Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 30 stycznia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 stycznia 2014 r. na posiedzeniu niejawnym

skargi H. P. na naruszenia prawa do rozpoznania sprawy

w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki

w sprawie z odwołania H. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

prowadzonej przez Sąd Okręgowy w Poznaniu sygn. VIII U 4683/12

przy udziale Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Okręgowego w Poznaniu

p o s t a n a w i a :

1. stwierdzić, że w postępowaniu prowadzonym przed Sądem Okręgowym
w Poznaniu, Wydział VIII Ubezpieczeń Społecznych w sprawie z odwołania H. P. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.
o podleganie ubezpieczeniom, sygn. akt VIII U 4683/12, nastąpiła przewlekłość postępowania;

2. przyznać skarżącemu kwotę 2.000 (dwa tysiące) złotych od Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Okręgowego w Poznaniu;

3. w pozostałym zakresie skargę oddalić;

4. zobowiązać Sąd Okręgowy w Poznaniu do podjęcia niezbędnych czynności celem rozpoznania sprawy bez zbędnej zwłoki, w szczególności wykonania zarządzenia o wyznaczeniu terminu rozprawy;

5. zasądzić od Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Poznaniu) na rzecz skarżącego kwotę 120 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

Odwołujący H. P. w skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, złożonej w dniu 19 grudnia 2013r., wniósł o: stwierdzenie, że w sprawie rozpoznawanej przed Sądem Okręgowym w Poznaniu o sygn. akt VIII U 4683/12 wystąpiła przewlekłość postępowania; wyznaczenia sądowi rozpoznającemu sprawę zalecenia podjęcia w wyznaczonym terminie odpowiednich czynności, które spowodują rozpoznanie przedmiotowej sprawy; zasądzenie od Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Okręgowego w Poznaniu na rzecz skarżącego kwoty 10.000 zł oraz zasądzenie od Skarbu Państwa na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu skarżący argumentował, że sprawie zainicjowanej jego odwołaniem przed Sądem Okręgowym w Poznaniu w okresie 12 miesięcy od złożenia odwołania nie nadano biegu. W ocenie skarżącego postępowanie trwa znacznie dłużej niż jest to konieczne do wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla jej rozstrzygnięcia. W ocenie odwołującego przewlekłość nastąpiła od dnia 5 grudnia 2012r. do dnia 2 czerwca 2013r. oraz od dnia 1 lipca 2013r. i trwa nadal, albowiem Sąd Okręgowy nie zapewnił właściwego toku postępowania, nie podejmował też żadnego wysiłku w celu przyspieszenia tego postępowania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Skarga jest zasadna.

Zważyć należy, iż pojęcie przewlekłości na gruncie ustawy z dnia 17 czerwca 2004r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U.04.179.1843) jest pojęciem względnym, nie zdefiniowanym przez ustawodawcę. Względność zaś oznacza, że w każdym przypadku musi być odnoszone do realiów konkretnej sprawy (tak też M. Laskowski - Skarga na przewlekłość postępowania przygotowawczego (pierwsze refleksje), Przegląd Sądowy 2009).

W art. 2 ust. 2 cyt. ustawy ustawodawca określił czynności, które każdorazowo Sąd rozpoznający skargę na przewlekłość postępowania winien „w szczególności” oceniać. Należą do nich:

- prawidłowość i terminowość czynności podjętych przez sąd lub komornika sądowego

- charakter sprawy;

- stopień faktycznej i prawnej zawiłości sprawy;

- znaczenie samej sprawy dla strony skarżącej;

- rozstrzygniętych w sprawie zagadnień;

- zachowania się strony, która wniosła skargę na przewlekłość postępowania.

Wyliczenie to nie ma charakteru katalogu zamkniętego o czym przekonuje określenie „w szczególności”. Ma jednak charakter kierunkowy, określając podstawowy sposób oceny przewlekłości i przesłanek jej wystąpienia.

Ocena terminowości i prawidłowości postępowania powinna obejmować między innymi takie okoliczności jak: przerwy zarządzane między terminami posiedzeń, wadliwą organizację posiedzeń, zasadność prowadzenie uzupełniającego postępowania dowodowego. Przewlekłość dotyczyć może także wyznaczania terminów rozpraw.

Powszechnie przyjmuje się, że występujące w sądach rozpoznających sprawę problemy związane z brakami kadrowymi czy trudnościami lokalowymi nie mogą być okolicznościami usprawiedliwiającymi przewlekłość postępowania.

Przewlekłość postępowania zachodzi, gdy jest ono długotrwałe, prowadzone rozwlekle i trwa ponad konieczność wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych niezbędnych do końcowego rozstrzygnięcia. Przewlekłość jest pojęciem mówiącym, że jakieś zdarzenia czy stany są nadmiernie rozciągnięte w czasie, rozwleczone, przedłużają się. Jeżeli ustawa nie zawiera żadnych wskazówek co do długości określonych czynności czy stadiów postępowania, należy odwołać się do wiedzy wynikającej z praktyki, orzecznictwa sądów lub przeciętnej długości postępowania w podobnych sprawach (por. Piotr Górecki, Stanisław Stachowiak, Paweł Wiliński - Skarga na przewlekłość postępowania przygotowawczego i sądowego. Komentarz, wyd. II, Oficyna 2010). Mając powyższe na względzie należało stwierdzić, że skarga jest zasadna.

Przy czym w pełni podzielanym przez tut. skład Sądu Apelacyjnego w Poznaniu orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że przy ocenie wystąpienia przesłanek przewlekłości postępowania w sprawie, decydujące znaczenie nie ma ocena terminowości poszczególnych czynności procesowych podjętych przez sąd w sprawie, a czas trwania całości postępowania (vide post. Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2009 r. w sprawie o sygn. akt III SPP 14/09 niepublik. ).

Niewątpliwie postępowanie w niniejszej sprawie toczy się dłużej, niż to jest konieczne dla prawidłowego wyjaśnienia wszystkich okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sprawa VIII U 4683/12 z odwołania H. P. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. o podleganie ubezpieczeniu społecznemu wpłynęła do Sądu Okręgowego w Poznaniu w dniu 6 grudnia 2012r.. Sprawa dotyczy odwołania od decyzji organu rentowego z dnia 15 października 2012r., którą Zakład stwierdził, że odwołujący w okresach wskazanych w zaskarżonej decyzji nie podlegał ubezpieczeniom społecznym emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu tytułu zawartej umowy o pracę z D. W. (1) (...) Kancelaria (...) z siedzibą w P.

W dniu 6 grudnia 2012r. sprawa została przydzielona do decernatu sędziego SO Jolanty Cierpiał. Akta zostały przedłożone Sędziemu w dniu 7 grudnia 2012r.

Sędzia w dniu 22 lutego 2013r. wydała zarządzenie w trybie art. 467 § 4 k.p.c. o zwrocie sprawy do organu rentowego na okres 7 dni w celu uzupełnienia materiału sprawy przez dołączenie odwołania H. P. od zaskarżonej decyzji z dnia 15 października 2012r., albowiem organ rentowy przesłał do Sądu wyłącznie odpowiedź na odwołanie i akta ZUS. Odpis zarządzenia wraz z aktami ZUS został przesłany do pełnomocnika ZUS w dniu 28 lutego 2013r.. Zakład poświadczył doręczenie zarządzenia i akt ZUS w dniu 4 marca 2013r.. W dniu 11 marca 2013r. wpłynęło do Sądu pismo pełnomocnika ZUS, do którego dołączono odwołanie z dnia 19 listopada 2012r. sporządzone w imieniu odwołującego przez fachowego pełnomocnika (wraz z załącznikami), również załączono do pisma akta ZUS.

Akta sprawy przedłożono sędziemu w dniu 12 marca 2013r. W dniu 27 maja 2013r. Sędzia wydała zarządzenie, w którym nakazała doręczyć odpis odpowiedzi na odwołanie odwołującemu, zobowiązując odwołującego do zajęcia stanowiska w sprawie w terminie 14 dni oraz do zgłoszenia wszelkich wniosków dowodowych pod rygorem ich pominięcia. Sędzia zarządziła również zobowiązanie organu rentowego do nadesłania deklaracji zgłaszającej i wyrejestrowującej z ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia u D. W., deklaracji rozliczeniowych zgłaszanych przez płatnika składek D. W. w spornym okresie odnośnie odwołującego jako pracownika, deklaracji złożonych przez odwołującego a dotyczących zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego z tytułu podjęcia prowadzenia działalności gospodarczej, jak i zgłoszenia z tytułu podlegania jedynie ubezpieczeniu zdrowotnemu związku z podjęciem zatrudnienia u D. W., po czym zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego po ustaniu zatrudnienia. Sędzia zarządziła również doręczyć odpisy odpowiedzi na odwołanie i odwołania zainteresowanemu zakreślając zainteresowanemu termin 14 dni na ewentualne ustosunkowanie się pod rygorem uznania, że nie kwestionuje przedmiotowej decyzji oraz do zgłoszenia w w/w terminie wszelkich wniosków dowodowych, pod rygorem ich pominięcia o ile zgłoszone zostaną po wskazanym terminie, w tym do nadesłania akt osobowych odwołującego, list plac, list obecności dotyczących odwołującego jak i innych dowodów na okoliczność świadczenia pracy przez odwołującego w oparciu o umowę o pracę. Powyższe zarządzenie zostało doręczone pełnomocnikowi odwołującego w dniu 17 czerwca 2013r., organowi rentowemu w dniu 04 czerwca 2013r. i zainteresowanemu D. W. w dniu 10 czerwca 2013r.

W dniu 11 czerwca 2013r. wpłynęło pismo pełnomocnika ZUS wraz z pismem Inspektoratu ZUS. W dniu 01 lipca 2013r. wpłynęło pismo pełnomocnika odwołującego zawierające wnioski dowodowe. Akta sprawy zostały przedłożone sędziemu w dniu 02 lipca 2013r.

W dniu 22 lipca 2013r. sędzia wydała zarządzenie o wyznaczeniu terminu rozprawy na dzień 31 stycznia 2014r. Zarządziła wezwać na powyższy termin celem przesłuchania odwołującego i zainteresowanego pod rygorem pominięcia dowodu z ich zeznań, nakazała zawiadomić o terminie rozprawy pełnomocników: odwołującego i ZUS. Również nakazała doręczyć zainteresowanemu odpis pisma pełnomocnika odwołującego z dnia 1 lipca 2013r. i pisma pełnomocnika ZUS z dnia 11 czerwca 2013r., zobowiązując do nadesłania akt osobowych odwołującego, oraz wszelkiej dokumentacji pracowniczej odwołującego względnie wskazania gdzie ta dokumentacja się znajduje.

Okresy usprawiedliwionej nieobecności w pracy SSO Jolanty Cierpiał w okresie gdy sprawa postawała w jej referacie to:

- 05 do 21 grudnia 2012r. opieka nad chorym dzieckiem,

- 27 do 28 grudnia 2012r. urlop wypoczynkowy,

- 31 grudnia 2012r. opieka nad dzieckiem.

- 01 do 11 stycznia 2013r. zwolnienie lekarskie,

- 21 do 25 stycznia 2013r. urlop,

- 21 marca do 02 kwietnia 2013r.urlop,

- 09 do 12 kwietnia 2013r. zwolnienie lekarskie,

- 24 kwietnia 2013r. opieka nad dzieckiem,

- 25 kwietnia do 06 maja 2013r. urlop,

- 28 maja do 03 czerwca 2013r. urlop,

- 28 czerwca do 01 lipca 2013r. urlop,

- 26 lipca do 02 września 2013r. urlop,

- 10 do 21 października 2013r. opieka nad chorym dzieckiem,

- 25 października 2013r. opieka nad dzieckiem,

- 19 do 31 grudnia 2013r. urlop.

O ile w ocenie Sądu Apelacyjnego okres wymiany pism procesowych z organem rentowym oraz odwołującym od 5 grudnia 2012r. do 1 lipca 2013r. uwzględniając okresy usprawiedliwionej nieobecności sędziego, uznać należy za czas w którym w sprawie podejmowane były terminowo czynności zmierzające do wyjaśnienia przedmiotu sporu, o tyle wyznaczenie rozprawy w dniu 22 lipca 2013r. na dzień 31 stycznia 2014r. uznać należało za wykraczający poza rozsądną miarę, która podważa konstytucyjne i proceduralne dyrektywy osądzania w rozsądnym terminie spraw sądowych o istotnym znaczeniu z punktu widzenia ochrony życiowych uprawnień pracowników i ubezpieczonych.

Wskazać bowiem należy, iż sprawa nie należy do zawiłych, jest jedną z wielu podobnych rodzajowo spraw rozpoznawanych przed sądem ubezpieczeń społecznych. Uwzględniając fakt, iż przez pół roku ustalane były wstępne stanowiska stron, termin rozprawy winien był być wyznaczony w możliwie najbliższym terminie a zarządzenie o wyznaczeniu terminu rozprawy winno być wykonane. Zważyć bowiem należy, iż w analizowanej sprawie do dnia dzisiejszego nie wykonano zarządzenia o wyznaczeniu terminu rozprawy, na co niewątpliwie wpływ miało rozpoznawanie skargi na przewlekłość postępowania i wysłanie akt głównych sprawy do Sądu Apelacyjnego.

Sądowi Apelacyjnemu znana jest trudna sytuacja kadrowa w wydziałach ubezpieczeń społecznych o których poinformowani są Prezesi Sądu Okręgowego w Poznaniu. W podobnych okolicznościach w innej sprawie, w której przed Sądem Apelacyjnym rozpoznawana była skarga na przewlekłość, mimo nieobecności sędziego referenta z powodu choroby Przewodniczący Wydziału wydał zarządzenie o wyznaczeniu terminu rozprawy na 2 miesiące przed tym terminem. Czas oczekiwania na termin pierwszej rozprawy może być zatem krótszy niż 6 miesięcy. Uwzględniając niski stopień faktycznej i prawnej zawiłości sprawy, w której przez pół roku trwa wymiana pism, termin pierwszej rozprawy należało zatem wyznaczyć w możliwie najbliższym czasie a sprawa powinna być „rozpisana” priorytetowo.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny na podstawie art. 12 ust. 2 cyt. ustawy uznał, iż sprawie nastąpiła przewlekłość postępowania.

Wniosek o przyznanie skarżącemu przewidzianej w art. 12 ust. 4 cyt. ustawy sumy należało, co do zasady uwzględnić. Biorąc pod uwagę okres przewlekłości postępowania, ale także znaczenie sprawy dla strony, w tym charakter niniejszej sprawy, Sąd Apelacyjny uznał, że stosowną sumą w rozumieniu tego przepisu będzie kwota 2.000 zł. Sąd rozpoznający skargę uwzględnił w szczególności fakt, że specyfika istoty przedmiotu sporu w sprawie zawisłej przed Sądem Okręgowym (o podleganie ubezpieczeniom społecznym przez ubezpieczonych), oznaczała konieczność przyjęcia, że stwierdzona przewlekłość postępowania nie miała jednak, jak do tej pory, bezpośredniego oddziaływania na istotne interesy majątkowe skarżącego. Dalej idąca skarga, a więc zgłoszone przez skarżącego żądanie zasądzenia kwoty ponad 2.000 zł podlegała oddaleniu jako pozbawiona usprawiedliwionych podstaw. Wobec powyższego orzeczono jak w punkcie 2 i 3 postanowienia.

Sąd Apelacyjny uwzględniając okoliczność, iż w sprawie nie wykonano do tej pory zarządzenia o wyznaczaniu terminu rozprawy w pkt. 4 postanowienia zobowiązał Sąd Okręgowy w Poznaniu do podjęcia niezbędnych czynności celem rozpoznania sprawy bez zbędnej zwłoki, w szczególności wykonania zarządzenia o wyznaczeniu terminu rozprawy.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono w pkt. 5 postanowienia zgodnie z treścią przepisu art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 17.06.2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki w zw. z § 12 ust. 2 pkt 2. w zw. z § 11 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. nr 163 poz. 1349 ze zm.).