Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 grudnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 grudnia 2014 r.

na rozprawie

sprawy z wniosku E. C.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o rentę rolniczą

na skutek apelacji wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie

z dnia 19 maja 2014 r. sygn. akt IV U 2042/13

u c h y l a zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

Sygn. akt III AUa 627/14

UZASADNIENIE

Decyzją z 26 lipca 2013r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego na podstawie przepisów ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jednolity Dz. U. z 2013r., poz. 1403) odmówił wnioskodawcy E. C. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał treść orzeczenia komisji lekarskiej KRUS z 25 lipca 2013r., stwierdzającego, że wnioskodawca nie jest całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym, co skutkuje brakiem spełnienia przesłanek do przyznania żądanego świadczenia.

Powyższą decyzję odwołaniem zaskarżył E. C. wnosząc o przyznanie mu prawa do renty rolniczej.

Odpowiadając na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Po rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy w Rzeszowie wyrokiem z 19 maja 2014r. odwołanie oddalił. Sąd pierwszej instancji ustalił, że wnioskodawca E. C. urodzony (...) otrzymywał rentę rolniczą od 1 września 2011r. do 31 lipca 2013r.

W celu skontrolowania orzeczenia komisji lekarskiej KRUS, Sąd I instancji przeprowadził dowód z opinii biegłych lekarzy sądowych specjalistów: neurologa, gastroenterologa, urologa i nefrologa. Biegli gastroenterolog oraz urolog stwierdzili u wnioskodawcy chorobę refluksową przełyku bez powikłań, chorobę wrzodową żołądka w wywiadzie, nawrotową kamicę nerkową z okresowym wydalaniem złogów, torbiel nerki prawej, gruczolaka stercza z objawami dyzurycznymi. Zdaniem wskazanych biegłych wnioskodawca nie jest niezdolny do pracy. Biegły neurolog po rozpoznaniu u odwołującego zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa z zespołem bólowym
w okresie pełnej remisji objawów manifestacji klinicznej i stanu po operacji dyskopatii L5S1w 1995r. przyjął, że w aktualnym stopniu zaawansowania rozpoznanych schorzeń, wnioskodawca nie jest całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym. Biegła nefrolog po rozpoznaniu u E. C.kamicy nerkowej nawrotowej z okresowym wydalaniem złogów, rozrostu stercza, przewlekłego zapalenia stercza w wywiadzie oraz przewlekłego kwinkomoczu z prawidłową wydolnością nerek, uznała, że z przyczyn nefrologicznych wnioskodawca nie jest całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym.

Sporządzone przez biegłych opinie Sąd uznał za zupełne, fachowe i na ich podstawie przyjął, że odwołujący nie jest całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym. Zastrzeżenia złożone przez wnioskodawcę do stanowiska biegłych lekarzy sądowych stanowią, w ocenie Sądu Okręgowego, jedynie polemikę z ich prawidłowymi ustaleniami.

Powyższe skutkowało przyjęcie, iż wnioskodawca nie spełnia warunku do przyznania prawa do renty rolniczej, bowiem nie jest całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym. W podstawie prawnej rozstrzygnięcia powołano art. 21 ust.1 i 5 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. 2013, poz.1403) oraz art. 477 ¹⁴ §1 kpc.

Powyższy wyrok apelacją zaskarżył wnioskodawca E. C. zarzucając mającą wpływ na wynik sprawy obrazę:

- art. 233 kpc poprzez niewyjaśnienie wszystkich okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, w tym wybiórczą oraz dowolną ocenę zebranego materiału dowodowego przez:

a) przyznanie wiarygodności dowodom z opinii biegłych lekarzy z 11 grudnia 2013r. i 15 listopada 2013r. oraz 11 kwietnia 2014r., w sytuacji, gdy są one ze sobą sprzeczne i nie odpowiadają przepisanej formie,

b) w braku kompleksowej analizy sytuacji wnioskodawcy, tj. faktu pobierania renty przez 18 lat,

c) braku odniesienia się do orzeczenia lekarza rzeczoznawcy KRUS z 4 lipca 2013r. uznającego wnioskodawcę za całkowicie niezdolnego do pracy w gospodarstwie rolnym,

d) braku odniesienia się do zarzutów odwołującego przedstawionych w pismach procesowych,

e) w braku odniesienia się do indywidulanej sytuacji odwołującego tj. konkretnego gospodarstwa rolnego, w tym prac, które w tym gospodarstwie mógłby wykonywać,

f). odmowy uwzględnienia wniosków o powołanie innych biegłych,

- art. 232 kpc poprzez brak uzupełniającej inicjatywy dowodowej Sądu, w sytuacji, gdy istniała taka potrzeba, gdyż zebrany materiał dowody był niewystarczający do rozstrzygnięcia sprawy tj. niedopuszczenie dowodu z opinii biegłego lekarza kardiologa oraz reumatologa, w sytuacji, gdy wnioskodawca pozostaje pod stałą opieką kardiologa, zaś o niezdolności do pracy skutkującej przyznaniem renty orzekał także lekarz rzeczoznawca reumatolog, niedopuszczenie dowodu z opinii innego zespołu biegłych, ewentualnie opinii uzupełniających,

- art. 207 kpc, 217 kpc oraz 227 kpc w związku z art. 286 kpc. poprzez oddalenie wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego neurologa,

- art. 328 § 2 kpc poprzez sporządzenie uzasadnienia wyroku, które utrudnia kontrolę odwoławczą oraz sformułowanie zarzutów, gdyż sprowadza się jedynie do przytoczenia opinii biegłych lekarzy oraz przepisu ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, nie zawiera przedstawienia stanu fatycznego, co poddaje w wątpliwość całościową ocenę przedmiotowej sprawy,

- naruszenie prawa materialnego tj. art. 21 ust. 1 pkt 2 ustawy z 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników poprzez stwierdzenie braku podstaw do przyznania odwołującemu prawa do renty rolniczej z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, co było wynikiem uprzedniego naruszenia wyżej powołanych przepisów postępowania.

W oparciu o powyższe apelujący wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku, w tym poprzedzającej go decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z 26 lipca 2013r. i przyznanie wnioskodawcy prawa do renty rolniczej z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, po uprzednim uwzględnieniu wniosków dowodowych wskazanych w pkt III apelacji, ewentualnie o uchylenie kwestionowanego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, zasądzenie od pozwanego Zakładu na rzecz wnioskodawcy kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji wnioskodawca wskazał między innymi na dopuszczenie przez Sąd Okręgowy dowodu z opinii jednego zespołu biegłych z pominięciem weryfikacji innych schorzeń wnioskodawcy, jak również na sprzeczność opinii i brak potwierdzenia stanowiska biegłego lekarza neurologa w dokumentacji leczniczej wnioskodawcy.

Sąd Apelacyjny ustalił zważył, co następuje :

Apelacja jest zasadna o tyle, o ile wywołuje skutek w postaci uchylenia kwestionowanego nią wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Wydany wyrok jest - w ocenie Sądu Apelacyjnego - orzeczeniem co najmniej przedwczesnym. W sprawie nie zostały bowiem wyjaśnione istotne okoliczności pozwalające na wydanie merytorycznego rozstrzygnięcia, a co za tym idzie na kontrolę jego prawidłowości przez Sąd drugiej instancji.

Kwestią wymagającą rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie jest ustalenie czy stan zdrowia odwołującego daje podstawę do uznania go za całkowicie niezdolnego do pracy w gospodarstwie rolnym, bowiem stosownie do art. 21 powołanej wyżej ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje temu ubezpieczonemu, który jest trwale lub okresowo całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym, ma wymagany okres ubezpieczenia, a niezdolność do pracy powstała w okresie podlegania ubezpieczeniu lub w okresach wskazanych w ustawie jednak nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. Za całkowicie niezdolnego do pracy w gospodarstwie rolnym uważa się ubezpieczonego, który z powodu naruszenia sprawności organizmu utracił zdolność do osobistego wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym. Z kolei §2 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z 31 grudnia 2004r. w sprawie orzecznictwa lekarskiego w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego ( Dz. U. z 2005r. nr 6, poz.46) wskazuje, iż przy orzekaniu o całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym bierze się pod uwagę łącznie: charakter i przebieg procesów chorobowych oraz ich wpływ na stan czynnościowy organizmu, sprawność psychofizyczną organizmu, stopień przystosowania organizmu do ubytków anatomicznych, kalectwa oraz skutków choroby, wiek, rodzaj i zakres prac dotychczas wykonywanych przez zainteresowanego w gospodarstwie rolnym, możliwość przywrócenia do pracy w gospodarstwie rolnym przez leczenie i rehabilitację.

Czyniąc ustalenia w powyższym zakresie Sąd pierwszej instancji podzielił
w całości opinie powołanych w sprawie biegłych sądowych przyjmując, że wnioskodawca nie jest całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym, z czym jednakże tut. Sąd Apelacyjny zgodzić się nie może. Ustalenia Sądu Okręgowego są całkowicie dowolne. Wskazane okoliczności nie zostały bowiem w złożonych opiniach
w pełni wyjaśnione, stąd nie było podstaw do merytorycznej oceny sprawy i jednoznacznego przesądzenia spornej kwestii.

Dowód z opinii biegłego, podobnie jak każdy inny dowód, powinien być poddany sądowej ocenie w trybie art. 233 § 1 kpc, zaś uznanie jego miarodajności poprzedzone musi być stwierdzeniem, że jest to dowód w pełni fachowy i zupełny. Ponadto należy przypomnieć, iż opinia biegłego winna zawierać szczegółowe i wyczerpujące uzasadnienie wniosków końcowych, tak by poddawała się ocenie sądu i pozwalała na dokonanie ustaleń istotnych dla prawidłowego rozstrzygnięcia. Sporządzone w sprawie opinie, na obecnym etapie postępowania, nie spełniają powyższych kryteriów, a zatem nie mogły zostać ocenione jako wiarygodne dowody w sprawie. Sąd Apelacyjny zauważa, iż biegli oceniając stan zdrowia wnioskodawcy nie poczynili żadnego odniesienia, co do możliwości osobistego wykonywania przez niego pracy w gospodarstwie rolnym. Ocena przesłanki nabycia prawa do renty rolniczej wymaga, jak słusznie wskazuje apelujący, zweryfikowania możliwości i zdolności do osobistego wykonywania pracy rolniczej w konkretnym tj. prowadzonym przez ubezpieczonego gospodarstwie rolnym. Oceny tej w sporządzonych opiniach zabrakło. Uzasadniony jest również zarzut pominięcia weryfikacji innych schorzeń odwołującego i nieprzeprowadzenie dowodu z opinii biegłych lekarzy kardiologa, reumatologa, czy ewentualnie specjalisty rehabilitacji. Brak było również podstaw do pominięcia zarzutów wnioskodawcy złożonych do stanowiska biegłego neurologa.

Naprowadzone powyżej okoliczności, w ocenie Sądu Apelacyjnego, dają podstawę do stwierdzenia, że w sprawie nie dojrzałej do rozstrzygnięcia został wydany wyrok, który musi być uznany za przedwczesny. Mając na względzie powyższe uchybienia, należało uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Rzeczą Sądu I instancji, w ponownym postępowaniu będzie, w pierwszej kolejności przeprowadzenie wywiadu dotyczącego charakteru gospodarstwa (powierzchnia, rodzaje upraw, hodowli, wyposażenie w sprzęt rolniczy), w którym pracuje lub pracował wnioskodawca w szczególności odnośnie rodzaju i zakresu prac dotychczas przez niego wykonywanych w gospodarstwie rolnym. Następnie zwrócenie się do wszystkich biegłych wydających opinie o ich uzupełnienie przez odniesienie się, co do możliwości osobistego wykonywania przez odwołującego pracy w gospodarstwie rolnym, zaś biegłego neurologa dodatkowo o zajęcie stanowiska w kwestii podniesionych przez E. C. zarzutów. W dalszej kolejności celowym będzie przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych lekarzy specjalistów z zakresu kardiologii oraz reumatologii, którzy ocenią stan zdrowia wnioskodawcy w aspekcie możliwości wykonywania przez niego pracy w gospodarstwie rolnym przy uwzględnieniu wyżej poczynionych uwag.

Sąd zwróci uwagę aby wydane w sprawie opinie biegłych zawierały prawidłowe i pełne uzasadnienie wniosków końcowych, odniesienie do zgłaszanych przez strony zarzutów, zadba również, by biegli przy ich wydawaniu uwzględnili okoliczności wskazane w powołanym rozporządzeniu Ministra Polityki Społecznej z 31 grudnia 2004r. w sprawie orzecznictwa lekarskiego w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego ( Dz. U. z 2005r. nr 6, poz.46).

Przeprowadzenie postępowania w sposób wyżej określony, następnie ocena jego wyników i na jej podstawie wyciągnięte wnioski, będą mogły z kolei stanowić podstawę ustaleń dla merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy (nie wykluczając oczywiście możliwości przeprowadzenia innych – czy to zawnioskowanych przez strony, czy też dopuszczonych przez Sąd z urzędu - dowodów) , a wydany wyrok będzie mógł być poddany kontroli Sądu II instancji, w sytuacji złożenia apelacji przez którąkolwiek ze stron.

Nie wydaje się natomiast uzasadnione uwzględnienie wniosku o przesłuchanie skarżącego na okoliczność badania przeprowadzonego 25 lipca 2013r. przez komisję lekarską pozwanego organu rentowego. Przedmiotem postępowania sądowego w sprawach dotyczących ubezpieczenia rentowego jest ocena zgodności z prawem decyzji wydanej przez organ rentowy na wniosek ubezpieczonego lub z urzędu. Postępowanie to jest zatem postępowaniem kontrolnym. Badanie legalności decyzji i orzekanie o niej jest możliwe tylko przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili wydawania decyzji. Niezależni biegli lekarze sądowi nie zastępują lekarzy organu rentowego tylko zgodnie z posiadaną wiedzą specjalistyczną poddają ocenie merytorycznej trafność wydanego orzeczenia o zdolności do pracy lub jej braku. Także późniejsza zmiana stanu zdrowia ubezpieczonego nie może stanowić – co do zasady – podstawy do uznania decyzji za wadliwą i jej zmiany przez sąd. To ostatnie stwierdzenie tyczy się dodatkowej dokumentacji przedłożonej przez wnioskodawcę po wydaniu zaskarżonej decyzji, świadczącej o dalszym jego leczeniu.

W świetle wyżej naprowadzonych okoliczności - skoro wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego, praktycznie na nowo w całości - na podstawie art. 386 § 4 kpc, orzeczono jak w wyroku.