Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Poznań, dnia 6 kwietnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu XVIII Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:SSO Iwona Godlewska

Protokolant:sekretarz sądowy Iwona Kucemba

po rozpoznaniu w dniu 6 kwietnia 2017 r. w Poznaniu na rozprawie

sprawy z powództwa D. S.

przeciwko W. G.

o ustalenie

1.  Oddala powództwo

2.  Zasądza od powódki na rzecz pozwanego kwotę 7217 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

/-/SSO Iwona Godlewska

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 30 sierpnia 2016 r. skierowanym przeciwko W. G., powód P. S. wniósł o stwierdzenie nieważności umowy sprzedaży, nieruchomości położonej w O., gm. Czerwonak, stanowiącej działkę nr (...), o obszarze 897 m ², dla której Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w Poznaniu, prowadzi księgę wieczystą nr (...), zawartej w formie aktu notarialnego z dnia 30 stycznia 1992 r., Repertorium A.III.nr 947/92 przed notariuszem Z. T. oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych. Ponadto wniósł o zwolnienie od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych oraz udzielenie zabezpieczenia na czas trwania niniejszego postępowania poprzez wpis w dziale III księgi wieczystej (...) zakazu zbywania nieruchomości.

Uzasadniając swoje stanowisko powód wskazał, że umowa będąca przedmiotem pozwu jest nieważna, gdyż została zawarta dla pozoru w celu uniknięcia przez powoda odpowiedzialności za długi. Powód w spornej nieruchomości zamieszkuje wraz z rodziną, a pozwany uzależnia zwrotne przeniesienie własności nieruchomości od zapłaty przez powoda na jego rzecz kwoty 60.000 zł. Podkreślono, że pozwany wystawił nieruchomość na sprzedaż.

Postanowieniem z dnia 19 września 2016 r. Sąd zwolnił powoda od kosztów sądowych w całości.

Postanowieniem z dnia 30 września 2016 r. Sąd oddalił wniosek powoda o zabezpieczenie powództwa.

W odpowiedzi na pozew z dnia 31 października 2016 r. pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. A ponadto wniósł o oddalenie wniosku o udzielenie zabezpieczenia poprzez wpis w księdze wieczystej (...) zakazu zbywania nieruchomości.

W uzasadnieniu pozwany wskazał, że nabył od powoda nieruchomość położoną w O.. Zakup nieruchomości powoda po atrakcyjnej cenie traktował jako inwestycję długoterminową. Pozwany podkreślił, że fakt zawarcia umowy najmu wynikał z tego, że wstrzymywał się z podjęciem decyzji o rozbudowie domu. Pozwany obecnie samodzielnie reguluje zobowiązania związane z utrzymaniem nieruchomości w zakresie podatku od nieruchomości. Wskazano, że powód w ostatnim okresie regulował opłaty z tytułu czynszu ze znacznym opóźnieniem, stąd decyzja o sprzedaży nieruchomości.

Na rozprawie w dniu 3 listopada 2016 r. pełnomocnik powoda wniósł o zawieszenie postępowania z uwagi na śmierć powoda i wstąpienie jego spadkobierców do sprawy.

Postanowieniem z dnia 5 stycznia 2017 r. Sąd zawiesił postępowanie w sprawie na podstawie art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c.

W piśmie z dnia 5 stycznia 2017 r. pełnomocnik powoda wniósł o podjęcie zawieszonego postępowania oraz wskazał, iż w miejsce powoda do sprawy wstępuje małżonka powoda D. S..

Postanowieniem z dnia 17 stycznia 2017 r. Sąd podjął zawieszone postępowanie w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

P. S. w dniu 30 stycznia 1992 r. sprzedał pozwanemu W. G. nieruchomość położoną w O., gminie C., stanowiącą działkę nr (...) o powierzchni 897 m ², dla której Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w Poznaniu prowadzi księgę wieczystą nr (...). Z treści umowy sprzedaży, zawartej w formie aktu notarialnego wynika, że pozwany za przedmiotową nieruchomość zapłacił kwotę 200.000.000 zł.

Strony w dniu 12 sierpnia 1992 r. zawarły umowę najmu nieruchomości, w świetle której powód wraz z rodziną nadal mieszkali w budynku. Następnie w dniu 20 grudnia 2012 r. oraz w dniu 16 grudnia 1993 r. sporządzono aneksy do umowy najmu, szczegółowo regulując zobowiązania stron. Umowę zawarto na czas nieoznaczony.

Pozwany za pośrednictwem swojego pełnomocnika rozwiązał umowę najmu lokalu ze skutkiem natychmiastowym. Jednocześnie pozwany zażądał opróżnienia i opuszczenia nieruchomości oraz jej wydania w terminie do końca sierpnia 2016 r. P. S. oraz jego rodzina nie wydała pozwanemu nieruchomości oraz nie wyprowadziła się z budynku. Pozwany wystawił nieruchomość na sprzedaż za kwotę 407.000 zł.

dowód: oferta sprzedaży nieruchomości k. 13-14, pismo pełnomocnika pozwanego z dnia 9 sierpnia 2016 r. wraz z dowodem doręczenia k. 15-17, akt notarialny z dnia 30 stycznia 1991 r. Rep. A.III.nr 947/92 k. 26-28, odpis księgi wieczystej nr (...) k. 31-35, umowa najmu z dnia 12 sierpnia 1992 r. k. 71-72 wraz z aneksem z dnia 20 grudnia 1992 r. k. 73 oraz z dnia 16 grudnia 1993 r. k. 74.

Powód twierdził, że umowa sprzedaży nieruchomości jest nieważna, albowiem została zawarta dla pozoru. Zamiarem stron miało być uniemożliwienie wierzycielom egzekucji ze spornej nieruchomości w związku z długami powoda. Powód również twierdził, że nie otrzymał od pozwanego ceny nabycia nieruchomości oraz strony zawarły fikcyjną umowę najmu, która nie była nigdy wykonywana, gdyż powód nie płacił ustalonego w tej umowie czynszu. Powód stwierdził, że pozwany uzależniał powrotne przeniesienie własności nieruchomości od zapłaty na jego rzecz kwoty 60.000 zł, zaś z córką powoda M. S. miał prowadzić negocjacje odnośnie zapłaty ceny w wysokości 200.000 zł. Brak akceptacji warunków pozwanego miał doprowadzić do wystawienia nieruchomości na sprzedaż.

Vide: twierdzenia powoda k. 2-8.

Pozwany nie włada nieruchomością, będącą przedmiotem niniejszego postępowania. Pozwany twierdził, że zapłacił cenę nabycia za nieruchomość, w której mieszka rodzina S.. Ponadto miał aneksować umowę najmu, określając wzajemne zobowiązania stron, jednocześnie otrzymując z tego tytułu czynsz. Pozwany twierdził, że powodem dla którego zażądał wydania nieruchomości oraz opuszczenia jej przez rodzinę powoda była okoliczność, że powód opóźniał się ze znacznym opłacaniem czynszu za najem lokalu. Pogarszająca się sytuacja finansowa powoda, miała zmusić pozwanego do opłacania podatku od przedmiotowej nieruchomości.

Vide : twierdzenia pozwanego k. 64-69.

Po zmarłym w dniu 8 października 2016 r. powodzie P. S. dziedziczyła jego żona D. S..

Dowód: protokół dziedziczenia oraz protokół z przyjęcia oświadczenia o przyjęciu spadku k. 97-103.

Oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd doszedł do następujących wniosków:

Sąd dał wiarę powołanym wyżej dokumentom stanowiącym podstawę ustaleń faktycznych, gdyż nie były przez strony kwestionowane, jak również nie budziły wątpliwości sądu co do ich prawdziwości i autentyczności. Podkreślić przy tym należy, że zgodnie z art. 244 § 1 k.p.c. dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Z kolei w świetle art. 245 k.p.c. dokument prywatny stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie.

Na rozprawie w dniu 6 kwietnia 2017 r. Sąd oddalił wszystkie wnioski dowodowe zgłoszone przez powoda i pozwanego, poza już złożonymi do akt dokumentami, z uwagi na to, że nie mają wpływu na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy, a tylko przedłużałyby postępowanie. Będą miały one znaczenie, ale w postępowaniu o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, w którym Sąd bada, kto jest rzeczywistym właścicielem nieruchomości.

Sąd zważył, co następuje:

Powód wnosił o stwierdzenie nieważności umowy z dnia 30 stycznia 1992 r., mocą której pozwany nabył własność wskazanej nieruchomości.

Zgodnie z art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Orzecznictwo Sądu Najwyższego jednoznacznie wskazuje, że interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. z reguły nie zachodzi wtedy, gdy osoba zainteresowana może na innej drodze np. w procesie o świadczenie, o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego, a nawet w drodze orzeczenia o charakterze deklaratywnym, osiągnąć w pełni ochronę swych praw (wyr. SN z 22.11.2002r., IV CKN 1519/00, wyr. SN z 21.01.1998r., II CKN 572/97). Kryterium interesu prawnego powoda w żądaniu ustalenia nie przesądza o dopuszczalności wytoczenia powództwa z art. 189 kpc, decyduje natomiast o tym, czy w konkretnych okolicznościach, powództwo to jest zasadne. Konsekwencją niewykazania przez powoda istnienia interesu prawnego jest oddalenie powództwa o ustalenie (wyr. SN z 6.06.1997r., II CKN 201/97, wyr. SN z 5.10.2000r., II CKN 750/99).

Wobec powyższego, Sąd w pierwszej kolejności bada, czy istnieje interes prawny powoda uzasadniający oparcie powództwa na art. 189 k.p.c., gdyż interes prawny jest materialnoprawną przesłanką powództwa o ustalenie. W przypadku niniejszej sprawy powód (obecnie powódka, jako jego spadkobierczyni, która wstąpiła do toczącego się postępowania) takiego interesu prawnego nie posiada. Powinna ona bowiem wystąpić z dalej idącym powództwem o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. W ten sposób nie tylko przesądziłaby o tym, czy prawo to jej przysługuje, ale zlikwidowałaby stan niepewności co do swego prawa, gdyż nawet uwzględnienie jej powództwa opartego na art. 189 kpc nie powodowałoby wprost zmiany wpisu w księdze wieczystej, co mogłoby stanowić w dalszym ciągu stan zagrożenia dla powódki (tak w wyr. SN z 22.11.2002r., IV CKN 1519/00).

Art. 10 § 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r., poz. 790 ze zm.) stanowi, że w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym osoba, której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nieistniejącego obciążenia lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności. Legitymowanym do zgłoszenia takiego powództwa jest osoba uprawniona do złożenia wniosku o dokonanie wpisu w księdze wieczystej w rozumieniu art. 626 ² § 5 kpc (uchwała SN z 15.03.2006r., III CZP 106/05), co oznacza, że w stanie faktycznym niniejszej sprawy mogłaby to być powódka. W przypadku uwzględnienia powództwa Sąd uzgodni stan prawny księgi wieczystej przez wpisanie w dziale II powódki jako właściciela, jeżeli natomiast ustali, że powódka nie jest właścicielem, to oddali powództwo z braku legitymacji czynnej. W tym postępowaniu Sąd będzie badał czy przeszło prawo własności na pozwanego czy nie i w konsekwencji jaki jest rzeczywisty stan prawny spornych nieruchomości.

W związku z tym, że brak jest interesu prawnego po stronie powódki, Sąd w punkcie 1 wyroku oddalił powództwo.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015.1804 ze zm.). Wobec przegrania przez powódkę sprawy, Sąd obciążył ją kosztami procesu i zasądził od powódki na rzecz pozwanego kwotę 7.217 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego pozwanego wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa, o czym orzeczono w punkcie 2 wyroku.

SSO Iwona Godlewska