Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lutego 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 lutego 2013 r. w Lublinie

sprawy M. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w Z.

o prawo do ekwiwalentu pieniężnego z tytułu prawa do bezpłatnego węgla

na skutek apelacji wnioskodawcy M. O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Siedlcach

z dnia 19 kwietnia 2012 r. sygn. akt IV U 838/11

I.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i ustala M. O. prawo do ekwiwalentu pieniężnego z tytułu prawa do bezpłatnego węgla w ilości po trzy tony rocznie za lata 2008 – 2009;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w Z. na rzecz M. O. kwotę 30 (trzydzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję.

III AUa 636/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 września 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił M. O. prawa do ekwiwalentu pieniężnego z tytułu prawa do bezpłatnego węgla. Według organu rentowego roszczenie ubezpieczonego o wypłatę ekwiwalentu zostało już zaspokojone przez doliczenie do podstawy wymiaru jego emerytury wartości deputatu węglowego.

Odwołanie od tej decyzji wniósł M. O. zarzucając jej niezgodność z prawem. Ubezpieczony podniósł, że – wbrew twierdzeniom pozwanego - jego roszczenie nie zostało zaspokojone bo do podstawy wymiaru jego emerytury nie została wliczona wartość deputatu węglowego.

Wyrokiem z dnia 19 kwietnia 2012 r. Sąd Okręgowy w Siedlcach oddalił odwołanie M. O.. Swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na poniższych ustaleniach faktycznych oraz na ich ocenie prawnej: od dnia 1 marca 1992 r. M. O. nabył prawo do emerytury górniczej. Do dnia 1 stycznia 1994 r. jego były pracodawca – Przedsiębiorstwo (...) w B. wypłacało mu ekwiwalent pieniężny za deputat węglowy w ilości 2,5 tony węgla. Przedsiębiorstwo to zwróciło się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T. o wliczenie do podstawy wymiaru emerytury wnioskodawcy wartości ekwiwalentu za deputat węglowy, wypłacany mu dotychczas. Decyzją z dnia 14 kwietnia 1994 r. ten organ rentowy uwzględnił wniosek przedsiębiorstwa. Emerytura M. O. jednak nie wzrosła ponieważ wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jego emerytury był wyższy niż 250%. W dniu 24 lutego 2010 r. M. O. już występował o wypłacenie mu ekwiwalentu za deputat węglowy za lata 2006 i 2007 r. ale jego roszczenie w tym przedmiocie zostało oddalone w sprawie sygn. akt IV U 167/11 Sądu Okręgowego w Siedlcach a apelacja ubezpieczonego została oddalona przez sąd drugiej instancji. Sąd drugiej instancji przyjął wtedy, że wnioskodawca nie należy do kręgu osób uprawnionych do ekwiwalentu za deputat węglowy i z tej przyczyny nie może skutecznie ubiegać się o jego wypłatę. W obecnej sprawie M. O. wystąpił ponownie o ekwiwalent pieniężny za kolejne dwa lata kalendarzowe; 2008 i 2009. W ocenie Sądu Okręgowego to nowe roszczenie ubezpieczonego także nie ma podstawy prawnej do jego uwzględnienia. Stan prawny niezbędny do jego rozstrzygnięcia jest identyczny jak w poprzedniej sprawie, a w zakresie stanu faktycznego jedyna zmiana to nowe określenie czasu za który wnioskodawca domaga się wypłaty ekwiwalentu. Podzielając argumentację sądu drugiej instancji, zawartą w uzasadnieniu jego wyroku kończącego postępowanie w tej pierwszej sprawie wnioskodawcy, Sąd Okręgowy uznał, że nie ma potrzeby jej ponownego przytaczania w sprawie obecnej. Dlatego odwołanie ubezpieczonego jako bezzasadne zostało oddalone.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wywiódł M. O. wnosząc o jego zmianę przez ustalenie mu prawa do ekwiwalentu pieniężnego z tytułu prawa do bezpłatnego węgla, ewentualnie o uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Skarżący zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych przez przyjęcie, że ubezpieczonemu wliczono do podstawy wymiaru emerytury wartość 2,5 tony węgla, oraz że nie podlegał on układowi zbiorowemu pracy ( jak wynika z uzasadnienia apelacji chodzi o taki układ z dnia 21 grudnia 1991 r.) w sytuacji gdy jeszcze w 1992 r. był czynnym pracownikiem Przedsiębiorstwa (...) w B..

W uzasadnieniu apelacji wskazano, że w motywach zaskarżonego wyroku sąd pierwszej instancji przyjął, że siedziba pracodawcy wnioskodawcy była w G. podczas gdy faktycznie znajdowała się ona w B.. Wadliwe jest także ustalenie tego sądu, że wnioskodawca nie podlegał regulacjom zawartym w układzie zbiorowym pracy z dnia 21 grudnia 1991 r. Skoro do maja 1992 r. był on czynnym pracownikiem to musiał być objęty tym układem.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje: z zaświadczenia z dnia 1 grudnia 2009 r. wystawionego wnioskodawcy przez grupę (...) – k. 218 akt ZUS, wynika, że M. O. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w B. w okresie od dnia 26 listopada 1977 r. do dnia 9 maja 1992 r. oraz, że po jego przejściu na emeryturę przedsiębiorstwo to wypłacało mu do dnia 31 stycznia 1995 r. to jest, do daty przekształcenia jego ustroju z przedsiębiorstwa państwowego na spółkę akcyjną, ekwiwalent za deputat węglowy w ilości 2,5 tony węgla.

W tej sytuacji znaczenia nabrało ustalenie podstawy prawnej deputatu węglowego za który ekwiwalent był do dnia 31 stycznia 1995 r. wypłacany wnioskodawcy. Dlatego niezbędnym stało się sięgnięcie do regulacji kwestii deputatów węglowych zawartych w układach zbiorowych pracy. W dniu 21 grudnia 1991 r. między Ministrem Przemysłu i Handlu a przedstawicielami związków zawodowych reprezentowanymi przez: Krajową Komisję Górnictwa (...), Federację Związków Zawodowych (...) oraz (...) Związków Zawodowych (...) został zawarty Układ Zbiorowy Pracy Dla (...) Zakładów (...). Załącznik Nr 1 do tego układu wymieniał zakłady pracy jakie mogą być tym układem objęte. Zgodnie z art. 1 ust. 3 układu zakłady pracy wymienione w załączniku Nr 1 do niego były uprawnione do jego stosowania po zawarciu zakładowej umowy zbiorowej. Pod pozycją 93 tego załącznika zostało wymienione Przedsiębiorstwo (...) w B.. Omawiany układ zbiorowy pracy dla pracowników zakładów górniczych wszedł w życie z dniem 1 stycznia 1992 r. i z tą datą dla pracowników zakładów pracy objętych jego postanowieniami utracił moc poprzedni układ zbiorowy – Układ Zbiorowy Pracy dla (...) Węglowego z dnia 1 lutego 1992 r. W art. 22 ust. 2 nowego układu uregulowano uprawnienia emerytów i rencistów do bezpłatnego węgla w ten sposób, że deputat węglowy przysługiwał tym uprawnionym w ilości po 3 tony rocznie. W dniu 21 listopada 1995 r. do Układu Zbiorowego Pracy dla (...) Zakładów (...) ( z 1991 r.) jego strony zawarły protokół dodatkowy Nr 7. W § 2 tego protokołu zostały wymienione jednostki organizacyjne objęte układem z dnia 21 grudnia 1991 r. Pod pozycją 33 zostało wymienione Przedsiębiorstwo (...) S. A. w B.. W § 1 tego protokołu dodatkowego jego strony ustaliły inne brzmienie art. 22 ust. 2 układu regulującego problematykę deputatów węglowych dla emerytów i rencistów w ten sposób, że wymiar tych deputatów został określony dla emerytów i rencistów których uprawnienia powstały na podstawie Układu Zbiorowego Pracy dla (...) Węglowego z dnia 1 lutego 1980 r. na 2,5 tony rocznie i po 3 tony rocznie dla emerytów i rencistów których uprawnienia do deputatu powstały na podstawie układu nowego – z dnia 21 grudnia 1991 r. Z faktu, że były pracodawca wnioskodawcy w cytowanym wyżej protokole dodatkowym Nr 7 został wymieniony jako objęty układem nowym należy wnioskować, że została zawarta przez jego poprzednika prawnego zakładowa umowa zbiorowa o której wspominał art. 1 ust.3 nowego układu zbiorowego. Do dnia 9 maja 1992 r. wnioskodawca pozostawał w stosunku pracy. Zatem uprawniony jest wniosek, że jako emeryt wnioskodawca został objęty układem zbiorowym pracy z dnia 21 grudnia 1991 r.

Wniosek ten wzmacnia także fakt, że w porozumieniu z dnia 3 października 1995 r. zawartym w K. pomiędzy Związkiem (...) w K. a organizacjami związkowymi wymienionymi w tym porozumieniu jako pracodawcę objętym nowym układem zbiorowym pod. poz. 7.26 wskazano Przedsiębiorstwo (...) SA w B. z zaznaczeniem, że chodzi o „(dawne PBSz w B.)”. Fakt przekształcenia ustroju przedsiębiorstwa państwowego o nazwie Przedsiębiorstwo (...) w B. w spółkę akcyjną nie spowodował utraty uprawnienia wnioskodawcy do deputatu węglowego ponieważ nowa spółka była objęta układem zbiorowym pracy z dnia 21 grudnia 1991 r. - co ewidentnie wynika z zapisów protokołu dodatkowego nr 7 do tego układu, o czym wspomniano wyżej. Zawarcie w spółce zakładowego układu zbiorowego pracy - od dnia 1 kwietnia 1995 r. nie spowodowało utraty przez wnioskodawcę prawa do deputatu węglowego, gdyż, nawet pomijając kwestię czy ten układ zakładowy uzyskał moc prawną, to zgodnie z art. 44 ¹ układu zbiorowego z dnia 21 grudnia 1991 r. odstąpienie od wypłacania świadczeń deputatowych mogło nastąpić tylko w stosunku do emerytów wywodzących swoje uprawnienia do deputatu z układu z dnia 1 lutego 1980 r. Wprawdzie w aktach sprawy niniejszej nie ma tekstów: układu zbiorowego pracy z dnia 21 grudnia 1991 r., protokołu dodatkowego nr 7 do tego układu i porozumienia z dnia 3 października 1995 r. ale teksty te są znane sądowi z urzędu z racji rozpoznawania innych spraw tego rodzaju. W tej sytuacji przyjąć należało, że M. O. należy do kręgu osób uprawnionych do ekwiwalentu za deputat węglowy ponieważ spełniał przesłanki wskazane w art. 2 pkt. 1 ustawy z dnia 6 lipca 2007 r. o ekwiwalencie pieniężnym z tytułu prawa do bezpłatnego węgla dla osób uprawnionych z przedsiębiorstw robót górniczych (Dz. U. Nr 147, poz.1031 ze zm.). Dlatego Sąd Apelacyjny w składzie rozpoznającym sprawę niniejszą nie podziela poglądu tego sądu wypowiedzianym w poprzedniej sprawie wnioskodawcy o braku jego uprawnień do ekwiwalentu pieniężnego. Nie można także przyjąć, że roszczenie wnioskodawcy zostało zaspokojone przez doliczenie wartości deputatu do podstawy wymiaru jego emerytury. Przez taki zabieg wnioskodawca utracił realną korzyść majątkową w postaci deputatu i niczego nie dostał w zamian. Zaspokojenie oznacza przecież uzyskanie czegoś nowego za poprzednie uprawnienie.

Zatem apelację wnioskodawcy w zakresie żądania zmiany zaskarżonego wyroku należało uznać za uzasadnioną i z tej racji podlegającą uwzględnieniu, skoro zostało naruszone prawo materialne, co sąd drugiej instancji uwzględnia z urzędu.

Z tych więc względów i z mocy art. 386 § 1 kpc Sąd Apelacyjny orzekł jak w wyroku.