Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 lutego 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Protokolant Ewa Bury

po rozpoznaniu w dniu 18 lutego 2014r. w Katowicach

sprawy z odwołania J. F. (J. F. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonego J. F.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach Ośrodka Zamiejscowego w Rybniku

z dnia 6 lutego 2013r. sygn. akt IX U 1786/12

oddala apelację.

/-/SSO del. G.Pietrzyk-Cyrbus /-/SSA A.Grymel /-/SSA L.Jachimowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 1050/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 7 listopada 2012r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w R. odmówił J. F. przyznania emerytury podnosząc, iż nie osiągnął wieku emerytalnego, jak również nie udokumentował rozwiązania stosunku pracy. Nadto wskazano, iż do dnia 1 stycznia 1999r. udowodniony został okres pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wynoszący 8 lat, 3 miesiące i 15 dni.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony domagał się jej zmiany
i przyznania prawa do emerytury podając, iż przepracował 20 lat w szczególnych warunkach.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania powołując się na okoliczności przytoczone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku wyrokiem z dnia 6 lutego 2013r. oddalił odwołanie.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy poprzedził ustaleniem, iż ubezpieczony urodził się w dniu (...)

W dniu 16 października 2012r. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury.

Organ rentowy uznał za udowodniony na dzień 1 stycznia 1999r. staż pracy
w łącznym wymiarze 26 lat, 7 miesięcy i 2 dni, w tym 8 lat, 3 miesiące i 15 dni pracy górniczej wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, tj. pracy
w charakterze montera pod ziemią i elektryka pod ziemią w Kopalni (...) od 2 czerwca 1972r. do 16 września 1980r.

Organ rentowy nie uwzględnił jako pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia ubezpieczonego w Zakładach(...)w R., ponieważ nie przedłożył on na tę okoliczność świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Sąd I instancji podał, ubezpieczony od 18 września 1980r. podjął zatrudnienie w (...) Zakładach (...) w R. w charakterze ślusarza, przy czym niezwłocznie został oddelegowany do grupy montażowej, która wykonywała prace w zakładzie przeróbki mechanicznej węgla Kopalni (...)”R.”. Pracodawca odwołującego zajmował się naprawą urządzeń i maszyn górniczych. W jego siedzibie znajdowały się warsztaty, w których dokonywano napraw, a nadto zakład dysponował grupami montażowymi, które w poszczególnych kopalniach (...) i (...) demontowały stare i urządzenia w zakładach przeróbki mechanicznej węgla oraz ponownie montowały je po naprawie. W takiej grupie montażowej pracował ubezpieczony początkowo jako ślusarz, a następnie, po uzyskaniu w dniu 3 lipca 1986r. uprawnień w zakresie spawania - jako spawacz. Część urządzeń remontowano na miejscu, niektóre przewożono do warsztatu
w N.. W zakładach przeróbczych również znajdował się warsztat, oddzielony od hali płuczki, gdzie dokonywano napraw. Zdarzało się także,
że urządzenia te były naprawiane bezpośrednio na hali. Poważniejsze remonty
i wymiany przeprowadzano w soboty i niedziele, kiedy nie było produkcji. Grupa montażowa nie zajmowała się ustawianiem maszyn w zakładzie przeróbczym, ich bieżącą konserwacją, smarowaniem, drobnymi naprawami. Prace te wykonywali konserwatorzy zatrudnieni w kopalni.

Ubezpieczony nie miał nieobecności nieusprawiedliwionych, nie korzystał
z urlopów bezpłatnych. Nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Pozostaje w stosunku pracy.

W oparciu o powyższe ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy uznał, iż odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Przypomniał, iż jak wynika z § 8a rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43
ze zm.) pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione
w wykazie B dziale IV poz. 8 i 9, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny: 50 lat - kobieta i 55 lat mężczyzna - w czasie zatrudnienia lub w ciągu 5 lat od ustania zatrudnienia,

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 20 lat przy pracach wymienionych w wykazie B dziale IV poz. 8 i 9.

Dział IV wykazu B w pkt 9 wskazuje prace wykonywane bezpośrednio przy przeróbce mechanicznej węgla w zakładach górniczych lub pracę górniczą
w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin.

W ocenie Sądu I instancji, bezspornym jest, iż ubezpieczony w dniu (...)ukończył 59 lat, na dzień 1 stycznia 1999r. udowodnił wymagany co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy. Nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego, pozostaje w zatrudnieniu.

Zdaniem Sądu, przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwala stwierdzić, iż odwołujący w spornym okresie pracując na stanowisku ślusarza,
a następnie spawacza, nie wykonywał pracy, o której mowa w dziale IV poz. 9 wykazu B, tj. pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy bezpośrednio przy przeróbce mechanicznej węgla w zakładach górniczych.

Ustalając powyższe Sąd I instancji oparł się na danych wynikających z treści powołanej dokumentacji, w szczególności na zeznaniach świadków: P. K.
i A. W. - byłych współpracowników odwołującego ze spornego okresu oraz na zeznaniach ubezpieczonego, które uznał za wiarygodne, gdyż były rzeczowe, logiczne, zasadniczo ze sobą zgodne, korespondujące z treścią wspomnianej dokumentacji, nie były też kwestionowane przez organ rentowy.

W konsekwencji Sąd ten stanął na stanowisku, iż praca ubezpieczonego była pracą wykonywaną w szczególnych warunkach, jednakże wymienioną w wykazie A cytowanego rozporządzenia. Warunkiem zaś nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu wykonywania stale i w pełnym wymiarze takiej pracy przez okres co najmniej 15 lat, jest m.in. ukończenie wieku emerytalnego 60 lat. Bezspornym pozostaje natomiast, iż odwołujący przesłanki tej na dzień dzisiejszy nie spełnia.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie nie znajdując podstaw do jego uwzględnienia.

Apelację od przedstawionego orzeczenia wywiódł ubezpieczony, zaskarżając wyrok w całości.

Powołując się na zarzut błędu w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, iż nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy bezpośrednio przy przeróbce mechanicznej węgla w zakładach górniczych, skarżący wniósł
o zmianę zaskarżonego wyroku i przyznanie prawa do emerytury.

W uzasadnieniu podniósł, iż w jego ocenie przeprowadzone w sprawie dowody, a w szczególności zeznania świadków, wykazały w sposób jednoznaczny,
iż pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy bezpośrednio przy przeróbce mechanicznej węgla w zakładach górniczych, co z kolei powoduje obniżenie wieku emerytalnego i uzasadnia jego żądanie w zakresie przyznania prawa do emerytury.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego nie zasłużyła na uwzględnienie.

Spór w rozpatrywanym przypadku dotyczył uprawnień J. F. do emerytury.

Przypadająca na dzień (...) data urodzin ubezpieczonego, przy uwzględnieniu faktu, iż legitymuje się on okresem pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wynoszącym 8 lat, 3 miesiące i 15 dni,
z mocy art. 39 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2013r., poz. 1440 ze zm.) pozwalającym na obniżenie wieku emerytalnego ubezpieczonego o 4 lata, tj. do
61 lat, wymagała analizy przedmiotowych uprawnień poprzez pryzmat art. 184
w związku z art. 32 tej samej ustawy.

Stosownie do treści cytowanego art. 184 ust. 1 ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego przewidzianego m.in. w art. 32, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, tj. w dniu
1 stycznia 1999r., osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Po myśli ust. 2 omawianego przepisu - w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania zaskarżonej decyzji - emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Przypomnieć także należy, iż wedle ust. 1 wspomnianego art. 32 ustawy (również w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania zaskarżonej decyzji), ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2 i 3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony
w art. 27 pkt 1, zaś zgodnie z jego ust. 4 wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, pod pojęciem których rozumieć należy przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.).

Wskazać przy tym należy, iż stosownie do treści art. 100 ust. 1 cytowanej ustawy, prawo do określonych w niej świadczeń powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Niespełnienie zatem przez wnioskodawcę ustawowych przesłanek koniecznych do przyznania świadczenia powoduje wydanie decyzji odmownej. Wydanie takiej decyzji następuje również wówczas, gdy nie spełnia on chociażby jednego z ustawowych warunków niezbędnych do przyznania świadczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
9 lutego 2010r., I UK 262/09, LEX nr 585728).

Rodzaje prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego określone zostały w wykazie A i B, stanowiących załącznik do wspomnianego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r., który w § 2 ust. 1 przewiduje, iż okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Z § 8a rozporządzenia wynika natomiast, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie B dziale IV poz. 8 i 9, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny: 50 lat - kobieta i 55 lat mężczyzna - w czasie
zatrudnienia lub w ciągu 5 lat od ustania zatrudnienia,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 20 lat przy pracach wymienionych w wykazie B dziale IV poz. 8 i 9, tj. przy pracach wykonywanych bezpośrednio przy udostępnianiu i wydobywaniu węgla brunatnego na odkrywce (poz. 8) oraz przy pracach wykonywanych bezpośrednio przy przeróbce mechanicznej węgla w zakładach górniczych lub przy pracy górniczej w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (poz.9).

Nie sposób pominąć, iż dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska pracy, a jedynie rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to tym samym praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy)
w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów prac wymienionych w wykazach stanowiących załącznik do powyższego rozporządzenia (por. wyroki Sądu Najwyższego m.in. z dnia 19 września 2007r., III UK 38/07, OSNP 2008, nr 21-22, poz. 329 oraz z dnia 22 stycznia 2008r., I UK 210/07, OSNP 2009, nr 5-6,
poz. 75). Decydujące znaczenie w analizie charakteru pracy ubezpieczonego
z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma zatem możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji załączników do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze.

Wracając na grunt niniejszej sprawy, podkreślić należy, iż Sąd I instancji koncentrując się na badaniu, czy w okresie zatrudnienia w (...) Zakład (...)w R. od 18 września 1980r. do 31 marca 1992r. początkowo na stanowisku ślusarza, a następnie jako spawacz, J. F. istotnie wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie B, dział IV
poz. 9, tj. przy pracach wykonywanych bezpośrednio przy przeróbce mechanicznej węgla w zakładach górniczych lub przy pracy górniczej w rozumieniu przepisów
o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin, pominął całkowicie, iż nawet uwzględnienie spornego okresu wynoszącego ogółem 11 lat, 6 miesięcy i 14 dni, jako zatrudnienia wykonywanego w szczególnych warunkach, obok uznanego przez organ rentowy okresu pracy górniczej od 2 czerwca 1972r. do 16 września 1980r. na stanowisku młodszego montera i samodzielnego elektryka - pod ziemią w Kopalni (...) ”R.” w N., wynoszącego 8 lat, 3 miesiące
i 15 dni oznacza, iż łączny okres pracy ubezpieczonego w przedmiotowych warunkach wynosi jedynie 19 lat, 9 miesięcy i 29 dni, i jako krótszy od wymaganych w tym przypadku 20 lat takiej pracy, już tylko z tej przyczyny niweczy jego starania
o przyznanie dochodzonego świadczenia, czyniąc także zbędnym badanie rzeczywistego charakteru pracy odwołującego w omawianym okresie od 18 września 1980r. do 31 marca 1992r.

Niezależnie od powyższego Sąd Apelacyjny w pełni podziela również pogląd Sądu Okręgowego, iż będąca udziałem ubezpieczonego w podanym wyżej okresie od 18 września 1980r. do 31 marca 1992r. na stanowisku ślusarza i spawacza praca wykonywana w (...) Zakładach (...)w R. istotnie nie pozwala na jej zakwalifikowanie jako praca w warunkach szczególnych, o której mowa w wykazie B, dział IV, poz. 9, czyli bezpośrednio przy przeróbce mechanicznej węgla w zakładach górniczych.

Zaznaczenia wymaga, iż wymieniona wyżej poz. 9 działu IV wykazu B kładzie nacisk na bezpośredni związek wykonywanej pracy z procesem przeróbki mechanicznej węgla, co powoduje, iż jedynie praca pozostająca w takim bezpośrednim związku jest pracą w narażeniu na szkodliwe czynniki w stopniu, który może prowadzić do szybszego obniżenia wydolności organizmu.

Proces mechanicznej przeróbki węgla polega z kolei na sortowaniu według wielkości ziaren i kawałków węgla, rozdrabnianiu, klasyfikacji wodnej lub powietrznej dla rozdzielenia drobnych ziaren węgla według wielkości, wzbogacaniu, czyli rozdzielaniu minerałów według składu, mającym na celu zwiększenie zawartości substancji palnej w węglu przez częściowe usunięcie z niego domieszek substancji mineralnej, suszeniu (odwadnianiu), czyli zwiększeniu zawartości substancji palnej przez częściowe lub całkowite usunięcie balastu w postaci wilgoci, odpylaniu,
co wynika z potrzeb technologii procesów przeróbczych i względów BHP, mieszaniu mającemu na celu uśrednienie parametrów węgla, brykietowaniu lub aglomeracji,
w celu spojenia najdrobniejszych ziaren miałów węglowych w kawałki o większych rozmiarach (por. B. Roga, K. Tomków, Chemiczna technologia węgla, WN-T, Warszawa 1971, T. Laskowski, S. Błaszczyński, M. Ślusarek, Wzbogacanie kopalin w cieczach ciężkich, Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1979, P. Wasilewski, E. Kobel - Najzarek, Chemia i technologia chemiczna węgla kamiennego, Skrypt Politechnika Śląska nr 821, Gliwice 1980, J. Nawrocki, A. Świerkot - Kopała, Wzbogacalniki
z cieczą zawiesinową oraz metody oceny ich pracy, Skrypt Politechnika Śląska
nr 1620, Gliwice 1992).

Zatem jedynie praca bezpośrednio przy opisanym wyżej procesie przeróbki mechanicznej węgla, wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres co najmniej 20 lat - z mocy powołanego § 8a rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 7 lutego 1983r. - uprawnia do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Określenie ”bezpośrednio” oznacza przy tym ”bez jakiegokolwiek pośrednictwa, osobiście, wprost, bez czegoś, co przegradza” (por. Słownik języka polskiego, PWN, Warszawa 1988, tom I, str. 148).

Z poczynionych przez Sąd I instancji ustaleń wynika tymczasem, iż w całym spornym okresie odwołujący zajmował się wyłącznie pracami remontowymi urządzeń eksploatowanych wprawdzie w zakładach przeróbki mechanicznej, jednak z całą pewnością, nie w warunkach pozwalających na uznanie, iż tego rodzaju czynności mieściły się w pojęciu bezpośredniej przeróbki mechanicznej węgla.

Kierując się przedstawionymi motywami Sąd Apelacyjny uznając apelację ubezpieczonego za bezzasadną, na mocy art. 385 k.p.c. orzekł o jej oddaleniu.

/-/SSO del. G.Pietrzyk-Cyrbus /-/SSA A.Grymel /-/SSA L.Jachimowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JM