego w. T. z dnia (...). w sprawie (...).

Zgodnie z tym wyrokiem od 2003r. do 2008r. M. F. płacił byłej żonie R. F. alimenty w zasądzonej wysokości (...) zł.

Od września 2008r. R. F. przeszła na emeryturę. Jej stan majątkowy pogorszył się, gdy źle zainwestowała pieniądze biorąc w 2009r. wysoko oprocentowaną pożyczkę, której potem nie miała możliwości spłacić, co skutkowało sprzedażą domu w celu spłaty części zadłużenia. Całość ceny sprzedaży za dom została przeznaczona na spłatę zadłużenia, ale jest ono nadal jest aktualne i jest spłacane z emerytury powódki, w łącznej kwocie (...)zł miesięcznie.

Do sierpnia 2015r. M. F. z mniejszą lub większą regularnością pomagał byłej żonie finansowo, na jej prośbę przekazując jej mniejsze lub większe kwoty pieniężne.

Od września 2015r., kiedy pozwany przeszedł na emeryturę i dużą części jego dochodów pochłaniają koszty utrzymania domu i leczenia poważnej choroby zaprzestał pomagania finansowo byłej żonie.

Zgodnie z art. 60 § 1 k.r.o. małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.

Przesłanki tego obowiązku polegają na kumulatywnym wystąpieniu niedostatku oraz braku wyłącznej winy rozkładu pożycia po stronie małżonka uprawnionego, podczas gdy zobowiązany musi mieć możliwości zarobkowe i majątkowe do świadczenia w odpowiednim zakresie. Gdy zaistnieją łącznie te trzy przesłanki, sąd zobowiązany jest orzec alimenty na podstawie art. 60 § 1 k.r.o. Zakres świadczeń jest „odpowiedni" do potrzeb uprawnionego i możliwości zobowiązanego [S. T., Komentarz do art.60 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w: A. M., D. H., H. J., L.-R. A., O. A., S. T., S. A., Z. A., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Opublikowano: LEX, 2013, Stan prawny: 2013.06.30].

Wedle poglądów doktryny i orzecznictwa, stan niedostatku jest to brak własnych środków utrzymania (zarobków lub dochodów) oraz możliwości pełnego zaspokojenia potrzeb uprawnionego, które należy uznać za uzasadnione w jego konkretnej, rozpatrywanej indywidualnie sytuacji życiowej (społecznej, zdrowotnej, wiekowej). Nie jest natomiast w niedostatku ten, kto: 1) jest zdolny do pracy, a jednak nie chce pracować, 2) ten, kto uzyskuje dochody wystarczające na koszty utrzymania, choć nie pochodzą one z pracy, 3) ani również osoba niezdolna do pracy i niemająca dochodów wystarczających na pokrycie kosztów utrzymania, jeśli jest właścicielem przedmiotów majątkowych, których zbycie jest możliwe i dostarczyłoby funduszy wystarczających na koszty utrzymania, np. przychody z ulokowanych w banku dużych oszczędności [por. wyroki SN: z dnia 5 czerwca 1962 r., I CR 444/61, OSNCP 1962, nr 10, poz. 227, z dnia 19 maja1975 r., III CRN 55/75, OSNC 1976, nr 6, poz. 133, z dnia 5 lipca 2000 r., I CKN 226/00, LEX nr 51343; orzeczenie SN z dnia 28 września 1958 r., II CR 817/57, OSPiKA 1959, poz. 294 oraz S. T., Komentarz do art.60 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w: A. M., D. H., H. J., L.-R. A., O. A., S. T., S. A., Z. A., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Opublikowano: LEX, 2013, Stan prawny: 2013.06.30].

Jak trafnie wskazał Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 10 lutego 2004 r., I ACa 1422/2003, Wokanda 2005, nr 2, s. 46: „Niedostatek stanowiący podstawę zasądzenia alimentów na rzecz rozwiedzionego małżonka (art. 60 § 1 k.r.o.) ma charakter względny, stąd małżonek domagający się alimentów winien w pełni wykorzystać wszystkie możliwości w celu uzyskania dochodów niezbędnych do zaspokojenia usprawiedliwionych własnych potrzeb".

Zakres świadczenia alimentacyjnego zależy od „usprawiedliwionych potrzeb" uprawnionego, przy uwzględnieniu „możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego”. Usprawiedliwione potrzeby uprawnionego obejmują przede wszystkim wydatki związane z utrzymaniem na poziomie minimum socjalnego m.in. na zakup wyżywienia, ubioru, leków, podstawowych środków higienicznych do życia. Z kolei zakres możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego jest rozumiany w doktrynie i orzecznictwie szeroko. Zasadne bowiem jest oparcie się na możliwościach zarobkowych pozwanego, a nie tylko na jego aktualnych zarobkach. Zakres obowiązku alimentacyjnego może i powinien być większy od wynikającego z faktycznych zarobków i dochodów zobowiązanego, jeśli przy pełnym i właściwym wykorzystaniu jego sił i umiejętności zarobki i dochody byłyby większe, a istniejące warunki społeczno-gospodarcze i ważne przyczyny takiemu wykorzystaniu nie stoją na przeszkodzie [tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 maja 1975r. III CRN 48/75 Lex nr 7702].

Z kolei, zgodnie z przepisem art. 60 § 3 k.r.o., czas trwania obowiązku alimentacyjnego w odniesieniu do małżonka nie uznanego za winnego rozkładu pożycia (art. 60 § 1 k.r.o.), jest z góry ograniczony terminem. Jego obowiązek wygasa po pięciu latach od orzeczenia rozwodu.

Przepis art. 60 § 3 k.r.o. przewiduje jednak, że z uwagi na szczególne okoliczności, istnieje możliwość przedłużenia tego terminu przez sąd na żądanie uprawnionego. Do wyjątkowych okoliczności uzasadniających przedłużenie obowiązku alimentacyjnego, o którym mowa w art. 60 § 3 in fine k.r.o., orzecznictwo SN zalicza m.in.: kalectwo, chorobę psychiczną, długotrwałość pożycia małżonków, znaczne dysproporcje w ich statusie materialnym po rozwodzie, obiektywne przyczyny uniemożliwiające lub ograniczające zarobkowanie, a także możliwość pomocy ze strony innych członków rodziny (por. uchwała SN z dnia 31 października 1973 r., III CZP 58/73, OSNCP 1974, nr 5, poz. 85; uchwała SN z dnia 16 kwietnia 1975 r., III CZP 22/75, OSNCP 1976, nr 3, poz. 36; wyrok SN z dnia 12 września 2001 r., V CKN 445/00, LEX nr 52490). Wyjątkowymi okolicznościami, o których mowa, są nie tylko nagłe zdarzenia – wypadki powodujące kalectwo, ale również niektóre choroby, wywołujące silny rozstrój zdrowia, np. prowadzące do poważnych operacji. (por. wyrok SN, 1998-09-03, I CKN 1029/97, LEX nr 1215906). Nie są jednak wyjątkowymi okolicznościami w rozumieniu art. 60 k.r.o. stopniowy ubytek sił, dolegliwości i schorzenia byłego małżonka, występującego z żądaniem przedłużenia terminu pięcioletniego, dotykające go w miarę upływu życia.

Sąd Najwyższy przyjmuje, że przedłużenie pięcioletniego terminu przewidzianego w art. 60 § 3 k.r.o. może nastąpić tylko wtedy, gdy wyjątkowe okoliczności, wymienione w tym przepisie, powstały przed upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu (wyrok SN z dnia 28 stycznia 1999 r., III CKN 1041/98, LEX nr 36457).

W orzecznictwie podkreślono, że obowiązek alimentacyjny między rozwiedzionymi małżonkami stanowi kontynuację obowiązku alimentacyjnego istniejącego w czasie trwania małżeństwa (z art. 27 k.r.o.), to jego przedłużenie polega na przekształceniu obowiązku małżonka niewinnego na obowiązek alimentacyjny oparty na zasadach ogólnych (uchwała SN z dnia 26 lutego 1970 r., III CZP 109/69, OSNCP 1970, nr 10, poz. 181).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, że bezspornym w sprawie jest, iż małżeństwo powódki i pozwanego zostało rozwiązane przez rozwód bez orzekania o winie.

W ocenie Sądu jednak, po stronie powódki nie zachodzi niedostatek w rozumieniu art. 60 § 1 kro, jak również powódka nie udowodniła, by jej przypadek należało traktować jako wypadek szczególny uzasadniający przedłużenie obowiązku alimentacyjnego poza okres 5-letni od chwili uprawomocnienia się wyroku rozwodowego stron.

W przedmiotowej sprawie nie ulega wątpliwości, iż obecna sytuacja życiowa powódki wykazuje różnicę w porównaniu z jej sytuacją w pewnym okresie po orzeczeniu rozwodu. Należy jednak mieć na uwadze, że różnica ta podyktowana jest przede wszystkim błędnymi decyzjami finansowymi powódki (skutkującymi utratą domu oraz zajęciem komorniczym) jak i pogorszonym stanem zdrowia powódki ale spowodowanym tylko i wyłącznie upływającym czasem i wiekiem powódki. Schorzenia które się u niej ujawniają obecnie to skutek upływu czasu ((...), (...)) i są one naturalnymi dolegliwościami wieku emerytalnego.

W ocenie Sądu powódka jest stanie zaspokoić swoje usprawiedliwione potrzeby. Ma ona stały regularny dochód w postaci emerytury w stosunkowo przyzwoitej kwocie (...). Nawet po potrąceniach wysokość wypłaconej powódce emerytury – (...) zł zdaniem Sądu jest w stanie zaspokoić usprawiedliwione potrzeby powódki. Kwota na przekracza nawet poziom minimalnego wynagrodzenia krajowego.

Sąd uznał, że w tej sytuacji powódka ma możliwość samodzielnego utrzymania się na godnym poziomie życia, z pewnością skromnym i oszczędnym, ale godnym. Zauważyć trzeba przy tym, że powódka nie ma żadnych nadzwyczajnych wydatków, które dodatkowo obciążałyby jej dochody, mieszka i utrzymuje się sama i ponosi zwykłe koszty utrzymania dorosłej osoby (utrzymanie mieszkania, wyżywienie, standardowe leki). Nie ma także na utrzymaniu innych osób. Dlatego zdaniem Sądu powódka nie znajduje się w niedostatku.

Zdaniem Sądu powódka nie wykazała także, żeby w sprawie zachodziły wyjątkowe okoliczności, które nakazywałyby przedłużenie obowiązku alimentacyjnego zasądzonego w wyroku rozwodowym na czas powyżej 5 lat i żeby pojawiały się one przed dniem (...). (pięć lat od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego).

Sąd nie przeoczył faktu, że od 2008r. powódka przeszła na emeryturę i jej dochody zmniejszyły się w związku z tym, ani faktu że podjęła złą decyzję finansową zaciągając wysokoprocentową pożyczkę, która do dnia dzisiejszego obciąża ją finansowo, lecz w ocenie Sądu nie są to okoliczności które zasługują na miano wyjątkowych określonych w art. 60 § 3 k.r.o. a nadto powstały po (...).

Należy przy tym zaznaczyć, że orzecznictwo Sądu Najwyższego jest zgodne i konsekwentne w kwestii, że dobrowolna pomoc ze strony małżonka rozwiedzionego po upływie 5 lat od rozwodu nie stanowi domniemania przedłużenia obowiązku alimentacyjnego.

Wskazać należy, iż sprawą drugorzędną w tym momencie – wobec ustalenia, że powódka nie znajduje się w niedostatku ani, że nie zachodzą wyjątkowe okoliczności o których mowa w art. 60 § 3 k.r.o. - stają się rozważania odnośnie możliwości majątkowych i zarobkowych pozwanego. Jednak zaznaczenia wymaga mimo wszystko, że możliwości finansowe pozwanego także zasadniczo zmieniły się, zmniejszyły od czasu rozwodu. Wcześniej pozwany pracował (...), a nadto czerpał dochody z pracy (...) obecnie jego źródłem dochodu jest emerytura. Faktem jest, że wysokość emerytury pozwanego jest większa niż powódki, ale jego stan zdrowia jest również nieporównywalnie gorszy, niż stan zdrowia powódki. Postępująca choroba P. powoduje, że pozwany zmuszony jest przeznaczać duże kwoty pieniędzy na leczenie i rehabilitację, w tym zakresie nie może liczyć na pomoc i wsparcie byłej żony.

Powódka wykazała się dotychczas brakiem przewidywalności, bowiem fakt przejścia na emeryturę był naturalny i mogła ona czynić niewielkie oszczędności tak z własnych dochodów jak i z alimentów w dość dużej kwocie otrzymanych przez 5 lat od byłego męża, a także z kwoty łącznie (...),- zł otrzymanych od niego w 2010r., by na czas emerytury móc z tych zasobów korzystać. Podobnie decyzja o zaciągnięciu pożyczki na wysoki procent także była dość nieprzemyślana, przy fakcie że powódka była już na emeryturze. Te decyzje skutkują teraz niższymi dochodami powódki, ale nie tak niskimi, żeby narażona była jej egzystencja. Zdaniem Sądu błędnymi (ale samodzielnymi) decyzjami powódki nie może być obciążony pozwany, który dotąd wykazał się znaczną hojnością i życzliwością wobec byłej żony, co czynił bez żadnych podstaw prawnych i bez żadnego obowiązku prawnego.

Powyższe, jak też fakt poważnej i postępującej choroby pozwanego, przy braku jakichkolwiek sygnałów, żeby powódka w tej trudnej chorobie udzielała pomocy czy chociażby wsparcia pozwanemu wyklucza także rozważanie przedłużenia obowiązku alimentacyjnego w oparciu o zasady współżycia społecznego, co ze względu na treść pozwu Sąd także wziął pod uwagę.

Niewątpliwie pozwany po rozwodzie zadeklarował powódce pomoc, także materialną, nie tylko w formie alimentów, ale także pomocy w każdej potrzebie, co było konsekwencją 40 –letniego związku małżeńskiego (co wynika z treści bardzo osobistego listu do powódki). Niewątpliwie również z tej deklaracji przez 12 lat się wywiązywał (najpierw w formie alimentów potem pomocy w potrzebie), z czego powódka korzystała. Niemniej jednak w ostatnim czasie to pozwany ciężka i postępująca choroba, której 13 lat temu pozwany przewidzieć nie mógł, znacznie utrudnia mu wywiązywanie się z tej obietnicy pomocy. Z akt sprawy, nawet z przesłuchania powódki nie wynika, żeby ona sama w czasie postępującej choroby pozwanego w jakiś sposób służyła mu pomocą i wsparciem.

Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, ze w okolicznościach sprawy brak jest podstaw do uwzględnienia powództwa i przedłużenie obowiązku alimentacyjnego pozwanego M. F. wobec powódki R. F. i dlatego powództwo w całości oddalił.

Na wstępnym etapie postępowania pozwany wnosił o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego, potem z tych kosztów rezygnując, dlatego Sąd nie obciążył kosztami procesu poniesionymi przez pozwanego powódki pomimo przegranej sprawy.