Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 4 kwietnia 1997 r.
II UKN 16/97
Obowiązek ubezpieczenia powstaje w dacie zawarcia umowy o pracę a nie
w dacie ustalenia przez sąd, że strony łączy stosunek pracy.
Przewodniczący SSN: Teresa Romer (sprawozdawca), Sędziowie SN: Barbara
Wagner, Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 4 kwietnia 1997 r. sprawy z wniosku
Ireny H. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w B. o składki na
ubezpieczenie społeczne, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu
Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 4 października 1996 r.[...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku wyrokiem z
dnia 4 października 1996 r. oddalił rewizję Ireny H. od wyroku Sądu Wojewódzkiego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bydgoszczy z dnia 19 czerwca 1996 r.
Tym wyrokiem Sąd Wojewódzki oddalił odwołanie Przedsiębiorstwa Hotel
Centralny w B. (którego właścicielką jest Irena H.) od decyzji ZUS Oddziału w B. z dnia
18 kwietnia 1996 r. ustalającej obowiązek opłacenia składek z tytułu pracowniczego
ubezpieczenia społecznego za okres od marca 1993 r. do września 1994 r.
Stan faktyczny sprawy przedstawia się następująco:
Wnioskodawczyni w dniu 21 marca 1995 r. wniosła do Sądu Wojewódzkiego w
Bydgoszczy odwołanie od decyzji organu rentowego z 20 grudnia 1994 r., którą od-
mówiono objęcia ubezpieczeniem pracowniczym jej syna Miłosza H., zatrudnionego w
charakterze dyrektora w prowadzonym przez wnioskodawczynię Hotelu Centralnym w
B. W odwołaniu wywodziła, że organ rentowy błędnie potraktował jej syna jako osobę
współpracującą w rozumieniu art. 26 ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu
społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą i ich rodzin (jednolity tekst:
Dz. U. z 1989 r. Nr 46, poz. 250 ze zm.), gdyż pozostaje on w stosunku pracy i powinien
być objęty ubezpieczeniem pracowniczym.
Wyrokiem z dnia 26 września 1995 r. Sąd Wojewódzki zmienił zaskarżoną
decyzję i ustalił, że Miłosz H. podlega z tytułu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie "Hotel
C." ubezpieczeniu pracowniczemu. W uzasadnieniu Sąd Wojewódzki jako bezsporne
przyjął, że od 1 marca 1993 r. Miłosz H. jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę
w Przedsiębiorstwie Hotel C. w B. Sąd podkreślił, że Miłosz H. nie zamieszkuje z matką,
która jest właścicielką Hotelu C., nie prowadzi z nią wspólnego gospodarstwa
domowego. Zdaniem Sądu nie ma przeszkód prawnych aby syn wnioskodawczyni był
uznany za pracownika i zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o
organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 1989 r,. Nr
25, poz. 137 ze zm.), objęty ubezpieczeniem pracowniczym. Wyrok ten uprawomocnił
się. W jego wykonaniu organ rentowy zobowiązał Irenę H. do opłacenia za Miłosza H.
składek na ubezpieczenie społeczne za okres od 1 marca 1993 r. do 31 lipca 1995 r.
W odwołaniu Irena H. domagała się uchylenia tej decyzji i objęcia Miłosza H.
ubezpieczeniem pracowniczym od 1 października 1996 r. lub od 26 września 1995 r.
Sąd Wojewódzki oddalając odwołanie powołał się na prawomocny wyrok z dnia
26 września 1995 r. ustalający objęcie Miłosza H. ubezpieczeniem społecznym
pracowniczym od 1 marca 1993 r., ponieważ od 1 marca 1993 r. pozostaje w stosunku
pracy z Przedsiębiorstwem Hotel C. Wyrok ten był zgodny z żądaniem wnioskodaw-
czyni. Sąd Wojewódzki w uzasadnieniu wyroku z dnia 19 czerwca 1996 r. zaakcen-
tował, że zaskarżona decyzja posiada pełne umocowanie w prawomocnym wyroku
Sądu Wojewódzkiego z dnia 25 listopada 1995 r., który zgodnie z art. 366 KPC
korzysta z powagi rzeczy osądzonej. Zaskarżona decyzja jest także zgodna z art. 33
ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń
społecznych.
Sąd Apelacyjny oddalając rewizję wnioskodawczyni od wyroku Sądu I instancji w
uzasadnieniu podzielił pogląd tego Sądu co do mocy wiążącej prawomocnego wyroku
Sądu z dnia 25 listopada 1995 r. Sąd Apelacyjny zwrócił uwagę, że aczkolwiek Sąd
Wojewódzki powinien był w sentencji wyroku z dnia 25 listopada 1995 r., ku większej
jasności sprecyzować okres podlegania przez Miłosza H. ubezpieczeniu
pracowniczemu, to jednak ze względu na jednoznaczną treść uzasadnienia, w którym
skonkretyzowano datę początkową od której Miłosz H. podlega ubezpieczeniu
pracowniczemu - wyrok w tej mierze nie budzi wątpliwości. Za irracjonalne wręcz, uznał
Sąd Apelacyjny, twierdzenie rewizji, że wyrok z dnia 25 listopada 1995 r. wywiera
skutek prawny w zakresie ubezpieczenia pracowniczego dopiero od daty, w której
został wydany. Sąd Apelacyjny podkreślił, że z uzasadnienia wyroku z dnia 25 listopada
1995 r. wynika jednoznacznie iż stosunek pracy między wnioskodawczynią a Miłoszem
H. został nawiązany od 1 marca 1993 r.
W skardze kasacyjnej pełnomocnik wnioskodawczyni zarzucił wyrokowi Sądu
Apelacyjnego rażące naruszenie prawa materialnego poprzez "błędne wyeliminowanie
przepisów art. 11 KP i 22 KP z kwalifikacji prawnej w wyroku zaskarżonym", i wnosił o
uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. W
uzasadnieniu kasacji podano, że wprawdzie w dniu 28 lutego 1993 r. została między
stronami zawarta umowa o pracę, ale Miłosz H. nie mógł przystąpić do pełnienia swoich
obowiązków i umowa ta została anulowana jako bezprzedmiotowa. Z dniem 1 czerwca
1993 r. strony zawarły po raz drugi umowę o pracę na czas określony a 1 lipca 1993 r.
umowę na czas nieokreślony.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Podniesiony w kasacji zarzut naruszenia przez Sąd Apelacyjny przepisów art. 11
i 22 KP jest bezprzedmiotowy, albowiem Sąd Apelacyjny nie zajmował się w ogóle tymi
przepisami. Spór dotyczył daty powstania obowiązku opłacania przez
wnioskodawczynię składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu zatrudnienia Miłosza H.
na podstawie umowy o pracę. Obowiązek objęcia Miłosza H. ubezpieczeniem spo-
łecznym pracowników został ustalony prawomocnym wyrokiem Sądu Wojewódzkiego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bydgoszczy z dnia 25 listopada 1995 r. Sąd
Apelacyjny przyjął, tak jak uczynił to Sąd Wojewódzki, że Miłosz H., zgodnie z treścią
wyroku z dnia 25 listopada 1995 r. został objęty ubezpieczeniem społecznym
pracowników od 1 marca 1993 r. Wynika to jednoznacznie z uzasadnienia tego wyroku
oraz z treści zmienionej nim decyzji organu rentowego z 21 kwietnia 1995 r., którą
odmówiono objęcia Miłosza H. ubezpieczeniem pracowniczym przy jednoczesnym
stwierdzeniu, że współpracuje on z wnioskodawczynią od 1 marca 1993 r.
Sąd Apelacyjny powołał się na art. 366 KPC, zgodnie z którym wyrok prawo-
mocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu
stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi stronami. Sąd odwołał
się również do art. 365 KPC zgodnie z którym orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko
strony i sąd, które je wydał, lecz również inne sądy i inne organy państwowe, a w
wypadkach w ustawie przewidzianych, także inne osoby. Z treści tego przepisu wywiódł
Sąd Apelacyjny obowiązek organu rentowego do wydania, w wykonaniu prawomocnego
wyroku Sądu, zaskarżonej decyzji. Sąd Apelacyjny powołał się także na art. 35 ustawy
z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych,
którego treści odpowiada zaskarżona decyzja. Sąd Apelacyjny trafnie podkreślił, że
obowiązek ubezpieczenia pracowniczego jest integralnie związany z datą zawarcia
umowy o pracę, a nie jak tego domagał się rewidujący z datą, w której sąd określa
charakter zatrudnienia i rodzaj ubezpieczenia.
Kwestia daty, od której między stronami został nawiązany stosunek pracy nie
była przedmiotem rozważań Sądu Apelacyjnego, który wyraźnie powołał się na powagę
rzeczy osądzonej w tym zakresie.
Dlatego też zarzuty kasacji odnoszące się w rzeczywistości do ustaleń pra-
womocnego wyroku są całkowicie chybione. Kierując się powyższymi względami Sąd
Najwyższy na mocy art. 393
12
KPC orzekł jak w sentencji.
========================================