Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 22 września 2016 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział II Cywilny – Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Anna Koźlińska

Sędziowie: SO Joanna Czernecka (sprawozdawca)

SR (del.) Anna Kruszewska

po rozpoznaniu w dniu 22 września 2016 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy ze skargi K. M., J. S., B. S.

przy uczestnictwie Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Krakowa - Krowodrzy w Krakowie

na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki w postępowaniu przed Sądem Rejonowym dla Krakowa-Krowodrzy w Krakowie do sygn. akt I Ns 50/15/K z wniosku K. M., J. S., B. S. o ustanowienie drogi koniecznej

postanawia:

1. stwierdzić, że w postępowaniu toczącym się przed Sądem Rejonowym dla Krakowa-Krowodrzy w Krakowie o sygn. I Ns 50/15/K doszło do naruszenia prawa skarżących K. M., J. S., B. S. do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki;

2. przyznać skarżącym K. M., J. S., B. S. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Krakowa - Krowodrzy w Krakowie kwoty po 3.000 zł (trzy tysiące złotych);

3. oddalić skargę w pozostałej części;

3. zwrócić skarżącym z sum budżetowych Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Krakowa - Krowodrzy w Krakowie kwotę 100 zł (sto złotych) uiszczoną tytułem opłaty od skargi.

SSO Joanna Czernecka SSO Anna Koźlińska SSR Anna Kruszewska

UZASADNIENIE

Skarżący K. M., J. S. i B. S. złożyli skargę w trybie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki i domagali się stwierdzenia przewlekłości postępowania cywilnego w sprawie o ustanowienie drogi koniecznej, toczącej się przed Sądem Rejonowym dla Krakowa-Krowodrzy w Krakowie pod sygn. akt I Ns 50/15/K, przyznania od Skarbu Państwa na ich rzecz kwoty 10.000 zł oraz nakazania Sądowi rozpoznania sprawy w terminie trzech miesięcy od dnia rozpoznania niniejszej skargi

Uzasadniając żądanie stwierdzenia przewlekłości postępowania skarżący wskazali, iż postępowanie toczące się przed Sądem Rejonowym dla Krakowa-Krowodrzy w Krakowie trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia istotnych dla rozstrzygnięcia okoliczności faktycznych i prawnych sprawy. Skarżący podkreślili, iż zwłoka spowodowana jest nieprawidłowym doręczaniem przez sąd korespondencji, a także wadliwym prowadzeniem postępowania dowodowego w postaci opinii biegłego sądowego. Zwrócili uwagę, iż oględziny z udziałem Sądu i biegłego przeprowadzono w grudniu 2014 roku. W czerwcu 2015 r. do Sądu wpłynęła opinia biegłego. W grudniu 2015 r. Sąd powiadomił strony o wnioskach z opinii biegłego. W czerwcu 2016 roku Sąd poinformował strony o możliwości zapoznania się z opinią biegłych w czytelni akt. Zdaniem skarżących każdy krok w postępowaniu wykonywany jest w odstępie sześciu miesięcy, co nie znajduje żadnego uzasadnienia merytorycznego. Nadto od czerwca 2015 roku sąd dysponuje pełną informacją na temat adresów właścicieli działek, drogi koniecznej w dwóch wariantach oraz oszacowania wymaganej od wnioskodawców płatności za prawo do przejazdu. Brak rozpoznania sprawy przez tak długi okres naraża wnioskodawców na bardzo poważne konsekwencje, związane z niemożnością rozpoczęcia inwestycji mieszkaniowej, co ma konsekwencje rodzinne oraz bytowe dla wnioskodawców.

W odpowiedzi na skargę Skarb Państwa – Prezes Sądu Rejonowego dla Krakowa-Krowodrzy w Krakowie wniósł o jej oddalenie. Po opisaniu wynikającej z akt sekwencji czynności, uczestnik konkludował, że skarga nie jest zasadna. Zwrócono uwagę, że na czas trwania postępowania zasadniczy wpływ mają częste, niezależne od Sądu, zmiany referentów w sprawie, skomplikowany charakter sprawy, bardzo duża ilość uczestników, konieczność dopuszczenia dowodu z opinii biegłego, obszerność złożonych opinii i konieczność ich aktualizacji oraz trudności techniczne związane z koniecznością doręczenia ich stronom.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Skarga była zasadna.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. z 2004 r., Nr 179 poz. 1843) strona może wnieść skargę o stwierdzenie przewlekłości postępowania, tj. o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie w tej sprawie trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, albo dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego. Dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia co do istoty lub czynności podjętych przez sąd lub komornika sądowego w celu przeprowadzenia i zakończenia sprawy egzekucyjnej albo innej sprawy dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego, uwzględniając charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania. O naruszeniu prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki można mówić tylko wówczas, gdy z przyczyn zawinionych przez sąd postępowanie w danej sprawie trwa dłużej, niż jest to konieczne dla wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności i wydania merytorycznego rozstrzygnięcia.

Przeprowadzona analiza przedstawionych wraz ze skargą akt prowadzi do wniosku, że skarga jest uzasadniona. Biorąc pod uwagę terminowość i prawidłowość podjętych w sprawie czynności, należy uznać za przewlekłe postępowanie w sprawie o sygn. I Ns 50/15/K.

Analiza akt sprawy objętej skargą wskazuje, iż w postępowaniu podjęte zostały następujące czynności:

Wnioskiem z dnia 12 lipca 2011 r. wnioskodawcy J. S., B. S. oraz K. M. wnieśli o ustanowienie służebności drogi koniecznej na rzecz każdoczesnych właścicieli nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...), objętej księgą wieczystą nr (...). Sprawa w dniu 14 lipca 2011 r. została przydzielona do referatu SSR Katarzyny Milewskiej. W dniu 13 października 2011 r. sprawa została przydzielona do referatu SSR Agnieszki Hajto. W okresie od dnia wniesienia wniosku do czerwca 2012 r. Sąd poprzez uzyskanie ksiąg wieczystych, akt innych postępowań sądowych kompletował dane dotyczące współwłaścicieli nieruchomości wskazanych we wniosku jako obciążone służebnością, ich imion, nazwisk, adresów, a także imion, nazwisk, adresów ich następców prawnych. Dla uczestników nieznanych z miejsca pobytu ustanowiono kuratora. Sprawa w dniu 3 września 2012 r. została przydzielona do referatu SSR Katarzyny Milewskiej. Termin rozprawy wyznaczono na dzień 24 października 2012 r. O terminie rozprawy w dniu 24 października 2012 r. nie zostali prawidłowo zawiadomieni wszyscy uczestnicy lub ich pełnomocnicy - brak wszystkich dowodów doręczenia. Na kolejnym terminie rozprawy w dniu 12 grudnia 2012 r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego geodety na okoliczność ustalenia, czy nieruchomość stanowiąca działkę (...) ma dostęp do drogi publicznej, czy dostęp ten jest odpowiedni oraz na okoliczność wyrysowania możliwych szlaków przebiegu służebności z uwzględnieniem propozycji wnioskodawców i uczestników. W marcu 2013 r. biegły geodeta złożył opinię określając przebieg służebności według dwóch wariantów. Na rozprawie w dniu 3 kwietnia 2013 r. został przesłuchany świadek i strony. W okresie do grudnia 2013 r. Sąd uzyskiwał od stron oraz z MSWiA Wydziału Personalizacji Dokumentów dane dotyczące osób zainteresowanych w sprawie - współwłaścicieli nieruchomości wskazanych w opinii biegłego geodety. Postanowieniem z dnia 12 grudnia 2013 r. Sąd wezwał do udziału w sprawie dwustu nowych uczestników. W okresie do września 2014 r. Sąd kompletował pisemne stanowiska nowych uczestników, weryfikując ponownie imiona, nazwiska i adresy stron. W dniu 14 kwietnia 2014 r. sprawa została przydzielona do referatu SSR Anny Dyl. Postanowieniem z dnia 15 września 2014 r. Sąd wezwał do udziału w sprawie dziesięciu nowych uczestników i wyznaczył termin oględzin nieruchomości. W dniu 18 grudnia 2014 r. odbyły się oględziny nieruchomości z udziałem biegłego sądowego ds. wyceny nieruchomości. Postanowieniem z dnia 12 stycznia 2015 r. Sąd zawiesił postępowanie z uwagi na śmierć uczestnika i podjął postępowanie z udziałem jego następców prawnych. Zarządzeniem z dnia 13 stycznia 2015 r. Sąd wezwał biegłego J. H. o aktualizację opinii z dnia 26 marca 2013 r. W kwietniu 2015 r. biegły geodeta J. H. złożył opinię z projektem drogi koniecznej wraz z informacją o postępowaniu administracyjnym dotyczącym podziału działek nr (...). W dniu 26 czerwca 2015 r. biegła D. Ś. złożyła opinię w przedmiocie ustalenia wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej. W dniu 21 lipca 2015 r. sprawa została przydzielona do referatu SSR Kingi Malinowskiej-Gut. W okresie od 20 lipca do 2 sierpnia 2015 r. i od 27 sierpnia do 20 września 2015 r. sędzia referent przebywała na urlopie wypoczynkowym. Postanowieniem z dnia 2 października 2015 r. Sąd przyznał biegłej wynagrodzenie za sporządzoną opinię i zarządził doręczenie jej odpisów stronom. Ekspedycję wykonano 28 stycznia 2016 r. Po otrzymaniu wyciągów z opinii M.-Ś. część uczestników wniosła o umożliwienie zapoznania się z pełną opinią. Sędzia referent ustaliła, iż oba egzemplarze pełnej opinii złożone przez biegłą do akt bądź zostały ekspediowane do stron postępowania, bądź zaginęły w sekretariacie lub w czytelni akt. W kwietniu 2016 r. sędzia referent zwróciła się telefonicznie do biegłej D. Ś. z prośbą o przedłożenie dodatkowego odpisu pełnej opinii, co biegła uczyniła w maju 2016 r. Zarządzeniem z 28 maja 2016 r. poinformowano zainteresowanych o możliwości zapoznania się z pełnym tekstem opinii biegłej w czytelni sądu we wskazanych okresach w czerwcu 2016 r. W dniu 15 grudnia 2015 r. wpłynęło do akt pismo Urzędu Miasta K. informujące o podziale działek nr (...) oraz o celu tego podziału. Pismem z dnia 15 lutego 2016 r. uczestnicy Skarb Państwa - Prezydent Miasta K. oraz Gmina Miejska K. poinformowali, iż nieruchomości oznaczone, jako działki nr (...) uległy podziałowi. Zarządzeniem z dnia 29 sierpnia 2016 r. zwrócono się do biegłego J. H. o aktualizację opinii z dnia 13 marca 2015 r., „albowiem zgodnie z informacją uzyskaną przez uczestnika Gminę Miejską K., działki nr (...), po których zaprojektowano służebność drogi koniecznej według wariantu I uległy podziałowi”.

Mając na względzie wskazaną wyżej sekwencję zdarzeń oraz występujące pomiędzy kolejnymi czynnościami sądu odstępy czasu uznać należy, że w niniejszej sprawie doszło do nieuzasadnionej zwłoki w rozpoznaniu sprawy skarżących. Jakkolwiek zgodzić się należy z oceną uczestnika, iż niniejsza sprawa jest obszerna, a wielość uczestniczących podmiotów może nastręczać dodatkowych trudności, to jednak nie może stanowić to usprawiedliwienia dla występujących w niniejszej sprawie okresów wielotygodniowych (kilkumiesięcznych) bezczynności Sądu. W ocenie Sądu Okręgowego nie do zaakceptowania są okoliczności towarzyszące w niniejszej sprawie przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego sądowego D. Ś.. Biegła przedłożyła opinię w dniu 26 czerwca 2015 roku. W dniu 2 października 2015 r., zatem po upływie okresu trzech miesięcy, wydano postanowienie o przyznaniu biegłej wynagrodzenia, zarządzając jednocześnie wysłanie uczestnikom wyciągu z opinii. Zarządzenie to wykonano dopiero w dniu 28 stycznia 2016 r. (po upływie około czterech miesięcy). Z pełną opinią uczestnicy mogli zaś zapoznać się dopiero w czerwcu 2016 r. Również sposób procedowania w części dotyczącej sporządzenia opinii geodezyjnej budzi uzasadnione wątpliwości. W kwietniu 2015 r. biegły J. H. przedłożył zaktualizowaną mapę z projektem drogi koniecznej oraz poinformował o toczącym się postępowaniu administracyjnym dotyczącym podziału działek nr (...). W dniu 15 grudnia 2015 r. wpłynęło do akt pismo Urzędu Miasta K. informujące o podziale działek nr (...) oraz o celu tego podziału. Pismem z dnia 15 lutego 2016 r. uczestnicy Skarb Państwa - Prezydent Miasta K. oraz Gmina Miejska K. poinformowali, iż nieruchomości oznaczone, jako działki nr (...) uległy podziałowi. Jednak dopiero zarządzeniem z dnia 29 sierpnia 2016 r. zwrócono się do biegłego J. H. o aktualizację opinii z dnia 13 marca 2015 r. Oznacza to, że od uzyskania informacji o podziale geodezyjnym działek do podjęcia decyzji o zleceniu aktualizacji opinii geodezyjnej upłynął okres przeszło 8 miesięcy, co nie znajduje żadnego uzasadnienia. Nie uszło uwagi Sądu, iż od ponad roku Sąd Rejonowy w zasadzie nie podejmował w sprawie żadnych czynności merytorycznych, albowiem większość z nich sprowadzała się do ekspediowania odpisów pism, dołączania do akt dowodów doręczenia lub wezwań w przedmiocie uzupełnienia braków. Zważyć należy, iż pomiędzy kolejnymi czynnościami Sądu występują zbyt długie okresy czasu, a postępowanie skupione jest wokół czynności techniczno-formalnych, co skutkuje brakiem rozpoznania okoliczności mających znaczenie dla merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy.

Z uwagi na powyższe, Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie 1 sentencji, na podstawie art. 12 ust. 2 powołanej ustawy, zgodnie z którym uwzględniając skargę, sąd stwierdza, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania. Stosownie do treści art. 12 ust. 4 powołanej ustawy uwzględniając skargę, sąd na żądanie skarżących przyznaje od Skarbu Państwa sumę pieniężną w wysokości od 2.000 zł do 20.000 zł. Określając wysokość odpowiedniej - dla konkretnego uprawnionego - kwoty sąd ma obowiązek uwzględnienia przy tym ujawnionych, w toku postępowania w przedmiocie skargi na przewlekłość, a mających znaczenie dla jej wymiaru, okoliczności. W szczególności powinien wziąć pod uwagę sam rodzaj dolegliwości spowodowanej dla strony opieszałością postępowania, czas trwania tej przewlekłości, jej przyczyny, charakter postępowania, w którym stwierdzono przewlekłość, a także wpływ strony na zaistnienie tej przewlekłości. Kierując się tymi kryteriami, biorąc pod rozwagę interesy skarżących (niemożność rozpoczęcia inwestycji budowlanej) Sądu Okręgowy doszedł do wniosku, że odpowiednimi dla zrekompensowania skarżącym naruszenia ich praw są kwoty po 3.000 zł.

Wobec uwzględnienia skargi zwrotowi na rzecz skarżących, w trybie art. 17 ust. 3 ustawy, podlegała uiszczona tytułem opłaty od skargi kwota 100 zł.

SSO Joanna Czernecka SSO Anna Koźlińska SSR Anna Kruszewska