Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 8 listopada 1995 r.
II URN 43/95
Okres zatrudnienia uprawniający do renty inwalidzkiej dla pracownika po
ukończeniu 30 roku życia wynosi 5 lat wraz z okresami równorzędnymi i zali-
czalnymi, które jako okresy nieskładkowe mogą stanowić najwyżej 1/3 okresu
zatrudnienia (składkowego).
Przewodniczący SSN: Teresa Romer, Sędziowie SN: Andrzej Kijowski
(sprawozdawca), Maria Tyszel,
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 8 listopada 1995 r., sprawy z wniosku
Gertrudy M. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w G. o rentę
inwalidzką, na skutek rewizji nadzwyczajnej Rzecznika Praw Obywatelskich [...] od
wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z
siedzibą w Gdyni z dnia 18 listopada 1993 r., [...]
o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.
U z a s a d n i e n i e
Wnioskodawczyni Gertruda M., urodzona w 1950 r., zatrudniona ostatnio na
stanowisku zwrotniczego Stacji Rejonowej PKP G.P., zwróciła się w lutym 1991 r. do
kolejowego organu rentowego [...] Okręgowej Dyrekcji Kolei Państwowych w G. o przyz-
nanie renty inwalidzkiej. Kolejowy organ rentowy skierował wnioskodawczynię do
Obwodowej Komisji Lekarskiej do Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia w K., która
rozpoznała chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa bez ograniczenia sprawności oraz
żylaki podudzia i nie zaliczyła zainteresowanej do żadnej z grup inwalidzkich. Po wyko-
naniu dodatkowych badań specjalistycznych przez służbę medyczną PKP, wniosko-
dawczyni została jednak zakwalifikowana orzeczeniem KIZ w K. z dnia 26 sierpnia 1992
r. do trzeciej grupy inwalidów z powodu przeciążeniowych zmian kręgosłupa, dyskopatii
L5 - S1 i żylaków podudzi. Komisja przyjęła równocześnie, że inwalidztwo istnieje od
lipca 1992 r., zaś orzeczenie to zaakceptował Wojewódzki Inspektor Orzecznictwa
Inwalidzkiego w G.
W następstwie powyższego orzeczenia, Stacja Rejonowa PKP G.P. rozwiązała z
wnioskodawczynią, przebywającą wówczas na urlopie bezpłatnym, umowę o pracę z
dniem 5 października 1992 r. w trybie porozumienia stron, informując zainteresowaną,
że o przyznanie renty inwalidzkiej może się ubiegać w Zakładzie Ubezpieczeń
Społecznych.
Decyzją z dnia 27 kwietnia 1993 r. kolejowy organ rentowy odmówił wnioskodaw-
czyni prawa do kolejowej renty inwalidzkiej na podstawie art. 25 ustawy z dnia 25
kwietnia 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin (Dz.
U. Nr 23, poz. 99 ze zm.), ponieważ jeden z okresów jej zatrudnienia na PKP, tj. od
dnia 2 kwietnia 1970 r. do dnia 25 lipca 1980 r., zakończył się porzuceniem pracy.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w G., któremu sprawa została przekazana
na podstawie art. 25 ust. 2 powołanej ustawy, poddał wnioskodawczynię ponownym
badaniom lekarskim przez Obwodową KIZ w K. Orzeczeniem z dnia 8 czerwca 1993 r.
Komisja ta nie stwierdziła inwalidztwa, co zaaprobowała również Wojewódzka KIZ w G.,
rozpatrująca odwołanie wnioskodawczyni.
Na tej podstawie ZUS-Oddział w G., decyzją z dnia 26 sierpnia 1993 r., [...],
odmówił wnioskodawczyni prawa do renty inwalidzkiej. Od tej decyzji wnioskodawczyni
odwołała się do Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Gdańsku z siedzibą w Gdyni, który wyrokiem z dnia 18 listopada 1993 r., [...], odwołanie
oddalił po przeprowadzeniu na rozprawie dowodu z akt rentowych oraz informacyjnym
przesłuchaniu wnioskodawczyni. Wyrok ten uprawomocnił się bez sporządzenia przez
Sąd jego uzasadnienia.
Powyższe orzeczenie rewizją nadzwyczajną z dnia 4 sierpnia 1995 r. zaskarżył
Rzecznik Praw Obywatelskich, który zarzucił wyrokowi rażące naruszenie art.art. 3 § 2,
233 § 1 i 278 § 1 k.p.c. w związku z art. 24 ust. 1 i art. 32 ustawy z dnia 14 grudnia
1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze
zm.) oraz art. 25 ust. 2 ustawy z dnia 28 kwietnia 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
pracowników kolejowych i ich rodzin, a ponadto naruszenie interesu Rzeczypospolitej
Polskiej. Na tej podstawie Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł o uchylenie zas-
karżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Wojewódzkiemu-Sądowi Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni do ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu swego wniosku Rzecznik przyjął założenie, że rozstrzygnięcie
Sądu Wojewódzkiego było oparte o dwie przesłanki, tj. o brak inwalidztwa wnioskodaw-
czyni oraz okoliczność, że w okresie od dnia 3 października 1990 r. do dnia 5 paź-
dziernika 1992 r. przebywała ona na urlopie bezpłatnym, co wykluczało spełnienie
warunku określonego w art. 32 pkt 3 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym pracowników i ich rodzin, czyli powstania inwalidztwa w czasie
zatrudnienia albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od jego ustania.
Bez względu na to, która z tych przesłanek zadecydowała o sposobie rozstrzyg-
nięcia, Sąd powinien wszechstronnie wyjaśnić wszystkie okoliczności sprawy.
Wspomniane przesłanki wymagały przy tym specjalistycznej wiedzy medycznej, a więc
powołania biegłych lekarzy (art. 278 § 1 k.p.c.), którzy wypowiedzieliby się co do tego,
czy wnioskodawczyni jest inwalidką i jakiej grupy oraz co do daty powstania
inwalidztwa.
Z okoliczności sprawy nie wynika zaś, czy wnioskodawczyni była inwalidką, a jej
inwalidztwo powstało po upływie 18 miesięcy od ustania zatrudnienia. Orzeczenia KIZ
były różne, przy czym orzeczenie Obwodowej Komisji w K. z dnia 26 sierpnia 1992 r.
ustalało inwalidztwo w oparciu o szczegółową dokumentację lekarską, z prześ-
wietleniami kręgosłupa włącznie, podczas gdy orzeczenie tejże Komisji z dnia 8
czerwca 1993 r. powołuje się tylko na dokumentację poradni zakładowej i badania
neurologiczne, a Komisja Wojewódzka wydała orzeczenie zaoczne.
Skarżący zwrócił też uwagę, że już w protokole kolejowej komisji lekarskiej z dnia
3 października 1990 r. stwierdzono u wnioskodawczyni przeciwwskazania do do-
tychczasowej pracy na stanowiskach związanych z bezpieczeństwem ruchu, w porze
nocnej oraz związanej z dźwiganiem ciężarów powyżej 10 kg. W zaświadczeniach z
dnia 16 lutego 1991 r. i 28 lipca 1992 r. o stanie zdrowia wnioskodawczyni lekarz
Obwodu Lecznictwa Kolejowego stwierdził u niej schorzenia kręgosłupa i zaznaczył, że
stan zdrowia ulega stałemu pogorszeniu. W zaświadczeniu z dnia 28 lipca 1992 r.
lekarz ten uznał, że wnioskodawczyni jest niezdolna do pracy wymagającej dźwigania,
stania i dłuższego chodzenia.
Naruszeniem interesu Rzeczypospolitej Polskiej jest zaś, zdaniem Rzecznika,
pozbawienie wnioskodawczyni konstytucyjnie gwarantowanego prawa do rzetelnie
przeprowadzonego procesu, ukierunkowanego na wykrycie prawdy obiektywnej, szcze-
gólnie istotnej w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe, będące podstawowym
źródłem egzystencji. Zaskarżony wyrok podważa też konstytucyjną zasadę państwa
prawnego i zaufania obywateli do jego organów, zwłaszcza organów wymiaru
sprawiedliwości.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rewizja nadzwyczajna jest bezzasadna i podlega oddaleniu. Jak wynika z uza-
sadnienia zaskarżonego wyroku, które Sąd Wojewódzki sporządził na żądanie Sądu
Najwyższego, zasadniczym powodem oddalenia odwołania wnioskodawczyni było
niespełnienie przez nią wymagań określonych w art. 32 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 14
grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40,
poz. 257 ze zm.). Powołany przepis stanowi bowiem, że dla pracownika, który ukończył
trzydziesty rok życia wymagany okres zatrudnienia wynosi 5 lat wraz z okresami
równorzędnymi i zaliczalnymi, przy czym okresy te, jako okresy nieskładkowe, mogą
stanowić co najwyżej 1/3 okresu zatrudnienia, czyli okresu składkowego (art. 4 ust. 1
pkt 6 lit. a oraz ust. 2 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i
rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw, Dz. U. Nr
104, poz. 450 ze zm.).
Tymczasem wnioskodawczyni nie ma wymaganego okresu zatrudnienia zarówno
w dziesięcioleciu przed złożeniem wniosku o rentę, jak też przed ustaleniem
inwalidztwa, przyjmując - za orzeczeniem Obwodowej KIZ z dnia 9 września 1992 r. -
jego powstanie na lipiec 1992 r. Zatrudnienie wnioskodawczyni wynosiło bowiem 2 lata
9 miesięcy i 10 dni okresu składkowego oraz nie więcej niż 1/3 okresu nieskładkowego,
czyli 11 miesięcy i 3 dni, a więc łącznie 3 lata 8 miesięcy i 13 dni.
Z uwagi na powyższy okres zatrudnienia, a także ze względu na stosunkowo
młody wiek wnioskodawczyni i późniejsze orzeczenie komisji lekarskich do spraw
inwalidztwa i zatrudnienia, Sąd Wojewódzki uznał za niecelowe posłużenie się w spra-
wie dowodem z opinii biegłych lekarzy, którzy mieliby ustalać, czy wnioskodawczyni jest
aktualnie inwalidką oraz czy inwalidztwo przynajmniej trzeciej grupy powstało przed
dniem 25 stycznia 1992 r., tj. w okresie 18 miesięcy od ustania zatrudnienia w
dziesięcioleciu, w którym zainteresowana legitymowała się wymaganym okresem
zatrudnienia.
Zaskarżony wyrok jest zatem zgodny z prawem. Wprawdzie w terminie wnosze-
nia rewizji nadzwyczajnej Rzecznik Praw Obywatelskich nie dysponował uzasadnieniem
zaskarżonego wyroku, ale właściwa ocena tego orzeczenia była możliwa na podstawie
analizy akt rentowych.
Z wyżej wskazanych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 421 § 1 k.p.c.
orzekł jak w sentencji wyroku.
=======================================