Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 października 2014 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Iwona Tchórzewska

Protokolant Dorota Hordziejewska

po rozpoznaniu w dniu 15 października 2014 roku w Lublinie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. D.

przeciwko R. M.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powódkę

od wyroku Sądu Rejonowego Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku

z dnia 26 marca 2014 roku, sygn. akt IC 2126/13

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

Sygn. akt II Ca 524/14

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 27 sierpnia 2013 roku powódka M. D. domaga się zasądzenia od pozwanej R. M. kwoty 1.728 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenia kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu powódka podniosła, że dnia 29 marca 2009 roku zawarła z pozwaną umowę dzierżawy gruntów rolnych o powierzchni 3,60 ha , w skład których wchodziły działki: nr (...) o powierzchni 1,94 ha, nr (...) o powierzchni 0,86 ha, nr (...) powierzchni 0,73 ha oraz nr (...) o powierzchni 0,07 ha. Umowa została zawarta na czas okres lat 5. Zgodnie z umową pozwana zobowiązała się płacić roczny czynsz w wysokości wartości 6 metrów pszenicy z hektara. W związku ze sprzedażą nieruchomości umowa została wypowiedziana z zachowaniem terminów wypowiedzenia. Pozwana zeszła pola z końcem 2012 roku, po zbiorze plonów. Pozwana nie uregulowała należności za 2012 rok. Czynsz za ten rok wynosi 1.728 zł. Powódka wezwała pozwaną do zapłaty, jednak mimo upływu wyznaczonego terminu należność nie została uiszczona.

W dniu 30 września 2013 roku Sąd Rejonowy Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym.

Pozwana R. M. wniosła sprzeciw od nakazu zapłaty, zaskarżając go w całości.

Po rozpoznaniu sprawy, wyrokiem z dnia 26 marca 2014 roku Sąd Rejonowy Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku oddalił powództwo oraz zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 600 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Powódka M. D. wniosła apelację, zaskarżając wyrok Sądu pierwszej instancji w całości i zarzucając mu:

1. naruszenie przepisów prawa procesowego mające wpływ na treść wydanego wyroku tj.:

a) art. 217 § 2 k.p.c., art. 227 k.p.c. oraz 207 § 6 k.p.c. w zw. z art. 207 § 3 k.p.c. - poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i w konsekwencji:

- oddalenie wniosku pełnomocnika powódki złożonego na rozprawie w dniu 19 marca 2014 r. o zakreślenie terminu na złożenie wniosków dowodowych, pomimo faktu iż powódka dotychczas nie korzystała z pomocy pełnomocnika w sprawie, a ustanowiła pełnomocnika dopiero w dniu 18 marca 2014 r. - co w konsekwencji doprowadziło Sąd do niewyjaśnienia wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy;

- oddalenie wniosku pełnomocnika powódki złożonego na rozprawie w dniu 19 marca 2014 r. o zakreślenie terminu na złożenie wniosków dowodowych, pomimo faktu iż powódka wcześniej nie była świadoma konsekwencji jakie mogą się wiązać ze spóźnionym składaniem wniosków dowodowych w sprawie, tym bardziej, że nie została w żaden sposób pouczona o tym przez Sąd. Ponadto, pomimo braku stosownego pouczenia powódki (wynikającego z treści art. 217 § 5 k.p.c.), Sąd dokonał zwrotu sporządzonego przez powódkę pisma procesowego wraz z wnioskami dowodowymi z dnia 10 marca 2014 r. (złożonego w Sądzie dnia 11 marca 2014 r.) - co w konsekwencji doprowadziło Sąd do niewyjaśnienia wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy;

b) art. 210 § 2 ¹ k.p.c. oraz art. 207 § 3 i 5 k.p.c. - poprzez ich niezastosowanie w niniejszej sprawie - a mimo braku stosownego pouczenia powódki (występującej w tej sprawie bez adwokata lub radcy prawnego) o konsekwencjach wynikających z treści art. 162, 207, 217, 229 i 230 k.p.c. - oddalenie wniosku jej pełnomocnika złożonego na rozprawie w dniu 19 marca 2014 r. o zakreślenie terminu na złożenie przez powódkę wniosków dowodowych. Ponadto pomimo braku stosownego pouczenia, dokonanie przez Sąd zwrotu sporządzonego przez powódkę pisma procesowego z wnioskami dowodowymi z dnia 10 marca 2014 r. (złożonego w Sądzie osobiście dnia 11 marca 2014 r.), przy czym de facto pismo to obejmowało (w myśl art. 207 § 3 k.p.c.) wyłącznie wniosek o przeprowadzenie dowodów w sprawie;

c) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez zbyt dowolną, a nie swobodną ocenę materiału dowodowego oraz brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zebranego w sprawie, a w szczególności twierdzeń powódki i pozwanej w sprawie. Obdarzenie przy tym - jak się wydaje - walorem wiarygodności głównie twierdzeń pozwanej, z pominięciem twierdzeń powódki i w konsekwencji błędne przyjęcie, że powództwo w niniejszej sprawie jest nieudowodnione;

d) art. 328 § 2 k.p.c. poprzez sporządzenie przez Sąd pierwszej instancji uzasadnienia nie spełniającego wymogów opisanych w przedmiotowym przepisie, a mianowicie brak w nim określenia, w jakim zakresie Sąd uznał zeznania stron za wiarygodne i w jakim zakresie odmówił im wiarygodności i mocy dowodowej oraz jakie motywy doprowadziły Sąd do takiego rozstrzygnięcia odnośnie tych dowodów,

które to uchybienia doprowadziły w konsekwencji Sąd pierwszej instancji do nierozpoznania istoty sprawy, a jej rozstrzygnięcie wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

Wskazując na powyższe zarzuty, apelująca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania odwoławczego, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie powództwa w całości, to jest zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kwoty 1.728 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

Na wypadek nieuwzględnienia sformułowanego na pierwszym miejscu wniosku o uchylenie zaskarżonego wyroku, apelująca wniosła o dopuszczenie dowodów wymienionych w piśmie powódki z dnia 10 marca 2014 r., to jest

1. dopuszczenie dowodu z dokumentów dołączonych do pisma,

2. dopuszczenie dowodu z zeznań świadków:

a) E. M.;

b) P. D.

na okoliczność nierozliczenia się pozwanej z powódką z tytułu czynszu dzierżawnego za rok 2012, na okoliczność, iż czynsz dzierżawny za rok 2012 należy się powódce, na okoliczność zasadności powództwa zarówno co do zasady jak i wysokości,

3. zwrócenie się przez Sąd do Głównego Urzędu Statystycznego o udzielenie pisemnej odpowiedzi na następujące pytania: l)„Jaka była średnia krajowa wartość jednego metra pszenicy w roku 2012?”, 2) „Jak taka wartość jednego metra pszenicy w roku 2012 r była wyliczana?”.

Apelująca podniosła, że powyższe dowody były już zgłaszane w piśmie z dnia 10 marca 2014 r., które jednakże zostało na rozprawie w dniu 19 marca 2014 r. zwrócone przez Sąd pierwszej instancji z uwagi na - zdaniem Sądu - złożenie go z naruszeniem art. 207 § 3 k.p.c.. Dowody powyższe mają istotne znaczenie w sprawie, trudno zaś mówić w tej kwestii o naruszeniu art. 207 § 3 k.p.c. w sytuacji, gdy w toku całej sprawy Sąd nawet nie pouczył (ani słownie ani na piśmie) powódki o wymogach związanych ze składaniem dowodów i pism w odpowiednim czasie oraz o konsekwencjach procesowych, jakie się z tym wiążą. Apelująca podkreśliła, że dowody zostały złożone później bez jej winy, bowiem ona sama nie miała wiedzy o konieczności terminowego składania wniosków dowodowych w postępowaniu cywilnym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Z przepisów art. 386 § 2 i § 4 k.p.c. wynika, że uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji może nastąpić w razie stwierdzenia nieważności postępowania, a także w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo w sytuacji, gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

Trafnie podniesiono w apelacji, że w niniejszej sprawie na skutek naruszenia przez Sąd pierwszej instancji przepisów postępowania doszło do nierozpoznania istoty sprawy, której rozpoznanie i rozstrzygnięcie wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

W pierwszym rzędzie wskazać należy na zasadność zarzutów naruszenia w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji przepisów art. 207 § 5 k.p.c. oraz art. 210 § 2 ¹ k.p.c.

Mianowicie art. 207 § 5 k.p.c. przewiduje, że zarządzając doręczenie pozwu, odpowiedzi na pozew lub złożenie dalszych pism przygotowawczych, przewodniczący albo sąd, jeżeli postanowił o złożeniu pism przygotowawczych w toku sprawy, pouczają strony o treści § 6, w myśl którego sąd pomija spóźnione twierdzenia i dowody, chyba że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich w pozwie, odpowiedzi na pozew lub dalszym piśmie przygotowawczym bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności.

Z przytoczonego przepisu art. 207 § 5 k.p.c. wynika zatem, że już na etapie wstępnym, przed rozprawą, przy doręczeniu stronom wymienionych w tym przepisie pism, przewodniczący winien zarządzić pouczenie stron o treści § 6 art. 207 k.p.c.

Ponadto art. 210 § 2 ¹ k.p.c. obliguje sąd do pouczenia na rozprawie strony występującej w sprawie bez adwokata, radcy prawnego, rzecznika patentowego lub radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa o treści art. 162, 207, 217, 229 i 230.

W świetle art. 210 § 2 ¹ k.p.c. sąd winien zatem pouczyć stronę występującą bez profesjonalnego pełnomocnika między innymi o treści art. 207 § 3 i 7 k.p.c. Zgodnie z ostatnio wymienionymi przepisami przewodniczący może przed pierwszym posiedzeniem wyznaczonym na rozprawę zobowiązać strony do złożenia dalszych pism przygotowawczych, oznaczając porządek składania pism, termin, w którym należy je złożyć, i okoliczności, które mają być wyjaśnione. W toku sprawy złożenie pism przygotowawczych następuje tylko wtedy, gdy sąd tak postanowi, chyba że pismo obejmuje wyłącznie wniosek o przeprowadzenie dowodu (art. 207 § 3 k.p.c.), zaś zwrotowi podlega pismo przygotowawcze złożone z naruszeniem § 3 (art. 207 § 7 k.p.c.).

Ponadto stosownie do art. 210 § 2 ¹ k.p.c. sąd ma obowiązek pouczyć stronę występującą bez profesjonalnego pełnomocnika o treści art. 217 k.p.c., w myśl którego: strona może aż do zamknięcia rozprawy przytaczać okoliczności faktyczne i dowody na uzasadnienie swoich wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej (§ 1); sąd pomija spóźnione twierdzenia i dowody, chyba że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich we właściwym czasie bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności (§ 2); sąd pomija twierdzenia i dowody, jeżeli są powoływane jedynie dla zwłoki lub okoliczności sporne zostały już dostatecznie wyjaśnione (§ 3).

Analiza akt niniejszej sprawy wskazuje natomiast, że ani Przewodniczący przed rozprawą, ani też Sąd na pierwszym terminie rozprawy nie udzielili powódce M. D., występującej wówczas bez profesjonalnego pełnomocnika, pouczeń przewidzianych w przepisach art. 207 § 5 k.p.c. oraz art. 210 § 2 ¹ k.p.c.

W tej sytuacji nie było natomiast podstaw do stosowania wobec powódki negatywnych konsekwencji wynikających z przepisów, o których nie została pouczona, a tym samym brak podstaw do zwrotu powódce na rozprawie w dniu 19 marca 2014 roku pisma z dnia 10 marca 2014 roku, z powołaniem się na normę art. 207 § 3 k.p.c. oraz do oddalenia zgłoszonego w tych okolicznościach wniosku pełnomocnika powódki o zakreślenie terminu na zgłoszenie wniosków dowodowych.

Ponadto treść pisma powódki z dnia 10 marca 2014 roku wskazuje, że pismo to obejmowało wyłącznie wnioski o przeprowadzenie wymienionych w piśmie dowodów, a więc w świetle przytoczonego wyżej art. 207 § 3 k.p.c. już z tej przyczyny nie podlegało zwrotowi.

Należy przy tym zwrócić uwagę, że przepis art. 212 § 1 k.p.c. w obecnie obowiązującym brzmieniu przewiduje, iż sąd na rozprawie przez zadawanie pytań stronom dąży do tego, aby strony przytoczyły lub uzupełniły twierdzenia lub dowody na ich poparcie oraz udzieliły wyjaśnień koniecznych dla zgodnego z prawdą ustalenia podstawy faktycznej dochodzonych przez nie praw lub roszczeń. W ten sam sposób sąd dąży do wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy, które są sporne.

Norma art. 212 § 1 k.p.c. wskazuje zatem, że zasadniczym celem procesu cywilnego jest ustalenie stanu faktycznego zgodnego z prawdą, czego w świetle art. 6 § 1 k.p.c. nie może zniweczyć dążenie do szybkiego rozpoznania sporu.

Na skutek omówionego wyżej, nieuzasadnionego w świetle przepisów kodeksu postępowania cywilnego zwrotu pisma zawierającego wnioski dowodowe zgłaszane przez powódkę M. D. w niniejszej sprawie, jej istota nie została rozpoznana, co skutkuje uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, celem przeprowadzenia całości postępowania dowodowego.

W tej sytuacji zbędne jest ustosunkowywanie się przez Sąd Okręgowy do zarzutu wydania zaskarżonego obecnie wyroku z naruszeniem art. 233 § 1 k.p.c.

Nie można natomiast odmówić słuszności zarzutowi naruszenia przez Sąd pierwszej instancji przepisu art. 328 § 2 k.p.c., gdyż uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie odpowiada stawianym przez ten przepis wymogom w zakresie przedstawienia oceny dowodów.

Z tych wszystkich względów i na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. oraz art. 108 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.