Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 26 listopada 1996 r.
III RN 30/96
Sprawa odwołania notariusza na podstawie art. 16 § 3 ustawy z dnia 14
lutego 1991 r. - Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 22, poz. 91) podlega rozpatrzeniu w
trybie postępowania administracyjnego. W postępowaniu tym nie stosuje się
przepisów rozdziału 6 Prawa o notariacie.
Przewodniczący SSN: Janusz Łętowski, Sędzia SN: Adam Józefowicz, Sędzia
NSA: Jerzy Sulimierski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 26 listopada 1996 r. sprawy z wniosku
Ministra Sprawiedliwości przeciwko Janowi S. o odwołanie w trybie art. 16 § 3 Prawa o
notariacie na skutek rewizji nadzwyczajnej Krajowej Rady Notarialnej w W. od wyroku
Sądu Dyscyplinarnego Izby Notarialnej w K. z dnia 14 lutego 1996 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia
Sądowi Dyscyplinarnemu Izby Notarialnej w K.
U z a s a d n i e n i e
Minister Sprawiedliwości w związku z dwukrotnie ujemną oceną pracy notariusza
Jana S. prowadzącego kancelarię notarialną w Z., dokonaną w wyniku kolejnych
wizytacji przeprowadzonych przez wizytatora do spraw notariatu sędziego Sądu
Apelacyjnego w Katowicach, na podstawie art. 16 § 3 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. -
Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 22, poz. 91) pismem z dnia 9 stycznia 1996 r. wniósł do
Sądu Dyscyplinarnego Izby Notarialnej w K. o Arozpatrzenie przedmiotowej sprawy@ .
Sąd Dyscyplinarny Izby Notarialnej w K. wyrokiem z dnia 14 lutego 1996 r. [...] w
sprawie z wniosku Ministra Sprawiedliwości orzekł o Auniewinnieniu obwinionego Jana
S.@. W uzasadnieniu orzeczenia Sąd Dyscyplinarny podał, że przeprowadził rozprawę
w wyznaczonym terminie, przesłuchał Aobwinionego@ notariusza, zapoznał się z
protokołami sędziego Sądu Apelacyjnego w K. Romana P., protokółami notariuszy
wizytatorów Tadeusza M., Bronisława R., Stanisława S. oraz Aleksandry L. z wizytacji
przeprowadzonej w dniach 21 i 22 listopada 1993 r. W wyniku przeprowadzenia tego
postępowania Sąd Dyscyplinarny doszedł do wniosku, iż uchybienia i usterki zawarte w
protokołach powizytacyjnych wizytatora do spraw notariatu, sędziego Sądu Apela-
cyjnego w K., nie mogły stanowić podstawy do ujemnej oceny pracy notariusza Jana S.
Zdaniem tego Sądu w omawianych protokołach brak jest stwierdzenia istotnych
merytorycznych ustaleń o takim ciężarze gatunkowym, który uzasadniałby ujemną
ocenę. Nie zawierają one bowiem stwierdzenia, iż obwiniony notariusz dokonywał
czynności sprzecznych z prawem, wadliwie obliczał podatki i opłaty, wynagrodzenie
notarialne albo postawą swą naruszał prawo w sposób uzasadniający pociągnięcie go
do odpowiedzialności dyscyplinarnej. Skoro wiec - zdaniem Sądu Dyscyplinarnego -
Minister Sprawiedliwości opiera swój wniosek Ao wszczęcie postępowania
dyscyplinarnego w stosunku do notariusza Jana S.@ na treści protokołów wizytatora do
spraw notariatu, sędziego Sądu Apelacyjnego w K. Romana P. z wizytacji przepro-
wadzonej w dniach 23, 25, 28 i 29 marca 1994 r. oraz 28 - 31 marca 1995 r., zaś
czterech innych wizytatorów notarialnych pozytywnie oceniło pracę tego notariusza, a
zebrany materiał nie daje podstaw do wystawienia temuż notariuszowi ujemnej oceny
jego pracy - wydane w sprawie orzeczenie Sądu Dyscyplinarnego jest zasadne.
Krajowa Rada Notarialna na podstawie art. 66 § 1 ustawy z dnia 14 lutego 1991
r. - Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 22, poz. 91) wniosła do Sądu Najwyższego w dniu 28
sierpnia 1996 r. rewizję nadzwyczajną od powyższego wyroku Sądu Dyscyplinarnego
Izby Notarialnej w K., z zarzutem obrazy przepisów prawa procesowego przez
wszczęcie postępowania dyscyplinarnego bez stosownego wniosku. Podnosząc ten
zarzut Krajowa Rada Notarialna wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rewizja nadzwyczajna od zaskarżonego orzeczenia Sądu Dyscyplinarnego Izby
Notarialnej w K. jest uzasadniona. Ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie
(Dz. U. Nr 22, poz. 91 ze zm.) przewiduje w art. 16 obligatoryjne odwołanie notariusza
w przypadkach określonych w § 1 (między innymi gdy został pozbawiony prawa do
prowadzenia kancelarii orzeczeniem sądu dyscyplinarnego) oraz fakultatywne, w
sytuacji określonej w § 3. W postępowaniu prowadzonym w trybie art. 16 § 3 ustawy
AMinister Sprawiedliwości może odwołać notariusza, który uzyskał dwie ujemne oceny
w wyniku kolejnych wizytacji przeprowadzonych przez wizytatora samorządu
notarialnego lub właściwy organ Ministra Sprawiedliwości. Odwołanie następuje po
rozpatrzeniu tej sprawy przez właściwy sąd dyscyplinarny na wniosek Ministra
Sprawiedliwości. @Treść przepisu art. 16 § 3 może budzić wątpliwości interpretacyjne
co do trybu i formy rozpatrzenia wymienionej sprawy przez właściwy sąd dyscyplinarny.
Wątpliwości te wiążą się przede wszystkim z usytuowaniem sądu dyscyplinarnego,
powołanego do orzekania w sprawach dyscyplinarnych(art. 53 ust. 1 ustawy z dnia 14
lutego 1991 r. - Prawo o notariacie). Wątpliwe też jest powierzenie z mocy ustawy temu
organowi Arozpatrzenia@ sprawy w trybie art. 16 § 3, skoro inny organ samorządowy
wykonując swoje uprawnienia z tytułu nadzoru nad notariuszami (izba notarialna) jest
władny w oparciu o art. 35 ust. 1 wydać stosowną opinię w przypadku odwołania
notariusza.
Zważyć jednak należy, że odwołanie notariusza w trybie art. 16 § 3 ustawy,
aczkolwiek uzależnione od warunku Arozpatrzenia@ takiej sprawy przez właściwy sąd
dyscyplinarny, nie jest konsekwencją wszczętego postępowania dyscyplinarnego, (ani
też orzeczenia wydanego w takim postępowaniu), przewidzianego przepisami rozdziału
6 ustawy, prowadzonego wyłącznie za przewinienia zawodowe albo uchybienia
powadze lub godności zawodu (art.50). Do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego
Minister Sprawiedliwości jest uprawniony na innej podstawie poprzez złożenie
stosownego wniosku, właściwego dla tego postępowania, po wstępnym wyjaśnieniu
okoliczności koniecznych do ustalenia czynu zarzucanego obwinionemu oraz po
złożeniu przez obwinionego wyjaśnień (art. 58), a w wypadku orzeczenia przez sąd
dyscyplinarny kary pozbawienia prawa prowadzenia kancelarii(art.51 § 1 pkt 4) ma
obowiązek jego odwołania (art. 16 § 1 pkt 4).
Określone w rozdziale 6 ustawy zasady i reguły postępowania dyscyplinarnego
prowadzą również do wniosku, że niedopuszczalne jest rozszerzenie postępowania
dyscyplinarnego na postępowanie nie mające takiego charakteru , np. jak w niniejszej
sprawie - odwołania notariusza wyłącznie w związku uzyskaniem przez niego dwóch
ujemnych ocen w wyniku kolejnych wizytacji przeprowadzonych przez wizytatora
samorządu notarialnego lub właściwy organ Ministra Sprawiedliwości, a więc w oparciu
o ogólną ocenę, prowadzoną najwyraźniej pod kątem przydatności do zawodu, nie zaś
w aspekcie dopuszczenia się czynów objętych dyspozycją wyżej cytowanego art. 50
ustawy. W ocenie składu orzekającego Sądu Najwyższego analiza stanu prawnego w
omawianym zakresie powinna prowadzić do konkluzji, iż Arozpatrywanie@ sprawy
odwołania notariusza w trybie art. 16 § 3 ustawy przez właściwy sąd dyscyplinarny na
wniosek Ministra Sprawiedliwości nie jest postępowaniem dyscyplinarnym, lecz
szczególnym postępowaniem administracyjnym, do którego będą miały odpowiednie
zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. O ile zaś w tym
trybie powołany przepis prawa uzależnia wydanie przez Ministra Sprawiedliwości
decyzji o odwołaniu notariusza od Arozpatrzenia sprawy@ przez właściwy sąd dyscyp-
linarny, a więc od zajęcia stanowiska przez inny organ w rozumieniu art. 106 § 5 KPA,
właściwy sąd dyscyplinarny powinien zająć w tej sprawie stanowisko w formie posta-
nowienia(przychylając się lub sprzeciwiając się odwołaniu notariusza), na które - w myśl
powołanej powyżej normy prawnej - służyłoby stronie zażalenie. Dodać należy, że brak
jest w świetle powołanej ustawy podstaw do weryfikacji przez sąd dyscyplinarny
ujemnej oceny notariusza dokonanej przez właściwy organ Ministra Sprawiedliwości.
ARozpatrzenie sprawy@ w trybie art. 16 § 3 ustawy uzasadnia jedynie wyrażenie
stanowiska tego organu w przedmiocie ewentualnego odwołania notariusza na tle
zebranego materiału i ujawnionych w tym postępowaniu okoliczności sprawy.
Skoro Sąd Dyscyplinarny Izby Notarialnej w K. w oparciu o wniosek Ministra
Sprawiedliwości, złożony na podstawie art. 16 § 3 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. -
Prawo o notariacie, prowadził w przedmiocie odwołania notariusza postępowanie
dyscyplinarne bez stosownego wniosku o wszczęcie takiego postępowania i wydał
wyrok o Auniewinnieniu obwinionego Jana S.@ bez uzasadnionych podstaw z art. 50
tejże ustawy, to zaskarżone orzeczenie wydane zostało z obrazą art. 16 § 3 cyt. ustawy
z dnia 14 lutego 1991 r.- Prawo o notariacie.
Z tych względów rewizję nadzwyczajną od zaskarżonego orzeczenia wydanego
na podstawie ustawy szczególnej (prawo o notariacie) przez organ pozasądowy nale-
żało uwzględnić i orzec jak w sentencji postanowienia na podstawie art. 4 ustawy z dnia
29 czerwca 1995 r. o zmianie Kodeksu postępowania karnego, ustawy o ustroju sądów
wojskowych, ustawy o opłatach w sprawach karnych, ustawy o postępowaniu w
sprawach nieletnich (Dz. U. Nr 89, poz. 443).
========================================