Pełny tekst orzeczenia

  Sygn. akt II S 325/15

  Dnia 10 lutego 2016 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie, Wydział II Cywilny - Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący : SSO Beata Tabaka

Sędziowie: SO Magdalena Meroń - Pomarańska

SR (del.) Anna Kruszewska (sprawozdawca)

po rozpoznaniu w dniu 10 lutego 2016 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy ze skargi M. Z.

przy uczestnictwie Skarbu Państwa-Prezesa Sądu Rejonowego w Wadowicach

o stwierdzenie naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, dotyczącej postępowania przed Sądem Rejonowym w Wadowicach rozpoznawanej do sygn. akt I Ns 719/13

postanawia:

1.  stwierdzić, że w sprawie objętej skargą nastąpiła przewlekłość postępowania;

2.  przyznać od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Wadowicach na rzecz skarżącego kwotę 2000 (dwa tysiące) złotych;

3.  oddalić skargę w pozostałej części;

4.  zarządzić zwrot od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Wadowicach na rzecz skarżących kwoty 100 zł wpłaconej opłaty od skargi.

SSO Magdalena - Pomarańska SSO Beata Tabaka SSR Anna Kruszewska

UZASADNENIE

M. Z. w dniu 23 grudnia 2015 roku złożył skargę w trybie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Domagał się:

1.  stwierdzenia przewlekłości postępowania w sprawie zawisłej przed Sądem Rejonowym w Wadowicach sygn. akt I Ns 719/13 przynajmniej od dnia 9 kwietnia 2015 r.;

2.  zlecenia Sądowi Rejonowemu w Wadowicach jako sądowi rozpoznającemu sprawę podjęcie czynności w terminie jednego miesiąca związanych z wyznaczeniem nowego referenta sprawy, skierowania sprawy na rozprawę, przeprowadzenia dopuszczonych dowodów celem merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy;

3.  zasądzenia od Skarbu Państwa na rzecz strony skarżącej kwoty 2000 złotych;

4.  zwrotu opłaty od skargi.

Prezes Sądu Rejonowego w Wadowicach wniósł o oddalenie skargi, zarzucając, że wszystkie czynności sądu w sprawie miały charakter merytoryczny, a opóźnienie spowodowane było brakami kadrowymi w Wydziale Cywilnym, w którym referaty sędziowskie liczyły blisko 800 spraw.

Sąd Okręgowy ustalił następujący przebieg postępowania o sygnaturze akt I C 2406/15/N w zakresie objętym skargą:

M. Z. złożył wniosek do Sądu Rejonowego w Wadowicach w dniu 1 lipca 2013 r. Braki formalne uzupełnił w dniu 4 września 2013 r. Pierwsza rozprawa została wyznaczona na dzień 25 marca 2014 r. Został na nią wezwany wnioskodawca, którego informacyjnie wysłuchano. Sąd zarządził wezwanie zainteresowanych przez ogłoszenie, dopuścił dowód z dokumentów i zeznań świadka E. Z. i rozprawę odroczył z terminem na piśmie. Kolejny termin rozprawy wyznaczony został na 9 kwietnia 2015 r. Rozprawa się jednak nie odbyła z powodu choroby sędziego referenta. Z tej samej przyczyny odwołano rozprawę wyznaczoną na dzień 1 grudnia 2015 r. Zarządzeniem z dnia 14 grudnia 2015 r. – po zmianie sędziego referenta - termin rozprawy został wyznaczony na 8 lutego 2016 r.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Skarga jest co do zasady słuszna.

Oczywistych opóźnień w rozpoznaniu przedmiotowej sprawy i podejmowaniu w niej czynności w kontekście stwierdzenia przewlekłości postępowania, nie można usprawiedliwiać brakami kadrowymi, nawet jeśli odpowiedzialność za ich wystąpienie nie leży po stronie Sądu (sędziów orzekających czy przewodniczącego Wydziału), na co zwraca uwagę odpowiedź na skargę. Wprowadzenie do polskiego porządku prawnego skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki było skutkiem przyjętych przez państwo polskie zobowiązań międzynarodowych i orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, który w wyroku z dnia 26 października 2000 roku w sprawie Kudła przeciwko Polsce (skarga nr 30210/96) stwierdził, że w krajowym porządku prawnym brak jest instrumentu prawnego zapewniającego skarżącym dochodzenie prawa do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie w rozumieniu art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Obowiązek przestrzegania przyjętych zobowiązań międzynarodowych i zapewnienia obywatelom ochrony w celu ich dochodzenia spoczywa na państwie jako takim. Dlatego też obowiązek zorganizowania warunków należytego sprawowania władzy jurysdykcyjnej spoczywa na wszystkich jego władzach (organach). Nie można go odnosić tylko do organów władzy sądowniczej (wymiaru sprawiedliwości). Państwo ma więc obowiązek takiego zorganizowania warunków sprawowania władzy jurysdykcyjnej (w tym zapewnienia optymalnej obsady kadrowej), aby nie dochodziło do przewlekłości postępowania (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2005 r., III SPP 34/05, OSNP 2005 nr 20, poz. 327 oraz z dnia 3 czerwca 2005 r., III SPP 109/05, OSNP 2006 nr 1-2, poz. 33). Podniesiony przez Skarb Państwa brak zapewnienia należytej kadry do obsługi referatów sędziów i ich nadmierne obciążenia, jakkolwiek faktycznie uniemożliwiające sprawne rozpoznawanie spraw, nie może jednak usprawiedliwiać państwa, jako podmiotu naruszającego postanowienia Konwencji. Wskazywanej przy tym w odpowiedzi na skargę sytuacji nie można także uznać za nagłej, nieprzewidywalnej i przejściowej, która nie daje się możliwa do zapobieżenia przy założeniu sprawnej organizacji działania wymiaru sprawiedliwości. Władze państwowe (ustawodawcza, wykonawcza) powinny podjąć bowiem przedsięwzięcia (legislacyjne, organizacyjne, finansowe), które pozwoliłyby na rozpoznanie spraw bez nieuzasadnionej zwłoki. Konwencja nakłada bowiem na państwa obowiązek zorganizowania systemu prawnego w sposób umożliwiający sądom spełnienie wymagań art. 6 ust. 1 Konwencji (por. orzeczenie ETPCz z dnia 13 lipca 1983 r., skarga nr 8737/79, w sprawie Zimmermann i Steiner przeciwko Szwajcarii).

Z tego też względu, nawet jeśli za zaistniałą sytuację w sprawie skarżącej nie ponosi odpowiedzialności Sąd Rejonowy, to niewątpliwie ponosi ją Państwo. Odpowiednie organy władzy państwowej organizujące działanie wymiaru sprawiedliwości winny mieć na uwadze, że sędzia mający na biegu kilkaset spraw w referacie, nie będzie w stanie zapewnić dochowania terminów z przyjętych zobowiązań międzynarodowych i wprowadzonych uregulowań krajowych. Jak wyjaśnił w swoim orzecznictwie Europejski Trybunał Praw Człowieka wprowadzona do polskiego porządku prawnego skarga na przewlekłość postępowania jest skutecznym środkiem zapobiegającym zarówno naruszeniu prawa do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie (art. 6 ust. 1 Konwencji) lub jego kontynuacji oraz zapewniającym odpowiednie zadośćuczynienie za każde naruszenie, które już miało miejsce (por. decyzja z dnia 24 maja 2005 r. w sprawie 50428/99 Dziedzic przeciwko Polsce; decyzja z 1 marca 2005 r. w sprawie 24549/03 Michalak przeciwko Polsce; decyzja z 1 marca 2005 r. w sprawie 15212/03 Charzyński przeciwko Polsce). Samo jednak wprowadzenie tej regulacji nie może być jednak tylko teoretyczne, a przyjęty przez państwo środek winien być efektywny (por. wyrok z 20 lutego 1991 r. w sprawie 11889/85 Vernillo przeciwko Francji; wyrok z 19 lutego 1998 r. w sprawie 26102/95 Dalia przeciwko Francji; wyrok z 14 czerwca 2005 r. w sprawie 61444/00 Krasuski przeciwko Polsce; wyrok z 26 października 2000 r. w sprawie 30210/96 Kudła przeciwko Polsce). O efektywności danego środka można mówić wówczas, gdy państwo zapewnia realne warunki umożliwiające sądom rozpoznanie spraw w rozsądnych terminach i w zgodzie ze standardami Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Ich niedostateczne zapewnienie oznacza naruszenie Konwencji, a to skutkować musi odpowiedzialnością państwa, niezależnie od organów odpowiedzialnych za taki stan rzeczy.

W świetle powyższego Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie I sentencji na podstawie art. 12 ust. 2 powołanej ustawy, zgodnie z którym uwzględniając skargę, sąd stwierdza, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania.

Sąd Okręgowy oddalił skargę w zakresie, w którym dotyczyła zdyscyplinowania Sądu Rejonowego w Wadowicach, albowiem czynności, zmierzające do zakończenia sprawy, zostały podjęte po wniesieniu skargi.

SSO Magdalena - Pomarańska SSO Beata Tabaka SSR Anna Kruszewska