Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 maja 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SA Anna Michalik

Sędziowie: Sędzia SA Bożena Lasota

Sędzia SA Dorota Szarek (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 24 maja 2021 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy J. T.

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno - Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

o emeryturę policyjną

na skutek apelacji J. T.

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie XIV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 10 grudnia 2020 r. sygn. akt XIV U 534/20

oddala apelację.

Bożena Lasota Anna Michalik Dorota Szarek

Sygn. akt III AUa 376/21

UZASADNIENIE

Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. decyzją z 31 października 2019 r. nr (...), ustalił prawo do emerytury J. T. oraz ustalił jej wysokość od 1 września 2019 r., tj. od miesiąca, w którym został zgłoszony wniosek.

J. T. zakwestionowała powyższą decyzję domagając się przyznania prawa do emerytury od 1 lipca 2019 r., tj. daty powstania prawa do świadczenia emerytalnego, w związku z wejściem w życie ustawy zmieniającej ustawę o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno- Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin. Odwołująca się ponadto dodała, że w dacie wejścia w życie powyższej ustawy zmieniającej nie spełniła wszystkich warunków uzyskania emerytury (tj. warunku ukończenia 55 roku życia).

W odpowiedzi na odwołanie, organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie od ubezpieczonej kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z 10 grudnia 2020 r. Sąd Okręgowy w Warszawie XIV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie i zasądził od odwołującej się J. T. na rzecz organu rentowego - Dyrektora Zakładu Emerytalno Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

Powyższy wyrok Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych.

J. T. (ur. (...)) w okresie od 15 września 1999 r. do 31 maja 2017 r. pełniła służbę w Służbie (...). W dniu 19 września 2019 r. złożyła wniosek o przyznanie emerytury.

Rozpoznając powyższy wniosek Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. wydał zaskarżoną decyzję o przyznaniu J. T. prawa do emerytury od 1 września 2019 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszony został wniosek.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach organu rentowego. Sąd dał wiarę tym dokumentom, gdyż żadna ze stron nie kwestionowała ich wartości dowodowej, a nadto brak było podstaw by podważać ich rzetelność.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego, Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że spór w niniejszej sprawie dotyczył daty ustalenia prawa do emerytury. Odwołująca się wskazywała, że wypłata świadczenia powinna nastąpić od 1 lipca 2019 r., tj. od dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej ustawę o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno- Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin. Organ rentowy stał na stanowisku, że ustalenie prawa do emerytury winno nastąpić od miesiąca, w którym odwołująca się złożyła wniosek, tj. od 1 września 2019 r.

Sąd Okręgowy w pierwszej kolejności wskazał, że generalną zasadą jest, stosownie do treści art. 42 ust. 1 ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno- Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2019 r., poz. 288 z późn. zm.), że świadczenia pieniężne wypłaca się od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym złożono wniosek, o którym mowa w art. 32 ust. 3, lub w którym wydano decyzję z urzędu.

Zgodnie z art. 32 ust. 1 powołanej ustawy, prawo do zaopatrzenia emerytalnego i wysokość świadczeń pieniężnych z tytułu tego zaopatrzenia ustala się w formie decyzji a na podstawie art. 32 ust. 3 ww. ustawy, postępowanie w sprawie ustalenia prawa do zaopatrzenia emerytalnego wszczyna się na wniosek zainteresowanego.

Sąd pierwszej instancji podkreślił, że samo spełnienie warunków wymaganych do nabycia prawa do świadczenia nie rodzi po stronie organu rentowego zobowiązania z tytułu powstałego świadczenia, gdyż zależy to od złożenia przez zainteresowanego stosownego wniosku. Generalną zasadą polskiego prawa emerytalno-rentowego jest to, że świadczenia wypłaca się na wniosek zainteresowanego, poczynając od dnia powstania do nich prawa (tj. spełnienia ustawowych warunków), lecz nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o to świadczenie. Istotna jest zatem data wystąpienia z wnioskiem o ustalenie prawa do świadczenia. Mimo zatem, że prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego powstaje z mocy prawa, a decyzja organu rentowego ma charakter wyłącznie deklaratoryjny, samo spełnienie się przesłanek warunkujących prawo do świadczenia nie stanowi podstawy do wypłaty tego świadczenia. Podstawą i jednocześnie niezbędnym warunkiem jest wniosek uprawionego do przyznania mu świadczenia i tylko złożenie stosownego wniosku skutkuje wypłatą danego świadczenia. Powyższe wynika z decydującej funkcji woli uprawnionego, którą przypisał uprawnionemu ustawodawca. To uprawniony do świadczenia decyduje czy i kiedy skorzystać z prawa do świadczenia, do którego prawo nabył z mocy prawa po spełnieniu określonych w przepisach przesłanek. Uprawniony może również nie korzystać z przysługującego mu prawa. Zatem obowiązek organu rentowego ustalenia prawa danego uprawnionego do świadczenia, a następnie jego wypłata jest konsekwencją złożenia stosownego wniosku uprawnionego. Czyli data wyrażenia woli uprawnionego do pobierania świadczenia determinuje powstanie obowiązku wypłaty tego świadczenia. Powyższe wynika z konieczności odróżnienia nabycia prawa do świadczeń od uzyskania świadczeń wynikających z tego prawa (wypłata świadczenia). Zatem tylko od ubezpieczonego zależy, czy złoży do organu rentowego wniosek o świadczenie, czy też nie. Złożenie wniosku stanowi tym samym wymóg formalny dla uzyskania prawa do świadczenia.

Sąd Okręgowy stwierdził, że z przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego wynika, iż odwołująca się z wnioskiem o ustalenie prawa do emerytury wystąpiła 19 września 2019 r., zatem organ rentowy w świetle przepisów art. 42 ust. 1 ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, (…), zobligowany był do ustalenia prawa oraz wypłaty świadczenia od 1 września 2019 r., tj. od daty złożenia wniosku. Dlatego stanowisko ubezpieczonej wyrażone w odwołaniu, że prawo do wypłaty świadczenia emerytalnego powstało do 1 lipca 2019 r. uznał za nieprawidłowe. Podkreślił przy tym, że sama odwołująca się wskazała w odwołaniu, że przed datą wejścia w życie ustawy zmieniającej nie spełniła wszystkich przesłanek warunkujących przyznanie prawa do świadczenia emerytalnego.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy uznał, że zaskarżona decyzja odpowiada prawu i dlatego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Apelację od powyższego wyroku wniosła odwołująca się. Zaskarżając wyrok w całości zarzuciła Sądowi Okręgowemu:

1. obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 42 ust. 1 ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej
i Służby Więziennej oraz ich rodzin w związku z art. 26 ustawy z 19 lipca 2019 r.
o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin oraz niektórych innych ustaw, wyrażające się w ich błędnej wykładni, polegającej na niezastosowaniu się w tym przypadku do wykładni celowościowej i na niezinterpretowaniu obu tych przepisów łącznie, co skutkowało uznaniem, że decyzja pozwanego ustalająca prawo do emerytury odwołującej się od 1 września 2019 r., zamiast od 1 lipca 2019 r., odpowiada prawu, podczas gdy poprawna wykładnia ww. przepisów winna prowadzić do konkluzji, że odwołującej się przysługuje prawo do emerytury już od 1 lipca 2019 r.,
a zaskarżona decyzja winna ulec w tym zakresie stosownej zmianie;

2. obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 26 ustawy zmieniającej, wyrażające się w jego niezastosowaniu, co skutkowało uznaniem, że decyzja pozwanego ustalająca prawo do emerytury odwołującej się od 1 września 2019 r., zamiast od 1 lipca 2019 r., odpowiada prawu, podczas gdy właściwe zastosowanie tego przepisu winno prowadzić do konkluzji, że odwołującej się przysługuje prawo do emerytury już od 1 lipca 2019 r., a zaskarżona decyzja winna ulec w tym zakresie stosownej zmianie.

Wskazując na powyższe zarzuty odwołująca się wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie odwołania złożonego przez odwołującą się i zmianę zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie jej prawa do emerytury od 1 lipca 2019 r., względnie o skierowanie sprawy do organu rentowego celem jej ponownego rozpatrzenia,

ewentualnie

o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie, względnie o skierowanie sprawy do organu rentowego celem jej ponownego rozpatrzenia, a nadto o nieobciążanie odwołującej się kosztami procesu oraz o zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującej się zwrotu kosztów procesu, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji odwołująca się wskazała, że w jej ocenie zaskarżony wyrok nie odpowiada prawu i jako taki nie może się ostać, gdyż Sąd pierwszej instancji zaniechał dokonania właściwej wykładni art. 42 ust. 1 ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…) w związku z art. 26 ustawy zmieniającej. Sąd Okręgowy w swoich rozważaniach skoncentrował się na literalnym brzmieniu art. 42 ust. 1 ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…) i zaniechał dokonania wykładni innej niż językowa tego przepisu. Tymczasem odwołująca się wskazywała niezmiennie we wszystkich pismach składanych w tej sprawie, że w okolicznościach faktycznych konieczne jest powiązanie normy wynikającej z art. 42 ust. 1 ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…) z art. 26 ustawy zmieniającej, co prowadzi do zgoła odmiennych wniosków niż te, które zostały przedstawione przez Sąd Okręgowy
w motywach zaskarżonego orzeczenia.

Apelująca podkreśliła, że art. 26 ustawy zmieniającej stanowi, że ustawa ta wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, jednak z mocą od 1 lipca 2019 r. Oznacza to, że po wejściu w życie ustawy zmieniającej odwołująca się spełniała wszystkie warunki uzyskania emerytury już od 1 lipca 2019 r., a zatem emerytura przysługuje jej już od tej daty.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja jako bezzasadna podlega oddaleniu.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że Sąd Apelacyjny podziela ustalenia dotyczące stanu faktycznego poczynione przez Sąd pierwszej instancji i przyjmuje je za własne, czyniąc je podstawą własnego rozstrzygnięcia stosownie do art. 387 § 2 ¹ k.p.c. Wobec tego zbędne jest ich ponowne przedstawienie.

Spór w niniejszej sprawie sprowadzał się do interpretacji obowiązujących przepisów prawa i w tym zakresie Sąd Apelacyjny podziela dokonaną przez Sąd pierwszej instancji ocenę prawną ustalonego stanu faktycznego.

Sąd Apelacyjny za nieuzasadniony uznał zarzut apelacji naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 42 ust. 1 ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…) w zw. z art. 26 ustawy o zmianie ustawy zaopatrzeniowej poprzez ich błędną wykładnię, polegającą na niezastosowaniu wykładni celowościowej i niezinterpretowaniu obu tych przepisów łącznie.

W pierwszej kolejności podkreślić należy, że zgodnie z ugruntowanymi
w doktrynie i orzecznictwie poglądami, w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych należy bez wątpienia stosować wykładnię językową. Powyższe zostało wielokrotnie potwierdzone w orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych. Zgodnie z tymi poglądami prawo ubezpieczeń społecznych jest - ze swych założeń - prawem ścisłym i sformalizowanym, opartym na bezwzględnie obowiązujących normach, z wyłączeniem możliwości ich interpretowania z uwzględnieniem obowiązujących w prawie cywilnym reguł słuszności. Powoduje to konieczność ścisłego wykładania jego przepisów, a więc - co do zasady - w zgodzie z ich dosłownym brzmieniem.

Przepisy regulujące system zabezpieczenia społecznego ze względu na swoją istotę i konstrukcję podlegają wykładni ścisłej. Nie powinno stosować się wykładni celowościowej, funkcjonalnej lub aksjologicznej w opozycji do wykładni językowej. Każda norma prawna z zakresu ubezpieczeń społecznych musi być wykładana ściśle, co oznacza prymat dyrektyw wykładni językowej w odniesieniu do pozostałych metod wykładni, w tym wykładni systemowej i wykładni historycznej lub celowościowej (wyrok Sądu Najwyższego z 19 grudnia 2012 r., I UK 320/12, wyrok Sądu Najwyższego z 25 października 2016 r., I UK 386/15, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 7 kwietnia 2016 r., III AUa 988/15). W myśl art. 42 ust. 1 ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…), świadczenia pieniężne wypłaca się od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym złożono wniosek, o którym mowa w art. 32 ust. 3 lub w którym wydano decyzję z urzędu. Postępowanie w sprawie ustalenia prawa do zaopatrzenia emerytalnego wszczyna się na wniosek zainteresowanego (art. 32 ust. 3).

Zgodnie z art. 26 ustawy z 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…) ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z mocą od dnia 1 lipca 2019 r.

W niniejszej sprawie, jak wynika z dokumentów zgromadzonych w aktach rentowych, J. T. złożyła wniosek o przyznanie emerytury 19 września 2019 r., a decyzją z 31 października 2019 r., po rozpatrzeniu powyższego wniosku, organ rentowy ustalił odwołującej się prawo do emerytury i jej wysokość od 1 września 2019 r. tj. od miesiąca, w którym został zgłoszony wniosek.

Zważywszy na powyższe, w ocenie Sądu Apelacyjnego, na aprobatę zasługuje argumentacja przedstawiona przez Sąd pierwszej instancji zawarta w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Wskazać bowiem należy, że generalną zasadą prawa o emeryturach i rentach jest wypłata świadczenia na wniosek osoby zainteresowanej (wyrok Sądu Najwyższego z 27 lipca 2017 r., II UK 310/16 ). Tym samym, jak słusznie zważył Sąd pierwszej instancji, samo spełnienia warunków koniecznych do nabycia prawa do świadczenia nie powoduje powstania po stronie organu rentowego zobowiązania z tytułu powstałego świadczenia, albowiem zależne jest ono od złożenia przez zainteresowanego stosownego wniosku.

Z brzmienia przepisów regulujących powyższe zagadnienie prawidłowo powołanych w uzasadnieniu Sądu Okręgowego wprost wynika, że świadczenia pieniężne wypłaca się od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym złożono wniosek. A zatem, warunkiem koniecznym do ustalenia, a następnie wypłaty przez organ rentowy świadczenia jest uprzednie złożenie wniosku, przy czym, istotna jest data wystąpienia ze wskazanym wnioskiem, gdyż moment wyrażania woli przez zainteresowanego pobierania świadczenia rodzi obowiązek po stronie organu rentowego wypłaty tego świadczenia. Wobec powyższego podkreślić należy, że pomimo deklaratoryjnego charakteru decyzji organu rentowego, samo spełnienie się przesłanek warunkujących prawo do świadczenia nie stanowi podstawy do jego wypłaty.

Ponadto, wbrew twierdzeniom odwołującej się, regulacja art. 26 ustawy zmieniającej nie rodzi po stronie organu rentowego obowiązku wypłaty świadczenia od 1 lipca 2019 r. – to jest od daty wcześniejszej niż data złożenia wniosku. Fakt wejścia w życie powyższej ustawy z mocą od 1 lipca 2019 r. pozostaje irrelewantny dla rozpoznawanej sprawy, bo gdyby wolą ustawodawcy było odmienne uregulowanie zasady wyrażonej w art. 42 ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej, to niewątpliwie w treści ustawy zmieniającej umieściłby odpowiednie przepisy intertemporalne.

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, w ocenie Sądu Odwoławczego, za nietrafione uznać należy argumenty podniesione przez odwołującą się w apelacji zmierzające do wykazania, że świadczenie emerytalne przysługuje jej od 1 lipca 2019 r., tym bardziej, że odwołująca się w ww. dacie nie spełniała jednej z przesłanek warunkujących prawo do przyznania świadczenia tj. nie miała ukończonych 55 lat.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Apelacyjny uznał, że zaskarżony wyrok odpowiada prawu, zaś apelacja nie zawiera usprawiedliwionych podstaw.

Z tych względów Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.

Bożena Lasota Anna Michalik Dorota Szarek