Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 sierpnia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 sierpnia 2018 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...) Spółki komandytowej w W.

przeciwko Miastu K.

o ustalenie

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 19 czerwca 2017 r., sygn. akt II C 630/16

1)  oddala apelację;

2)  zasądza od powódki na rzecz pozwanego 4 050 (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Joanna Naczyńska SSA Roman Sugier SSA Małgorzata Wołczańska

Sygn. akt I ACa 97/18

UZASADNIENIE

Powódka (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., przekształconą w toku procesu
w (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (...) Spółkę Komandytową” z siedzibą w W., w pozwie skierowanym przeciwko Miastu K. wnosiła o ustalenie, że aktualizacja opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej położonej w K. przy
Al. (...), stanowiącej własność Miasta K., obejmującej działki ewidencyjne nr : (...) z obrębu (...), o łącznej powierzchni 37,691 m ², ustalona przez pozwanego wypowiedzeniem z dnia
28 listopada 2012 r. jest nieistniejąca.

Jako żądanie ewentualne powódka wnosiła o ustalenie wysokości opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste wspomnianej nieruchomości w dotychczasowej wysokości, tj. 170.976, 70 złotych bądź niższej niż wskazana w wypowiedzeniu
z dnia 28 listopada 2012 r., tj. 265.612,13 złotych.

Uzasadniając żądanie główne powódka podała, że kwestionowana aktualizacja
z 28 listopada 2012 r. wypowiada i aktualizuje opłatę za grunt składający się
z wyspecyfikowanych w niej działek geodezyjnych a nie dotyczy wypowiedzenia
i aktualizacji opłaty za wieczyste użytkowanie nieruchomości jak tego wymagają przepisy ustawy o gospodarowaniu nieruchomości. Zdaniem powódki istnieją różnice miedzy pojęciem nieruchomości gruntowej a zbiorem działek geodezyjnych stanowiących części składowe nieruchomości. Inna też jest wycena nieruchomości a inna poszczególnych działek wchodzących w jej skład.

Dlatego zdaniem powódki zasadne jest też żądanie ewentualne, gdyż Prezydent Miasta K. dokonując aktualizacji opłaty błędnie utożsamił sumę wartości poszczególnych działek z wartością nieruchomości, a nadto nie uwzględnił okoliczności wpływających na obniżenie jej wartości.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wnosił o oddalenie powództwa i o zasądzenie od powódki na jego rzecz kosztów procesu.

Zarzucił, że powódka podjęła już wcześniej próbę zakwestionowania wypowiedzenia opłaty za wieczyste użytkowanie i aktualizacji tej opłaty
w wyższej wysokości w trybie postępowania administracyjnego i sądowego lecz jej działania w tym zakresie okazały się bezskuteczne. Próba zakwestionowania przez powódkę aktualizacji z 28 listopada 2012 roku w trybie powództwa ustalającego z powołaniem się na przepis art. 189 k.p.c. w ocenie pozwanego jest niedopuszczalna. Ponadto pozwany podał, że w jego ocenie dokonana aktualizacja opłaty została oparta na prawidłowym oszacowaniu wartości nieruchomości pozostającej w wieczystym użytkowaniu powódki.

Wyrokiem z dnia 19 czerwca 2017 r. Sąd Okręgowy w Katowicach odrzucił powództwo główne w zakresie dotyczącym ustalenia, że aktualizacja opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej położonej
w K. przy Al. (...) ustalona przez pozwanego wypowiedzeniem z 2012 r. jest nieistniejąca za 2013 i 2014 rok (pkt1), oddalił powództwo główne w pozostałej części (pkt 2), odrzucił powództwo ewentualne
w całości (pkt 3) oraz zasądził od powódki na rzecz pozwanego 7.200 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 4).

Orzeczenie Sądu pierwszej instancji zostało oparte na następujących ustaleniach faktycznych.

Powodowa Spółka jest wieczystym użytkownikiem nieruchomości gruntowej stanowiącej własność pozwanej gminy M. K.. W skład tej nieruchomości wchodzą działki geodezyjne o jakich mowa w pozwie. Prezydent Miasta K. pismem z dnia 28 listopada 2012 r. zawiadomił poprzednika prawnego powódki o wypowiedzeniu dotychczasowej opłaty za wieczyste użytkowanie w kwocie 170.876,70 zł i zaktualizowaniu jej z dniem 1 stycznia 2013 r. na kwotę 265.612,13 zł, przyjmując dla każdej z działek stawę 3 % i ceną za m ² – 241 złotych.

Od powyższego orzeczenia powódka wniosła sprzeciw do Sądu Rejonowego (...) w K., który traktowany jako pozew został odrzucony ze względu na nieuzupełnienie braków formalnych.

Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił zażalenie powódki.

Miasto K. wystąpiło z pozwem przeciwko powódce o zasądzenie na jego rzecz należności za 2013 i 2014 rok tytułem różnicy między opłatą za wieczyste użytkowanie jej nieruchomości uiszczaną przez powódkę w dotychczasowej wysokości a opłatą wynikającą z zawiadomienia o jej wypowiedzeniu
i aktualizacji tej opłaty w nowej, wyższej wysokości. W sprawie tamtej oznaczonej początkowo sygn. akt II Nc 380/14, a następnie II C 4/15 powodowa Spółka domagając się oddalenia powództwa podnosiła zarzuty tożsame z tymi, które przytoczono dla uzasadnienia pozwu w niniejszej sprawie.

Sąd Okręgowy w Katowicach w sprawie II C 4/15 wyrokiem częściowym uwzględnił powództwo, a postępowanie dotyczące żądania zapłaty dalszej opłaty za 2014 r. zawiesił.

W motywach wyroku częściowego w sprawie II C 4/15 Sąd Okręgowy wyraził pogląd, że pozwanej (a powódce w niniejszej sprawie) nie udało się skutecznie podważyć zawiadomienia o wypowiedzeniu opłaty w dotychczasowej wysokości i jej aktualizacji ustalającej opłatę w wysokości wyższej. Wniosek Spółki skierowany do Samorządowego (...) zmierzający do wykazania, że wypowiedzenie było bezpodstawne, a opłata w nowej wyższej wysokości zawyżona, został bowiem oddalony, a sprzeciw od orzeczenia Samorządowego (...) skierowany do Sądu i traktowany jako pozew został odrzucony ze względu na nieprawidłowe oznaczenie strony pozwanej w postępowaniu sądowym.

W ocenie Sądu Okręgowego w Katowicach orzekającego w sprawie II C 4/15 skutkuje to uznaniem wypowiedzenia dotychczasowej opłaty i jej aktualizacji wynikającej z zawiadomienia z dnia 28 listopada 2012 r. za skuteczne.

Mając na względzie powyższe ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy orzekający
w niniejszej sprawie uznał, że pozew w części dotyczącej nieistnienia wypowiedzenia opłaty i jej aktualizacji za lata 2013 i 2014 winien ulec odrzuceniu na mocy art. 199 §1 pkt 2 k.p.c., gdyż zachodzi zawisłość sprawy w rozumieniu tego przepisu. W sprawie o sygn. akt II C 4/15 powódka podjęła bowiem obronę przed żądaniem zapłaty różnicy w opłatach opartą na tych samych zarzutach jakie są przytoczone dla uzasadnienia powództwa głównego w niniejszej sprawie, a sprawa II C 4/15 zawisła przed wytoczeniem niniejszej sprawy o ustalenie.

Ponadto Sąd pierwszej instancji wyraził pogląd, że powódka nie posiada interesu prawnego uzasadniającego ustalenie powództwa głównego na podstawie przepisu art. 189 k.p.c. odnośnie ustalenia nieistnienia wypowiedzenia opłaty i jej aktualizacji za lata po 2014 r., gdyż obronę swych interesów majątkowych może podejmować w ramach innych postępowań, np. spraw o zapłatę opłat podwyższonej wysokości za kolejne lata. Dlatego dalej idące powództwo o ustalenie Sąd Okręgowy oddalił na mocy art. 189 k.p.c.

Odrzucenie powództwa ewentualnego Sąd Okręgowy uzasadnił w ten sposób, że powódce nie otworzyła się droga sądowa do kolejnego kwestionowania wypowiedzenia opłaty w dotychczasowej wysokości i uznania go za bezzasadne lub zakwestionowania wysokości opłaty wynikającej z aktualizacji dokonanej
28 listopada 2012 r., gdyż poprzednie postępowanie w tym zakresie zakończyło się prawomocnym odrzuceniem pozwu.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia o kosztach Sąd wskazał przepis
art. 98 k.p.c.

Wyrok został w całości zaskarżony przez powodową Spółkę.

Skarżąca zarzuciła:

1)  naruszenie przepisu art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. w związku z art. 366 k.p.c. przez błędną wykładnię tych przepisów i ich niewłaściwe zastosowanie co doprowadziło do niezasadnego przyjęcia, że w sprawie zachodzi zawisłość sporu;

2)  naruszenie art. 78 w związku z art. 77 ust. 1 i art. 4 ust. 1 ustawy
o gospodarce nieruchomościami poprzez ich niezastosowanie i błędne przyjęcie, że powódka nie ma interesu prawnego w ustaleniu, że aktualizacja opłaty za wieczyste użytkowanie jest nieistniejąca, co
w konsekwencji nie doprowadziło do rozpoznania istoty sprawy;

3)  naruszenie przepisu art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. poprzez odrzucenie powództwa ewentualnego mimo, że jego charakter wyklucza uznanie, że zachodzi zawisłość sprawy ze względu na toczącą się sprawę II C 4/15.

Powołując się na powyższe powódka wnosiła o uwzględnienie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania
i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania za obie instancje.

Pozwany w odpowiedzi na apelację wnosił o jej oddalenie i zasądzenie od powódki na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny w Katowicach zważył, co następuje:

Apelacja powódki nie jest zasadna.

Ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji nie są kwestionowane przez skarżącą. Sąd Apelacyjny traktuje je jako swoje własne
z tym, że wymagają one uzupełnienia o fakty, które także są bezsporne,
a wynikają z pominięcia przez Sąd Okręgowy lub niedokładności.

Chodzi o to, że po uzyskaniu zawiadomienia o wypowiedzeniu opłaty za wieczyste użytkowanie i aktualizacji opłaty zawartych w piśmie z dnia 28 listopada 2012 r. poprzednik prawny powódki wystąpił z wnioskiem do Samorządowego (...) z wnioskiem o ustalenie, że aktualizacja jest nieuzasadniona albo jest uzasadniona w innej wysokości. Wniosek ten został oddalony przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze. Powódka wniosła sprzeciw do sądu powszechnego, który wezwał powódkę do usunięcia braku zdolności sądowej pozwanego określonego jako Prezydent Miasta K.. Ze względu na niezastosowanie się powódki do tego wezwania pozew odrzucono, gdyż tak określony podmiot nie ma zdolności sądowej w postępowaniu przez sądami powszechnymi. Przyczyną odrzucenia pozwu nie były więc braki formalne pozwu lecz brak zdolności sądowej strony przeciwnej postępowania sądowego.

Odnosząc się do zarzutów apelacji należy stwierdzić, że niezasadny jest zarzut naruszenia przepisu art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. w związku z art. 366 k.p.c. zmierzający do wykazania, że nie istnieje zawisłość sporu między niniejszą sprawą a sprawą toczącą się przed Sądem Okręgowym w Katowicach pod sygn. akt II C 4/15.

Skarżący nie kwestionuje ustalenia Sądu pierwszej instancji, że w sprawie II C 4/15 podniósł zarzuty tożsame z okolicznościami faktycznymi przytoczonymi dla uzasadnienia powództwa głównego. Wprawdzie wcześniej zawisła sprawa o sygn. akt II C 4/15 dotyczy zapłaty a niniejsza ustalenia, jednakże we wcześniej zawisłej sprawie Sąd Okręgowy zasądzając należność za 2013 r. winien odnieść się do zarzutu, czy aktualizacja opłaty w wyższej wysokości była skuteczna a nie czy istnieje. Przepis art. 366 k.p.c. stanowi o powadze rzeczy osądzonej co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia. Skoro spór w sprawie II C 4/15 dotyczył także tego czy doszło do podwyższenia opłaty
a pozwana w tamtej sprawie, a powódka w niniejszej kwestionowała tę aktualizację to nie sposób uznać, że podstawa sporu w obu sprawach jest różna.

Trafnie więc Sąd pierwszej instancji uznał, że spór między stronami w sprawie
II C 4/15 dotyczy m.in. tego czy doszło do skutecznej aktualizacji opłaty za lata 2013 i 2014 i wyklucza konkurencyjne powództwo o ustalenie oparte na przepisie art. 189 k.p.c. wytoczone w ramach niniejszej sprawy. Ta sporna kwestia dotycząca lat 2013-2014 zostanie rozstrzygnięta w ramach wcześniej wytoczonej sprawy przez pozwanego w niniejszej sprawie.

Z tych względów chybiony jest też zarzut naruszenia powołanych w apelacji przepisów prawa materialnego, tj. art. 78 w związku z art. 77 ust. 1 i art. 4 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Skarżący zmierza do wykazania, że żądane ustalenie nieistnienia aktualizacji jest procesowo uzasadnione, gdyż będzie go chronić przed kolejnymi powództwami o zapłatę, a nawet przed ewentualnym rozwiązaniem umowy o wieczyste użytkowanie. Wywód ten nie jest przekonywujący ze względu na możliwość obrony swych racji w sprawach
o spełnienie świadczenia z tytułu podwyższonych opłat za użytkowanie. Przede wszystkim zaś uwzględnieniu powództwa tego rodzaju sprzeciwia się jego bezzasadność, pomijając kwestię interesu prawnego żądanego ustalenia.

W kwestionowanym zawiadomieniu z 28 listopada 2012 r. pozwany wypowiedział dotychczasową opłatę z tytułu użytkowania wieczystego „gruntu” dotyczącego wyspecyfikowanych w nim działek gruntu i dokonał jej aktualizacji.

Treść tego zawiadomienia wykładana w sposób racjonalny pozwala na uznanie, że chodzi o nieruchomość będącą w wieczystym użytkowaniu powódki. To, że określono ją przez wskazanie działek geodezyjnych z których składa się nieruchomość w żadnym razie nie daje podstaw do uznania, że zawiadomienie nie dotyczy nieruchomości za którą powódka ma uiszczać opłaty. Ewentualne zastrzeżenia co do wyceny wartości poszczególnych działek jako całej nieruchomości winny być przedmiotem postępowania administracyjnego, a następnie sądowego. Jak wykazano wyżej to postępowanie powódka przeprowadziła bez oczekiwanego skutku ze względu na odrzucenie pozwu stanowiącego sprzeciw od orzeczenia Samorządowego (...). W ocenie Sądu Apelacyjnego kwestionowanie opłat od poszczególnych działek geodezyjnych stanowi w istocie zakwestionowanie opłaty od nieruchomości o jakiej mowa w zawiadomieniu z 28 listopada 2012 r. i nie świadczy o tym, że opłaty tej nie ustalono.

Za takim stwierdzeniem przemawia wystąpienie z wnioskiem do Samorządowego (...), a następnie ze sprzeciwem do sądu powszechnego.
Nie jest też zasadny zarzut apelacji dotyczący błędnego zastosowania przepisu art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. zmierzający do wykazania, że bezzasadnie odrzucono powództwo ewentualne mimo, że żądanie ustalenia bezzasadności aktualizacji opłat lub ustalenia ich w zawyżonej wysokości nie jest tożsame z postępowaniem w sprawie o sygn. akt II C 4/15.

Z motywów zaskarżonego wyroku wynika bowiem, że powództwo ewentualne odrzucono dlatego, że dla powódki nie otworzyła się droga sądowa do kwestionowania tych opłat ze względu na bezskuteczność dotychczasowego postępowania w tym zakresie, poprzedzonego postępowaniem administracyjnym i brakiem podstaw do rozpoznania sprawy w tym zakresie przed sądem powszechnym.

Odrzucenie pozwu dotyczącego powództwa ewentualnego znajduje więc oparcie
w przepisie art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c.

Oczywistą niedokładnością o czym świadczą motywy zaskarżonego wyroku, jest odrzucenie powództwa dotyczącego żądanego ustalenia za 2013 i 2014 rok oraz powództwa ewentualnego. Trafnie bowiem Sąd Okręgowy podał w uzasadnieniu wyroku, że pozew dotyczący żądania w tym zakresie winien ulec odrzuceniu.

Wynika to z przepisów art. 199 § 1 ust. 1 i 2 k.p.c. Dlatego Sąd Apelacyjny na mocy art. 350 §1 k.p.c. sprostował niedokładności w tym zakresie ustalając, że odrzuceniu podlega nie powództwo lecz pozew w tej części, a na mocy
art. 385 k.p.c. oddalił apelację powódki uznając ją za pozbawioną uzasadnionych podstaw.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na mocy art. 98 k.p.c.

SSA Joanna Naczyńska SSA Roman Sugier SSA Małgorzata Wołczańska