Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 4 czerwca 1997 r.
II UKN 162/97
W ramach możliwości przytaczania nowego lub uzupełniającego uza-
sadnienia podstawy kasacyjnej (art. 393
11
zdanie drugie KPC) dopuszczalne jest
powołanie się na resortową regulację prawną.
Przewodniczący SSN: Maria Tyszel, Sędziowie SN: Andrzej Kijowski, Zbigniew
Myszka (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 4 czerwca 1997 r. sprawy z wniosku
Adolfa P. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w R. o wysokość
świadczenia, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 28 października 1996 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz poprzedzający go wyrok Sądu Wojewódz-
kiego- Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach-Ośrodek Zamiejscowy w
Rybniku z dnia 20 grudnia 1995 r. [...] w jego pkt 1 i 2 w ten sposób, że przyznał
Adolfowi P. prawo do przelicznika 1,8 w okresie zatrudnienia od 1 czerwca 1970 r. do
30 września 1975 r.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 20 grudnia 1995 r. Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Katowicach-Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku zmienił zaskarżoną przez
Adolfa P. decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w R. z dnia 25 kwietnia
1995 r. w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do przelicznika 1,4 za okres
jego zatrudnienia od dnia 1 czerwca 1970 r. do dnia 30 września 1975 r., oddalił
odwołanie w zakresie zastosowania przelicznika 1,8 za ten okres oraz umorzył
postępowanie w pozostałym zakresie wobec cofnięcia odwołania w części
wykraczającej poza zastosowanie przelicznika 1,8. Sąd ten ustalił, że w okresie od dnia
1 czerwca 1970 r. do dnia 30 września 1975 r. ubezpieczony był zatrudniony w KWK
"S.@ na stanowisku głównego inżyniera d/s naukowo-technicznych, będąc rów-
nocześnie w tym okresie czynnym członkiem drużyny ratowniczej. Wykonując zatrud-
nienie ubezpieczony zjeżdżał pod ziemię 13 razy w miesiącu, a w pozostałym czasie
pracował na powierzchni.
Na tle dokonanych ustaleń Sąd pierwszej instancji przyjął, że zajmowane przez
ubezpieczonego stanowisko nie znajdowało się w wykazie stanowisk dozoru ruchu, na
których zatrudnienie wymagało zatwierdzenia Okręgowego Urzędu Górniczego.
Aktualnie stanowisko głównego inżyniera d/s naukowo-technicznych nie istnieje, a
zakres jego obowiązków został przekazany kierownikowi działu przygotowania produkcji
i postępu technicznego, które jest zaliczane do pracy górniczej w ramach kierownictwa
ruchu zakładu górniczego. W tej sytuacji Sąd Wojewódzki wyraził pogląd, że
ubezpieczony wykonując w spornym okresie zatrudnienie na stanowisku nie
wymagającym zatwierdzenia przez Okręgowy Urząd Górniczy, nie należał do dozoru
ruchu lub kierownictwa ruchu kopalni, a przeto nie spełniał wymogu określonego normą
art. 6 ustawy z dnia 1 lutego 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin
pomimo przepracowania co najmniej połowy dniówek roboczych pod ziemią i statusu
czynnego ratownika górniczego. Z tytułu wykonywanej przez ubezpieczonego tzw.
górniczej pracy mieszanej, Sąd Wojewódzki w oparciu o normę art. 10a ust. 1 pkt 3 tej
ustawy przyznał mu - do ustalenia wysokości górniczej emerytury - prawo do
przelicznika 1,4 za każdy rok tej pracy świadczonej częściowo na powierzchni, a
częściowo pod ziemią.
Rewizję ubezpieczonego od wyroku Sądu Wojewódzkiego w zakresie odmowy
zastosowania wyższego przelicznika 1,8 przy ustalaniu wysokości jego świadczenia
emerytalnego oddalił Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Katowicach wyrokiem z dnia 28 października 1996 r. Sąd ten podzielił ustalenia fak-
tyczne i stanowisko prawne Sądu pierwszej instancji i dodatkowo argumentował, że
pracą górniczą na stanowiskach dozoru ruchu oraz kierownictwa ruchu kopalń w ro-
zumieniu art. 5 ust. 1 pkt 5 ustawy o z.e.g. jest jedynie zatrudnienie na stanowiskach
określonych w zarządzeniu nr 9 z dnia 23 grudnia 1994 r. Ministra Przemysłu i Handlu
w sprawie określenia stanowisk kierownictwa ruchu i dozoru ruchu pod ziemią, które nie
wyszczególnia zajmowanego przez ubezpieczonego w spornym okresie stanowiska
głównego inżyniera d/s naukowo-technicznych. Również pod rządami dekretu z dnia 6
maja 1953 r. Prawo górnicze (jednolity tekst: Dz. U. z 1961 r. Nr 23, poz. 113), w
objętych sporem latach 1970-1975 zajmowane przez ubezpieczonego stanowisko nie
wymagało zatwierdzenia przez Okręgowy Urząd Górniczy i nie było objęte regulacją
zarządzenia nr 48 z dnia 4 kwietnia 1962 r. Ministra Górnictwa i Energetyki w sprawie
ustalenia dla kopalń stanowisk kierownictwa ruchu zakładów górniczych oraz dozoru
wyższego, średniego i niższego tych zakładów. Dlatego mimo kwalifikacji inżyniera
górnika na zajmowanym stanowisku ubezpieczony nie był zatrudniony na stanowisku
dozoru ruchu i kierownictwa ruchu kopalń w ujęciu normatywnym art. 5 ust. 1 pkt 5
ustawy o z.e.g., co wykluczało zastosowanie do spornego stażu zatrudnienia przelicz-
nika 1,8 przy ustaleniu wysokości emerytury ubezpieczonego.
Kasację od wyroku Sądu Apelacyjnego wywiódł ubezpieczony, podtrzymując
zarzuty naruszenia prawa materialnego przez błędną wykładnię i niezastosowanie
przepisów art. 10a ust. 1 pkt 2 w związku z art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 1 lutego 1983 r. o
zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin i argumentował, że w okresie objętym
sporem w sposób niewątpliwy wykonywał pracę na stanowisku zaliczanym do
kierownictwa ruchu kopalń. Skarga kasacyjna zarzuciła temu Sądowi również narusze-
nie przepisów postępowania, mających istotny wpływ na wynik sprawy, tyle że nie
wymieniła żadnego przepisu, którego miałoby to dotyczyć.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest uzasadniona wobec naruszenia prawa materialnego przez błędną
wykładnię i niezastosowanie przepisów art. 5 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 10a ust. 1 pkt
2 oraz art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 1 lutego 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników
i ich rodzin (jednolity tekst: Dz. U. z 1995 r., Nr 30, poz. 154). Z ustaleń faktycznych
wynikało, że ubezpieczony w okresie od dnia 1 czerwca 1970 r. do dnia 30 września
1975 r. był zatrudniony na stanowisku głównego inżyniera do spraw naukowo-
technicznych w Kopalni Węgla Kamiennego "S.@ i ponad połowę dniówek roboczych w
miesiącu przepracował pod ziemią, będąc równocześnie czynnym członkiem drużyny
ratowniczej. A zatem ubezpieczony wykonywał w tym okresie pracę górniczą w
rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 5 ustawy o z.e.g. Nie była to praca równorzędna z pracą
górniczą, jak ją bezzasadnie zakwalifikował Sąd Apelacyjny powołując się na takie
stanowisko Sądu pierwszej instancji, który dokładnie ustalił wykonywanie przez ubez-
pieczonego pracy górniczej. Sąd Najwyższy dodatkowo miał na uwadze, że Sąd drugiej
instancji rozpoznawał rewizję ubezpieczonego według reguł proceduralnych okreś-
lonych w art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania
cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i Prawo o
postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjnego, ustawy o kosz-
tach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. . Nr 43, poz.
189), a zatem - stosując przepisy procedury cywilnej sprzed tej nowelizacji, nie był
uprawniony do zmiany ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji (art. 385 KPC w
poprzednim brzmieniu). Zresztą w istocie rzeczy Sąd drugiej instancji zmiany takiej nie
dokonał, ponieważ jedynie omyłkowo powołał się na nieistniejące ustalenie Sądu
pierwszej instancji o wykonywaniu pracy równorzędnej z pracą górniczą w sytuacji, gdy
Sąd ten jednoznacznie zakwalifikował status prawny pracy górniczej ubezpieczonego w
okresie objętym sporem i taki jest miarodajny stan dla rozpoznawanej kasacji.
Dokonane ustalenia uzasadniały zaliczenie zatrudnienia ubezpieczonego w
kierownictwie ruchu kopalń, który przepracował co najmniej połowę miesięcznych
dniówek roboczych pod ziemią, będąc równocześnie czynnym członkiem drużyny ra-
towniczej, jako okres zatrudnienia określony w przepisie art. 6 ust. 2 ustawy o z.e.g., do
którego z mocy art. 10a ust. 1 pkt 2 tej ustawy przy ustalaniu wysokości górniczych
emerytur i rent, stosuje się przelicznik 1,8 za każdy rok pracy.
Wykluczając możliwość zastosowania tej regulacji wobec ubezpieczonego Sądy
pierwszej i drugiej instancji oparły się wyłącznie na twierdzeniach organu rentowego, że
stanowisko zajmowane przez ubezpieczonego nie było wyszczególnione w urzędowych
wykazach stanowisk kierownictwa ruchu zakładów górniczych i dozoru ruchu tych
jednostek. Tymczasem to niezweryfikowane stanowisko organu rentowego jest
oczywiście bezpodstawne i nie znajduje oparcia we wskazywanych regulacjach
prawnych, albowiem ubezpieczony przedłożył Sądowi Najwyższemu wykaz stanowisk
kierownictwa ruchu zakładu górniczego oraz dozoru wyższego i średniego, które w
ramach ciągłego usprawniania struktury organizacyjnej przedsiębiorstw zostały
powołane w kopalniach, a które nie figurowały w wykazie stanowisk będącym za-
łącznikiem nr 2 do zarządzenia nr 48 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 4 kwietnia
1962 r. / znak: DG/ZP7-5-33/62/, wydanego w porozumieniu z Prezesem Wyższego
Urzędu Górniczego. Wykaz ten w pkt I.6 wymieniał zajmowane przez ubezpieczonego
w okresie objętym sporem od dnia 1 czerwca 1970 r. do dnia 30 września 1975 r.
stanowisko głównego inżyniera d/s naukowo technicznych, co potwierdzało charakter
górniczego zatrudnienia ubezpieczonego w kierownictwie ruchu kopalni (art. 5 ust. 1 pkt
5 i art. 6 ust. 2 ustawy o z.e.g.). Stanowisko to nazwą i zakresem czynności odpowiada
obecnemu stanowisku kierowniczemu znajdującemu się w pkt 5 wykazu stanowisk
kierownictwa ruchu i dozoru ruchu podziemnych zakładów górniczych, na którym
zatrudnienie uważa się za pracę górniczą ( pkt 5 załącznika Nr 1 pkt A do Zarządzenia
Nr 9 Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 23 grudnia 1994 r.).
Trzeba wyraźnie podkreślić, że przedłożenie ówcześnie obowiązującej regulacji
prawnej nie należy do sfery faktów i nie wpływa na zmianę stanu faktycznego sta-
nowiącego podstawę wydania zaskarżonego wyroku, ale jednoznacznie kwalifikuje się
do sfery prawa, która podlegała koniecznemu uwzględnieniu w ramach uprawnienia
stron do przytaczania na rozprawie kasacyjnej nowego lub uzupełniającego
uzasadnienia podstawy kasacyjnej (art. 393
11
zdanie drugie KPC). Potwierdza to zarzut
naruszenia prawa materialnego przez błędną wykładnię i niezastosowanie przepisów
art. 10a ust. 1 pkt 2 w związku z art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 1 lutego 1983 r. o
zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin - do spornego okresu pracy ubezpie-
czonego na stanowisku zaliczanym do kierownictwa ruchu kopalń. W takich okolicznoś-
ciach Sąd Najwyższy orzekł reformatoryjnie z mocy art. 393
15
KPC, uznając że nie było
naruszeń istotnych przepisów postępowania, których zresztą kasacja w ogóle nie
wyartykułowała, a zaszło oczywiste ucybienie wskazanym w kasacji przepisom prawa
materialnego.
========================================