Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 22 stycznia 1997 r.
III RN 57/96
Rewizja nadzwyczajna od orzeczenia Naczelnego Sadu Administracyjnego
oparta na podstawie rażącego naruszenia przepisów postępowania musi
wskazywać, że zarzucone uchybienie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
Przewodniczący SSN: Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Janusz Łętowski, Adam Józefowicz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 22 stycznia 1997 r. na rozprawie sprawy
ze skargi [...] Komercyjnego Banku SA w L. na decyzję Izby Skarbowej w L. z dnia 24
lipca 1995 r. [...] w przedmiocie ustalenia zobowiązania w podatku od towarów i usług
za miesiąc styczeń 1994 r. na skutek rewizji nadzwyczajnej Prezesa Naczelnego Sądu
Administracyjnego w Warszawie [...] od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-
Ośrodka Zamiejscowego w Lublinie z dnia 7 czerwca 1996 r. [...]
o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 24 lipca 1995 r. [...] Izba Skarbowa w L. po rozpatrzeniu odwo-
łania [...] Komercyjnego Banku SA w L. od decyzji [...] Urzędu Skarbowego w L. z dnia
28 lutego 1995 r., decyzję tę utrzymała w mocy. Ustalone zostało w ten sposób
zobowiązanie [...] Komercyjnego Banku SA w L. z tytułu podatku od towarów i usług za
miesiąc styczeń 1994 r. w kwocie 189.516,30 zł. Podstawę tego zobowiązania sta-
nowiło ustalenie organów podatkowych obu instancji, że zobowiązany Bank, umową z
dnia 11 stycznia 1994 r. zawartą z K.I. Ltd G.C. (będącą dłużnikiem Banku z tytułu
zastawu rejestrowego ustanowionego na środkach transportu) oraz ze spółką N.E. SA
w T., przejął objęte zastawem środki transportu stanowiące własność spółki K.I., a
następnie dokonał ich sprzedaży na rzecz spółki N.E.
[...] Komercyjny Bank SA w L. od początku postępowania podatkowego w spra-
wie zaprzeczał, ażeby zachodziła prawno-podatkowa podstawa obciążenia go podat-
kiem z tytułu sprzedaży w styczniu 1994 r. środków transportowych. Według Banku -
jak to między innymi wynika z odwołania od decyzji organu skarbowego I instancji - "w
trójporozumieniu z dnia 11 stycznia 1994 r. Bank wyraził zgodę na rozporządzenie
przedmiotem zastawu przez zastawcę i przysługujące mu prawa nabycia własności
pojazdów przeniósł na N.E.... Bank nie zgadza się z zakwalifikowaniem go jako strony
sprzedającej, gdyż nigdy nie wszedł w posiadanie ani nie przejął własności
przedmiotów zastawu". Stanowisko powyższe [...] Komercyjny Bank SA przedstawił
również w skardze na decyzję Izby Skarbowej w L. do Naczelnego Sądu
Administracyjnego zarzucając, że podstawę decyzji stanowi zastosowanie: "całkowicie
dowolnej, rażąco subiektywnej interpretacji postanowień trójstronnej umowy z 11
stycznia 1994 r."
Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w Lublinie wyrokiem z dnia
7 czerwca 1996 r. [...] uchylił zaskarżoną przez [...] Komercyjny Bank SA w L. decyzję
Izby Skarbowej w L. z dnia 24 lipca 1995 r. i orzekł o zwrocie na rzecz skarżącego od
Izby Skarbowej w L. 3.790 zł i 40 gr tytułem zwrotu kosztów postępowania w sprawie.
Od powyższego wyroku w dniu 6 grudnia 1996 r. wniósł rewizję nadzwyczajną
Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego żądając uchylenia zaskarżonego wyroku i
przekazania sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu-Ośrodkowi Zamiejs-
cowemu w Lublinie do ponownego rozpoznania. Podstawę rewizji nadzwyczajnej
stanowił zarzut rażącego naruszenia art. 328 § 2 w związku z art. 393 § 1 KPC i art.
211 KPA w związku z art. 68 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym.
W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej Prezes Naczelnego Sądu Adminis-
tracyjnego w następujący sposób przedstawił zarzucone zaskarżonemu wyrokowi
naruszenie prawa: "W lakonicznych motywach (zaskarżonego wyroku) powołano się
wprawdzie na analizę postanowień umowy z dnia 11 stycznia 1994 r., lecz nie
wskazano jednakże, które z jej licznych i nie zawsze precyzyjnych sformułowań były
przedmiotem oceny i jakie z niej wynikają wnioski. Sąd ponadto, dokonując oceny
wspomnianej umowy z 11 stycznia 1994 r., pominął milczeniem inne okoliczności
faktyczne sprawy, które zdaniem organu odwoławczego, potwierdzają fakt sprzedaży
przez Bank środków transportowych (np. treści umów rejestrowego zastawu bankowe-
go z 2 i 7 stycznia 1992 r.). Sąd, formułując również pogląd, że umowa z 11 stycznia
1994 r. nie była umową sprzedaży, lecz "inną czynnością" nie podlegającą opodat-
kowaniu podatkiem VAT, nie wyjaśnił, jaki był charakter i cel tej umowy. Rację ma więc
występująca o wniesienie rewizji nadzwyczajnej Izba Skarbowa w L., że kwestionowany
przez nią pogląd Sądu, który w istocie uwalnia Bank od obowiązku podatkowego,
wymaga prawidłowego umotywowania".
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rozpoznawana rewizja nadzwyczajna Prezesa Naczelnego Sądu Administra-
cyjnego została wniesiona po wejściu w życie ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie
Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo
upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania
administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych
innych ustaw (Dz. U. Nr 43, poz. 189). Ustawa ta (zwana dalej ustawą nowelizacyjną z
1 marca 1996 r.) zreformowała przyjęty w sądowym postępowaniu cywilnym system
środków odwoławczych oraz weryfikacji orzeczeń sądowych. Strona uzyskała prawo do
wniesienia do Sądu Najwyższego kasacji od wyroku lub postanowienia, wydanych
przez sąd drugiej instancji i kończących postępowanie w sprawie. Natomiast
wyeliminowana została z procedury cywilnej rewizja nadzwyczajna. W związku z tym
znowelizowany Kodeks postępowania cywilnego nie zawiera już jakichkolwiek regulacji
dotyczących rewizji nadzwyczajnej. Stosownie natomiast do art. 10 ustawy
nowelizacyjnej z 1 marca 1996 r. zachowane zostały rewizje nadzwyczajne od orzeczeń
Naczelnego Sądu Administracyjnego, które - tak jak dotychczas - mogą być wnoszone
przez podmioty uprawnione od orzeczeń rażąco naruszających prawo lub interes
Rzeczypospolitej Polskiej (art. 57 ust. 2 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym)
wyłącznie w terminie sześciu miesięcy od dnia wydania prawomocnego orzeczenia.
Sąd Najwyższy na podstawie powołanego art. 10 ustawy nowelizacyjnej z 1 marca
1996 r. rozpoznaje rewizje nadzwyczajne od orzeczeń Naczelnego Sądu
Administracyjnego stosując odpowiednio przepisy o postępowaniu kasacyjnym. W
konsekwencji takiego uregulowania, przy rozpoznawaniu rewizji nadzwyczajnej od
orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego zastosowanie mają zasady wyrażone
w przepisach o postępowaniu kasacyjnym. Przywołać tu zwłaszcza należy wynikającą z
art. 393
11
KPC zasadę rozpoznania sprawy w granicach zaskarżenia. Wola skarżącego
określa granice rozpoznania sprawy przez Sąd Najwyższy, który z urzędu może
uwzględnić tylko nieważność postępowania. Zasada ta musi być stosowana przy
rozpoznawaniu rewizji nadzwyczajnej z pełnym rygoryzmem, skoro przedmiotem tego
postępowania, inaczej niż postępowania kasacyjnego, jest prawomocne już orzeczenie.
Takie orzeczenie z istoty wiążącego określenia sytuacji prawnej stron w znacznie
większym stopniu niż nieprawomocne orzeczenie sądu cywilnego drugiej instancji (art.
392 § 1 KPC) nie powinno być wzruszane, a granice wyjątkowej (nadzwyczajnej)
procedury umożliwiającej destabilizację tego co już prawomocnie zostało ustalone,
muszą być bardzo rygorystycznie przestrzegane.
Podstawę rewizji nadzwyczajnej od wyroku NSA - stosownie do art. 57 ust. 2
ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym w związku z art. 10 ustawy noweliza-
cyjnej z 1 marca 1996 r. - stanowi rażące naruszenie prawa lub interesu Rzeczypos-
politej Polskiej. Dla potrzeb przedstawionych założeń wstępnych, dotyczących rozpoz-
nania rewizji nadzwyczajnej Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego powołującej
zarzut rażącego naruszenia przepisu postępowania, należy zauważyć, że ujęcie
podstaw zaskarżenia nieprawomocnego orzeczenia w drodze kasacji zawarte w
znowelizowanym art. 393
1
KPC stwarza istotny punkt odniesienia co do określania
granic zaskarżania prawomocnych orzeczeń NSA z powodu "rażącego naruszenia
prawa". Mianowicie nie powinno nasuwać wątpliwości, że "rażące naruszenie prawa"
stanowi kategorię kwalifikowanych, bardziej zasadniczych podstaw nadzwyczajnego
wzruszenia prawomocnego orzeczenia niż te, które mogą stanowić postawę zaskarże-
nia orzeczenia w ramach zwykłego postępowania instancyjnego. Z tego punktu
widzenia analiza podstaw kasacji i rewizji nadzwyczajnej prowadzi do uprawnionego
wniosku, że rażące naruszenie przepisów postępowania w rozumieniu podstawy rewizji
nadzwyczajnej zawiera co najmniej cechy "zwykłego" naruszenia przepisów pos-
tępowania w rozumieniu podstawy kasacji (art. 393
1
pkt 2 KPC). Jeżeli więc podstawę
kasacji z powodu naruszenia przepisów postępowania stanowi obowiązek rów-
noczesnego wykazania takiej cechy tego naruszenia, że "mogło mieć istotny wpływ na
wynik sprawy", to należy uważać, że rewizja nadzwyczajna tym bardziej, w jeszcze
większym natężeniu powinna wykazać, że zarzucone zaskarżonemu prawomocnemu
wyrokowi naruszenie przepisów postępowania "mogło mieć istotny wpływ na wynik
sprawy".
Podsumowując wyżej przedstawione uwagi o zasadach rozpoznawania rewizji
nadzwyczajnej od orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego w świetle ustawy
nowelizacyjnej z 1 marca 1996 r. należy stwierdzić, że po pierwsze, Sąd Najwyższy
rozpoznaje sprawę w granicach rewizji nadzwyczajnej, a z urzędu bierze pod rozwagę
jedynie nieważność postępowania. Po drugie, rewizja nadzwyczajna oparta na
podstawie rażącego naruszenia przepisów postępowania musi wskazywać, że uchybie-
nie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
W rozpoznawanej sprawie rewizja nadzwyczajna została oparta wyłącznie na
zarzucie rażącego naruszenia art. 328 § 2 KPC, przez nazbyt "lakoniczne" przeds-
tawienie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku zasadniczego ustalenia, na którym
opiera się rozstrzygnięcie sprawy, że skarżący wykazał niezgodność z prawem zaskar-
żonej decyzji administracyjnej. Zarzuty rewizji nadzwyczajnej w żadnym stopniu nie
wykraczają poza naruszenie wymagań z art. 328 § 2 KPC w aspekcie informacyjnej
(wyjaśniającej) funkcji uzasadnienia rozstrzygnięcia zawartego w wyroku. Wskazując
bowiem na to, że brak jest w kwestionowanym uzasadnieniu wyroku szczegółowego
przedstawienia przesłanek wstępnych zasadniczego ustalenia, rewidujący nie zarzucił
temu zasadniczemu ustaleniu, że jest ono wadliwe. W szczególności rewizja
nadzwyczajna nie zarzuciła, że rozstrzygnięcie wyroku pozostaje w sprzeczności z
przedstawionym w jego uzasadnieniu ustaleniem albo że ustalenie to pozostaje w
sprzeczności z zebranym w sprawie materiałem.
W związku z powyższym rozpoznanie sprawy przez Sąd Najwyższy, które nie
mogło wykraczać poza granice rewizji nadzwyczajnej (art. 393
11
KPC w związku z art.
10 ustawy nowelizacyjnej z 1 marca 1996 r.) sprowadzało się w istocie rzeczy do
zbadania zasadności kwalifikacji zarzuconego uchybienia w kategorii rażącego naru-
szenia prawa w rozumieniu art. 57 ust. 2 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyj-
nym. Jak to zostało już przedstawione w części wstępnej niniejszych rozważań - ażeby
naruszenie prawa procesowego uzasadniało uchylenie prawomocnego wyroku NSA -
należy wykazać nie tylko powagę takiego naruszenia, ale i zaistnienie jego pro-
cesowych konsekwencji polegających na tym, że mogło mieć istotny wpływ na wynik
sprawy. W rozpatrywanej rewizji nadzwyczajnej wyrażone w niej zarzuty nie obejmują
takiej konsekwencji procesowej, ograniczając się do wskazania następstw zarzuconego
uchybienia zupełnie innej kategorii. Rewidujący nie twierdzi bowiem, że mankamenty
uzasadnienia zaskarżonego wyroku mogą wskazywać na wadliwość rozstrzygnięcia, ale
że utrudniają one "prześledzenie" i zrozumienie powodów dokonanego przez Sąd
ustalenia co do stanu faktycznego istotnego z punktu widzenia subsumpcji określonych
przepisów prawa podatkowego.
Tego rodzaju następstwa niedokładności w przedstawieniu powodów dokona-
nych ustaleń stanowiących podstawę wyroku są z pewnością istotne. Sąd adminis-
tracyjny powinien bowiem, co najmniej w takim samym stopniu, jak kontrolowane przez
niego w zakresie orzecznictwa organy administracyjne, wyrażać w swych czynnościach
procesowych zasadę pogłębiania zaufania obywateli (stron) do organów Państwa oraz
świadomości i kultury prawnej (art. 8 KPA w związku z art. 59 ustawy o Naczelnym
Sądzie Administracyjnym). Niemniej jednak nie są to konsekwencje wystarczające do
wzruszenia prawomocnego wyroku, który w swym rozstrzygnięciu, a nie w
uzasadnieniu, zawarł wiążące dla stron ustalenie ich sytuacji prawnej.
Ponadto należy zauważyć, że nie w pełni można podzielić zawarty w uzasad-
nieniu rewizji nadzwyczajnej zarzut jakoby "w motywach tego wyroku podano jedynie,
że analiza postanowień umowy z dnia 11 stycznia 1994 r., której treść jest przedmiotem
sporu, nie wskazuje, że jej przedmiotem była czynność przenosząca własność
zastawionych środków transportu firmy "K." przez skarżący Bank...". Przy takiej
prezentacji uzasadnienia zaskarżonego wyroku skarżący pominął bowiem tzw. część
historyczną tego uzasadnienia, w której zostały przedstawione obszernie kon-
trowersyjne między stronami zagadnienia faktyczne i prawne rozpoznawanej sprawy.
Nie ma więc wystarczających podstaw, ażeby uważać, że Naczelny Sąd Administra-
cyjny pominął przy rozstrzyganiu sprawy istotne dla rozstrzygnięcia fakty lub dowody,
chociaż w niedostateczny sposób te ustalenia wyraził w uzasadnieniu wyroku.
Z powyższych przyczyn Sąd Najwyższy oddalił rewizję nadzwyczajną, stosując
się do przepisu art. 393
12
KPC w związku z art. 10 ustawy nowelizacyjnej z 1 marca
1996 r.
========================================