Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 23 maja 1995 r.
II URN 11/95
Zwiększenie emerytury na podstawie art. 15 ust. 3a w związku z ust. 3
ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach
ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450
ze zm.) z tytułu opłacania składek na Fundusz Emerytalny Rolników w zbiegu z
innymi ubezpieczeniem społecznym nie uzasadnia ponownego obliczenia
emerytury w sposób wskazany w art. 33 ust. 2 tej ustawy.
Przewodniczący SSN: Maria Tyszel (sprawozdawca), Sędziowie SN: Maria
Mańkowska, Stefania Szymańska,
Sąd Najwyższy, przy udziale Prokuratora Jana Szewczyka, po rozpoznaniu w
dniu 23 maja 1995 r. sprawy z wniosku Jana P. przeciwko [...] Dyrekcji Okręgowej Kolei
Państwowych w K. o wzrost świadczeń, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra
Sprawiedliwości [...] od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Krakowie z dnia 8 grudnia 1993 r., [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i zmienił decyzję [...] Dyrekcji Okręgowej Kolei
Państwowych w K. z dnia 2 lipca 1993 r. znak: [...] w części dotyczącej okresów
zatrudnienia w ten sposób, że okres składkowy Jana P. ustalił na 42 lata.
U z a s a d n i e n i e
Jan P., urodzony 21 lipca 1930 r., pobiera od dnia 1 sierpnia 1990 r., emeryturę
kolejową przyznaną decyzją [...] Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w K. z dnia 11
lutego 1991 r. Wysokość emerytury ustalono przy uwzględnieniu okresu zatrudnienia
wynoszącego 42 lata, 6 miesięcy i 7 dni, w tym okresu zatrudnienia na kolei od 27
września 1965 r. do 31 lipca 1990 r., liczonego jako 14 miesięcy za każdy pełny rok tej
pracy.
W dniu 16 kwietnia 1993 r. Jan P. wniósł o zwiększenie emerytury z tytułu opła-
cania składek na Fundusz Ubezpieczenia Społecznego Rolników w okresie od 1 lipca
1977 r. do 31 grudnia 1988 r., tj. w okresie, w którym podlegał również ubezpieczeniu
pracowniczemu z tytułu zatrudnienia na kolei.
Decyzją z dnia 2 lipca 1993 r. organ rentowy uwzględniając wniosek doliczył
wnioskodawcy zwiększenie z tytułu podwójnego ubezpieczenia, jednakże ustalając po-
nownie wysokość emerytury dokonał ponownego ustalenia okresu zatrudnienia
przyjmując, że wykazał on jedynie 37 lat okresów składkowych. Obniżenie okresu
składkowego nastąpiło wskutek zaliczenia pracy na kolei bez korzystnego uwzględni-
enia tej pracy w wymiarze 14 miesięcy za każdy pełny rok. W wyniku tego przeliczenia
emerytura wnioskodawcy uległa obniżeniu, lecz organ rentowy powiadomił wnios-
kodawcę, że emerytura będzie wypłacana w dotychczasowej wysokości ustalonej
poprzednimi decyzjami waloryzacyjnymi.
W odwołaniu, wniesionym do Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Krakowie, wnioskodawca domagał się emerytury ustalonej od 42 lat
zatrudnienia na kolei wraz ze zwiększeniem z tytułu "dodatku rolnego" wobec
podwójnego opłacania składki na ubezpieczenia społeczne oraz podniósł szereg innych
roszczeń dotyczących wysokości podatku dochodowego, deputatu węglowego,
bezpłatnych biletów kolejowych i innych świadczeń.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie, po roz-
poznaniu sprawy, wyrokiem z dnia 8 grudnia 1993 r. w sprawie [...] oddalił odwołanie.
Od wyroku tego nie wniesiono rewizji, a jego uzasadnienie zostało sporządzone w
trybie art. 419 § 3 k.p.c.
Wnosząc rewizję nadzwyczajną Minister Sprawiedliwości zarzucił, że zaskarżony
wyrok został wydany z rażącym naruszeniem prawa, w szczególności art. 33 ust. 2 i art.
15 ust. 3 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o
zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz.
450 ze zm.), a nadto z naruszeniem interesu Rzeczypospolitej Polskiej. W związku z
tym Minister wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz orzeczenie, że
wnioskodawcy przysługuje zrewaloryzowana emerytura kolejowa ze zwiększeniem z
tytułu opłacania składek na Fundusz Emerytalny Rolników i Fundusz Ubezpieczenia
Społecznego Rolników w okresie od 1 lipca 1977 r. do 31 grudnia 1988 r. w zbiegu z
ubezpieczeniem pracowniczym, bez przeliczenia ustalonego okresu zatrudnienia.
Rozpoznając sprawę w granicach rewizji nadzwyczajnej Sąd Najwyższy zważył,
co następuje:
Bezspornym jest, że wnioskodawca od 1 sierpnia 1990 r. pobierał kolejową eme-
ryturę z zaliczeniem na uprawnienia pełnych 42 lat zatrudnienia. Okres ten ustalono na
podstawie art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 28 kwietnia 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
pracowników kolejowych i ich rodzin (Dz. U. Nr 23, poz. 99 ze zm.), w myśl którego
każdy pełny rok stałego zatrudnienia na kolei, na stanowiskach wymienionych w tym
przepisie, liczy się jako 14 miesięcy zatrudnienia na kolei. Do emerytury przyznano
wnioskodawcy dodatek rolny w wysokości 5,5% podstawy wymiaru, tj. po 0,5% za
każdy pełny rok podwójnego ubezpieczenia. Dodatek ten został pominięty przy
rewaloryzacji emerytury na podstawie ustawy z dnia 17 października 1991 r. o
rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie
niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450), zwanej dalej ustawą o rewaloryzacji.
Jak wynika z uzasadnienia zaskarżonego wyroku Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie uznał, że wnioskodawca zgłaszając wniosek o
"dodatek rolny" domagał się doliczenia do stażu pracy okresu opłacania składek na
Fundusz Ubezpieczenia Społecznego Rolników w okresie od 1 lipca 1977 r. do 31 grud-
nia 1988 r., tj. w okresie objęcia go również ubezpieczeniem z tytułu zatrudnienia na
kolei. W tej sytuacji - zdaniem Sądu orzekającego - organ rentowy prawidłowo,
uwzględniając wniosek, przeliczył na nowo cały staż pracy, zgodnie z art. 33 ust. 2 usta-
wy o rewaloryzacji.
Sąd Najwyższy w pełni podziela stanowisko wyrażone w uzasadnieniu rewizji
nadzwyczajnej, że zaskarżony wyrok został wydany z rażącym naruszeniem prawa,
ponieważ przyznanie wnioskodawcy zwiększenia emerytury z tytułu opłacania składek
na ubezpieczenie społeczne rolników podczas równoczesnego podlegania ubez-
pieczeniu pracowniczemu nie uzasadnia ponownego obliczenia emerytury w sposób
wskazany w art. 33 ust. 2 ustawy o rewaloryzacji. W myśl tego przepisu, do ustalenia
wysokości emerytury lub renty stosuje się przepisy art. 10-16 ustawy o rewaloryzacji
wówczas, gdy po dniu 15 listopada 1991 r., tj. po dniu wejścia ustawy w życie, zostanie
zgłoszony wniosek o doliczenie nie uwzględnionych dotychczas w wymiarze świad-
czenia okresów składkowych lub nieskładkowych, z wyjątkiem wskazanym w tym
przepisie.
Słusznie podniesiono w uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej, że wniosek Jana P.
nie jest wnioskiem o doliczenie do dotychczas ustalonych okresów zatrudnienia dal-
szych okresów składkowych lub nieskładkowych, lecz wnioskiem o zwiększenie
emerytury w sposób wskazany w art. 15 ust. 3a ustawy o rewaloryzacji, tj. o zwiększe-
nie przysługujące z tytułu podwójnego opłacania składek na ubezpieczenie społeczne.
Przepis ten w brzmieniu nadanym art. 5 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o
zmianie niektórych ustaw dotyczących zatrudnienia oraz zaopatrzenia emerytalnego
(Dz. U. Nr 21, poz. 84) stanowi, że: "W razie zbiegu okresów opłacania składek na Fun-
dusz Emerytalny Rolników i Fundusz Ubezpieczenia Społecznego Rolników, przy-
padających od 1 lipca 1977 r., z innym ubezpieczeniem społecznym, świadczenie ulega
zwiększeniu, o którym mowa w ust. 3, za okres opłacania tych składek..." Ta
konstrukcja przepisu wskazuje, że okresy opłacania składek na wymienione Fundusze,
w czasie trwania innego ubezpieczenia społecznego, nie są okresami składkowymi lub
nieskładkowymi, o których stanowi art. 33 ust. 2 ustawy o rewaloryzacji. Okresy te
bowiem, wobec uwzględnienia ich w dotychczasowym wymiarze świadczenia, właśnie z
tytułu tego "innego ubezpieczenia społecznego" nie podlegają doliczeniu do już
ustalonych okresów składkowych i nieskładkowych, lecz stanowią podstawę do
uzyskania zwiększenia świadczenia w sposób określony w przytoczonym art. 15 ust. 3
tejże ustawy.
Prawo wnioskodawcy do zwiększenia świadczenia w sposób określony w art. 15
ust. 3 ustawy o rewaloryzacji, przysługuje mu z tytułu zbiegu okresu opłacania składek
na Fundusz Ubezpieczenia Społecznego Rolników z okresem opłacania składki
pracowniczego ubezpieczenia społecznego, a nie z tytułu "doliczenia nie uwz-
ględnionych dotychczas w wymiarze świadczenia okresów składkowych lub nieskład-
kowych". Skoro zatem zwiększenie emerytury wnioskodawcy następuje na podstawie
art. 15 ust. 3 w zw. z ust. 3a ustawy o rewaloryzacji, brak jest podstaw prawnych do
ustalenia wysokości tej emerytury według zasad wskazanych w art. 33 ust. 2 tejże
ustawy, w szczególności poprzez ponowne ustalenie okresów mających wpływ na
wysokość świadczenia.
Sąd Najwyższy w pełni podziela pogląd wyrażony w rewizji nadzwyczajnej, że
poprzez błędne zastosowanie przez Sąd Wojewódzki art. 33 ust. 2 ustawy o rewalory-
zacji doszło zarówno do rażącego naruszenia prawa materialnego, jak również do
naruszenia interesu Rzeczypospolitej Polskiej, bowiem zaskarżony wyrok podważa
zarówno zasady sprawiedliwości społecznej oraz zasadę zaufania do organów Pańs-
twa, w szczególności do wymiaru sprawiedliwości, a także jest sprzeczny z wielokrotnie
przypominaną przez Trybunał Konstytucyjny zasadą ochrony praw słusznie nabytych.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy z mocy powołanych przepisów oraz
art. 422 § 1 i art. 421 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================