Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 9 kwietnia 1997 r.
I PKN 68/97
Statut gminy nie może rozszerzać katalogu osób zatrudnianych na
podstawie powołania (art. 2 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach
samorządowych, Dz.U. Nr 21, poz. 124 ze zm.).
Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Roman Kuczyński, Maria Mańkowska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 9 kwietnia 1997 r. sprawy z powództwa
Ewy K. przeciwko Wójtowi Gminy w A. o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji
powódki od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Łodzi z dnia 5 listopada 1996 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania
Sądowi Wojewódzkiemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi pozosta-
wiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Ewa K. domagała się w pozwie z 9 stycznia 1996 r. skierowanym przeciwko
Wójtowi Gminy w A. uznania za bezskuteczne odwołania jej ze stanowiska kierownika
Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w A. równoznacznego z wypowiedzeniem
umowy o pracę (dokonanego uchwałą Zarządu Gminy z 11 sierpnia 1995 r.), jako niez-
godnego z ustawą o pracownikach samorządowych i przywrócenia jej do pracy na
poprzednio zajmowane stanowisko. Ponadto na podstawie art. 265 KP wniosła o
przywrócenie terminu do wniesienia pozwu podnosząc, że w pismach otrzymywanych
od pracodawcy nie była pouczona o prawie do odwołania się.
Pozwany wniósł o oddalenie powództwa.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Opocznie wyrokiem z 11 lipca 1996 r. oddalił
powództwo. Sąd ten ustalił następujący stan faktyczny:
Powódka zatrudniona była w Gminie A. początkowo jako pracownik socjalny,
następnie od 1 stycznia jako p.o. kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w
A., zaś uchwałą Zarządu Gminy z 15 lutego 1995 r. na stanowisko kierownika tegoż
Ośrodka. Uchwałą z 11 sierpnia 1995 r. Zarząd Gminy odwołał powódkę z tego
stanowiska. Ewa K. nie potrafiła we właściwy sposób współpracować z podległymi
sobie pracownikami. Mieszkańcy gminy wnosili skargi dotyczące jej pracy i sposobu
załatwiania ich wniosków. Były też przypadki właściwego załatwiania interesantów.
Zarząd Gminy negatywnie ocenił pracę powódki na stanowisku kierownika Gminnego
Ośrodka Pomocy Społecznej.
Powódka zatrudniona była na podstawie powołania. Zgodnie z § 37 pkt 3 statutu
Gminy A. osoby zajmujące stanowiska kierownicze w instytucjach gminnych są
pracownikami samorządowymi, zatrudnianymi w ramach stosunku pracy na podstawie
powołania uchwałą zarządu. Przepis § 4 pkt 1 i 3 statutu Gminnego Ośrodka Pomocy
Społecznej w A. stanowi między innymi, że na czele Ośrodka stoi kierownik, którego
powołuje i odwołuje Zarząd Gminy.
Sąd Rejonowy uznał, że w sprawie mają zastosowanie przepisy Kodeksu pracy
dotyczące stosunku pracy na podstawie powołania. Przyjął, że ocena, czy istnieje
przyczyna uzasadniająca odwołanie równoznaczne z wypowiedzeniem należy
wyłącznie do organu odwołującego. Zdaniem Sądu brak obiektywnie uzasadnionej
przyczyny nie daje podstaw do orzeczenia o bezskuteczności odwołania lub o przy-
wróceniu do pracy z uwagi na treść art. 69 KP.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi wyrokiem z 5
listopada 1996 r. oddalił apelację powódki od omówionego wyroku. Sąd ten podzielił
pogląd Sądu I instancji co do podstawy stosunku pracy powódki, nie znajdując
uzasadnienia dla przyjęcia jej poglądu o tym, że miałyby mieć do niej zastosowanie
przepisy ustawy o pracownikach samorządowych dotyczące osób zatrudnionych na
podstawie mianowania.
Od tego wyroku powódka wniosła kasację podnosząc zarzut naruszenia prawa
materialnego polegającego "na nieprawidłowym zastosowaniu do treści stosunku pracy
powódki § 37 pkt 2 Statutu Gminy A. oraz § 4 pkt 1 i 3 Statutu Gminnego Ośrodka
Pomocy Społecznej w A. pomimo tego, że postanowienia w nich zawarte kształtujące
stosunek pracy kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w A. w oparciu o
powołanie są sprzeczne z bezwzględnie obowiązującym przepisem art. 2 pkt 2 ustawy z
dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 21, poz. 124 ze zm.),
w świetle którego pracownicy samorządowi zajmujący stanowiska kierownicze są
zatrudniani na podstawie mianowania i z uwagi na powyższą sprzeczność z
bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa pracy uregulowania dwu statutów,
mniej korzystne od uregulowań ustawowych powinny być zgodnie z fundamentalną
zasadą prawa pracy wyrażoną w art. 18 § 1 i 2 KP uznane za nieważne, a do oceny
zasadności rozwiązania stosunku pracy z powódką winien mieć zastosowanie przepis
art. 10 i 31 pkt 2 wymienionej wyżej ustawy o pracownikach samorządowych, a nie
przepisy art. 69 i 70 Kodeksu pracy".
Powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku przez przywrócenie jej do
pracy na stanowisku kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w A., ewen-
tualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego roz-
poznania temu Sądowi, względnie o uchylenie wyroków obu instancji i przekazanie
sprawy do rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Opocznie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty kasacji są częściowo słuszne. Słusznie podniesiono mianowicie, że
statut Gminy A. zawiera przepis (§ 37 pkt 2) sprzeczny z art. 2 ustawy z dnia 22 marca
1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 21, poz. 124 ze zm.). W konse-
kwencji tego akt powołania powódki na stanowisko Kierownika Gminnego Ośrodka
Pomocy Społecznej w A. powinien być oceniany w płaszczyźnie art. 18 § 2 KP, czego
nie uczyniono w zaskarżonym wyroku.
Sąd Wojewódzki podzielając pogląd Sądu I instancji uznał za zgodne z prawem
zatrudnienie powódki na podstawie powołania. Jednakże pogląd ten opiera się na
założeniu, że statut gminy może określać stanowiska pracy obsadzane w drodze
powołania w szerszym zakresie niż to przewiduje art. 2 ustawy o pracownikach
samorządowych. Analiza tego przepisu nie uprawnia - zdaniem Sądu Najwyższego - do
takiego zapatrywania. W przepisie tym określone zostały podstawy nawiązania
stosunku pracy z pracownikami samorządowymi. Jeżeli chodzi o dwie podstawy: wybór
i mianowanie ustawodawca odesłał - w zakresie kręgu osób, których mogą one
dotyczyć - do postanowień statutów gmin (związków komunalnych i regulaminów). I tak
wójt (burmistrz, prezydent miasta), jego zastępcy, członkowie zarządu gminy,
przewodniczący zarządu związku komunalnego i jego członkowie, członkowie organów
sejmiku terytorialnego są zatrudnieni na podstawie wyboru - jeżeli statut gminy lub -
odpowiednio - związku komunalnego bądź regulamin sejmiku tak stanowi. Na
podstawie mianowania mogą być zatrudnione osoby zajmujące stanowiska kierownicze
i inne stanowiska określone w statucie gminy bądź związku lub regulaminie sejmiku.
Odmiennie uregulowano w ustawie o pracownikach samorządowych nawiązanie
stosunku pracy na podstawie powołania. Przepis art. 2 pkt 3 stanowi wyraźnie, że na tej
podstawie zatrudnia się sekretarza gminy i skarbnika gminy (głównego księgowego
budżetu). Przepis ten (ani żaden inny) nie zawiera upoważnienia do określenia w
statucie kręgu osób, z którymi nawiązuje się stosunek pracy na tej podstawie. W
szczególności nie można takiego upoważnienia upatrywać w treści art. 4 ust. 1, z
którego wynika, że statut gminy lub związku bądź regulamin sejmiku samorządowego
określa organ lub osoby właściwe do nawiązania w imieniu zakładu pracy stosunku
pracy na podstawie wyboru, mianowania i powołania oraz rodzaj aktu i tryb jego
wydania. Brzmienie art. 4 ust. 1 jest jasne i nie wynika z niego, by w statucie gminy
obok wymienionych w tym przepisie uregulowań mogły znaleźć się postanowienia
rozszerzające krąg osób, z którymi nawiązuje się stosunek pracy z powołania. Z treści
przepisów ustawy o pracownikach samorządowych wynika wyraźnie, że na podstawie
powołania mogą być zatrudnieni tylko sekretarz gminy i skarbnik gminy (główny
księgowy budżetu), a zatrudnienie innych osób na tej podstawie nie jest dopuszczalne.
Postanowienie statutu Gminy, w którym określono, że na podstawie powołania
zatrudniane są również inne osoby, są nieważne w myśl treści art. 18 § 2 KP. Jest to
bowiem (a w ślad za nim akt powołania powódki) postanowienie mniej korzystne dla
pracownika niż przepisy prawa pracy, w tym przypadku niż regulacje zawarte w ustawie
o pracownikach samorządowych. Stosunek pracy z powołania charakteryzuje się
bowiem mniejszą stabilizacją, a także ograniczeniami wymienionymi w art. 69 KP (na
który to przepis powołał się Sąd w zaskarżonym orzeczeniu).
Słusznie zatem podniesiono w kasacji, że z naruszeniem prawa materialnego -
art. 18 § 1 i 2 KP Sąd Wojewódzki przyjął, że do powódki mogą być zastosowane
przepisy Kodeksu pracy o stosunkach pracy na podstawie powołania. Nie oznacza to
jednak aprobaty dla poglądu wyrażonego w kasacji, o tym, że do powódki mogą być
zastosowane przepisy ustawy o pracownikach samorządowych zatrudnionych na
podstawie mianowania.
Zgodnie z art. 2 pkt 2 tej ustawy na podstawie mianowania zatrudnia się osoby
zajmujące kierownicze i inne stanowiska określone w statucie gminy. Z brzmienia § 37
pkt 3 statutu, w którym określono osoby zatrudniane na podstawie mianowania nie
wynika, by ta podstawa mogła dotyczyć powódki. Nie była ona bowiem pracownicą
urzędu gminy lecz jednostki organizacyjnej gminy. W świetle art. 1 ustawy o
pracownikach samorządowych jest to wyraźne rozróżnienie. Nie można więc przyjąć, by
powódka była w istocie rzeczy zatrudniona na podstawie mianowania. Pozostaje zatem
jedynie zakwalifikowanie powódki do pracowników zatrudnionych na podstawie umowy
o pracę. W konsekwencji odwołanie powódki równoznaczne z wypowiedzeniem
podlegać będzie ocenie w świetle art. 45 KP pod względem jego zgodności z prawem i
zasadność. Oceny tej dokona Sąd Wojewódzki przy ponownym rozpoznaniu sprawy.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie art.
393
13
§ 1 KPC.
========================================