Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 30 lipca 1997 r.
II UKN 201/97
Parafialna działalność katechetyczna prowadzona przez katechetę w
wymiarze co najmniej połowy obowiązującego wymiaru zajęć jest pracą nauczy-
cielską w rozumieniu art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta
Nauczyciela (Dz.U. Nr 3, poz. 19 ze zm.) w związku z art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 17
maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej
Polskiej (Dz.U. Nr 29, poz. 154 ze zm.).
Przewodniczący SSN: Maria Mańkowska (sprawozdawca), Sędzia SN: Roman
Kuczyński, Jadwiga Skibińska-Adamowicz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 30 lipca 1997 r. sprawy z wniosku
Bogdana K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w C. o prawo
do emerytury, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 23 grudnia 1996 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i poprzedzający go wyrok Sądu Wojewódzkiego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie z dnia 13 sierpnia 1996 r. [...] i
przekazał sprawę temu Sądowi Wojewódzkiemu do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Ubezpieczony Bogdan K. odwołał się od decyzji organu rentowego odmawiającej
mu prawa do emerytury nauczycielskiej. Organ rentowy uznał, że ubezpieczony
wykazał jedynie 6 lat 6 miesięcy i 14 dni pracy nauczycielskiej.
W odwołaniu ubezpieczony podniósł, że niesłusznie nie zaliczono mu pracy
nauczycielskiej wykonywanej w Parafii Rzymsko-Katolickiej w K. od 1 lipca 1965 r. do 1
lipca 1974 r. i w Parafii Rzymsko-Katolickiej w P. od 1 lipca 1974 r. do 31 sierpnia 1986
r., w których pełnił obowiązki organisty i katechety, każde - w wymiarze połowy czasu
pracy. Wykonywał również pracę nauczycielską w charakterze kapelmistrza w
Ochotniczej Straży Pożarnej w P. od 1 września 1978 r. do 30 listopada 1986 r. oraz w
Ognisku Muzycznym w P. w latach 1973-1978.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie
wyrokiem z dnia 13 sierpnia 1996 r. oddalił odwołanie uznając, że Parafia w K. nie była
tego rodzaju instytucją, która mogła zatrudniać osobę w charakterze nauczyciela a
nadto, że praca dydaktyczna ubezpieczonego, gdyby ją zaakceptować, nie osiągnęła
połowy etatu. Lekcje muzyki miały charakter prywatny, natomiast w Parafii w P.
ubezpieczony był zatrudniony na pełnym etacie w charakterze organisty. Ponadto Sąd
Wojewódzki powołał uchwałę Sądu Najwyższego z 16 września 1992 r., II UZP 2/92, w
której uznano, że praca katechetyczna prowadzona w katechizacji parafialnej nie jest
pracą nauczycielską w rozumieniu art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta
Nauczyciela (Dz.U. Nr 3, poz. 19 ze zm.).
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyrokiem
z dnia 23 grudnia 1996 r. oddalił apelację Bogdana K. i uznał, że ubezpieczony nie
spełnia wymogu 20 lat pracy nauczycielskiej, nawet przy doliczeniu 5 letniego okresu
pracy w Ognisku Muzycznym w P. w latach 1973-78. Okres zatrudnienia ubez-
pieczonego w charakterze kapelmistrza w Ochotniczej Straży Pożarnej w P. nie
podlega zaliczeniu, ponieważ nie odprowadzono za ten okres składek ubezpieczenio-
wych. Natomiast praca katechetyczna prowadzona w Parafiach w K. i P. nie może być
uznana za okres pracy nauczycielskiej zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego,
powołaną przez Sąd Wojewódzki.
W kasacji od powyższego wyroku ubezpieczony zarzucił naruszenie prawa
materialnego - art. 88 ustawy Karta Nauczyciela poprzez jego błędną wykładnię i
przyjęcie, że praca katechety nie jest pracą nauczycielską oraz wnosił o zmianę zaskar-
żonego wyroku i uwzględnienie powództwa, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie
sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Ubezpieczony powołał
zarządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 czerwca 1995 r. w sprawie
wynagradzania nauczycieli, które w § 3 ust. 1 pkt 10 zalicza do pracy pedagogicznej
okres prowadzenia zajęć katechetycznych w ramach katechezy parafialnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja zasługuje na uwzględnienie. Obowiązujący stan prawny pozwala
bowiem na zaliczenie pracy katechetycznej, także katechezy parafialnej , do okresu
pracy nauczycielskiej. Art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa
do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 29, poz. 154 ze zm.)
stanowi, że do nauczycieli i wychowawców zatrudnionych w szkołach i innych
placówkach oświatowo-wychowawczych prowadzonych przez kościelne osoby prawne
stosuje się prawa i obowiązki ustalone dla nauczycieli i wychowawców zatrudnionych w
państwowych szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych, zatem również art. 88
ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 3, poz. 19 ze zm.).
Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. parafia, jako jednos-
tka organizacyjna Kościoła Katolickiego jest osobą prawną, natomiast wykładnia pojęcia
"placówka oświatowo-wychowawcza" znajduje się w art. 3 ust. 1 pkt 3 i art. 2 pkt 3
ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Przepisy te, obejmując systemem
oświaty placówki oświatowo-wychowawcze, określiły je jako jednostki organizacyjne,
umożliwiające kształtowanie i rozwijanie zainteresowań i uzdolnień, uzupełnianie
wiedzy. Punkt katechetyczny ma za zadanie nauczanie religii i kształtowanie postaw
chrześcijańskich, jest więc placówką oświatowo-wychowawczą, natomiast katecheta,
jako nauczyciel religii w parafialnym punkcie katechetycznym, jest pracownikiem pe-
dagogicznym takiej placówki oświatowo-wychowawczej.
Z kolei art.88 ust. 1 Karty Nauczyciela stosowany w związku z art. 21 ust. 1
ustawy z dnia 17 maja 1989 r. przewiduje możliwość przejścia na emeryturę pracownika
pedagogicznego placówki oświatowo-wychowawczej, jeżeli przepracował w tym
charakterze przez okres 20 lat i łącznie ma 30-letni okres zatrudnienia. Oznacza to
zatem, że parafialna działalność katechetyczna prowadzona przez katechetę w wymia-
rze co najmniej połowy czasu pracy jest pracą nauczycielską w rozumieniu art. 88 ust. 1
ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela.
Z wyżej przytoczonych względów, Sąd Najwyższy w obecnym składzie nie
podziela stanowiska wyrażonego w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 16 września
1992 r., II UZP 2/92, że praca katechetyczna prowadzona w katechizacji parafialnej nie
jest pracą nauczycielską w rozumieniu art. 88 Karty Nauczyciela. Z uzasadnienia tej
uchwały odnotowujemy jednak stwierdzenie, że instrukcja Ministra Edukacji Narodowej
dotycząca powrotu nauczania religii do szkoły w roku 1990/91 zrównała nauczanie
religii w szkołach i punktach katechetycznych z pracą nauczycielską. Przytoczone wyżej
uregulowania ustawowe, dotyczące pracy katechetycznej w placówkach oświatowo-
wychowawczych, jakimi mogą być parafialne punkty katechetyczne, znalazły również
odzwierciedlenie w następnych zarządzeniach Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22
czerwca 1995 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli i z dnia 24 kwietnia 1996 r. (M.P.
Nr 30, poz. 316) w sprawie szczegółowego zakresu uprawnień i obowiązków
nauczycieli i wychowawców zatrudnionych w szkołach (placówkach) prowadzonych
przez osoby prawne Kościoła Katolickiego. § 3 ust. 1 pkt 10 pierwszego zarządzenia
zalicza okresy prowadzenia zajęć katechetycznych w szkołach i innych placówkach
oświatowo-wychowawczych lub w ramach katechezy parafialnej przy ustalaniu
wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli i ich awansowania. Tak samo w piśmie z dnia
7 lutego 1996 r. Kuratorium Oświaty i Wychowania w C. potwierdziło zaliczalność
okresu prowadzenia zajęć katechetycznych w ramach katechezy parafialnej do pracy
pedagogicznej na podstawie przytoczonego wyżej przepisu zarządzenia Ministra
Edukacji Narodowej z dnia 22 czerwca 1995 r. [...]
Drugie zarządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 kwietnia 1996 r.
wydane zostało na podstawie art. 21 ust. 2 w związku z ust. 1 ustawy z dnia 17 maja
1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej i
potwierdziło stosowanie - między innymi - art. 88 Karty Nauczyciela do nauczycieli i
wychowawców zatrudnionych w placówkach wymienionych w art. 3 ust. 1 pkt 3 ustawy
z dnia 3 września 1991 r. o systemie oświaty prowadzonych przez osoby prawne
Kościoła Katolickiego pod warunkiem ich zatrudnienia w wymiarze co najmniej połowy
obowiązującego wymiaru zajęć. Inaczej mówiąc - praca katechety w powyższym
wymiarze czasu pracy w punkcie katechetycznym prowadzonym przez parafię, która
jest osobą prawną, stanowi pracę nauczycielską w rozumieniu art. 88 ust. 1 Karty Nau-
czycielskiej.
Wyjaśnienie powyższego stanu prawnego sprawy nie pozwala jednak na
uwzględnienie wniosku kasacji o wydanie orzeczenia reformatoryjnego wobec braku
ustaleń sądowych w zakresie pracy ubezpieczonego w Ognisku Muzycznym w P., obo-
wiązującego wymiaru zajęć w charakterze katechety i w jakim wymiarze ubezpieczony
faktycznie wykonywał te obowiązki w Parafiach Rzymsko-Katolickich w K. i w P.
Sądy obu instancji naruszyły art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela, który ma zasto-
sowanie do katechetów na podstawie art. 21 ust. 2 w związku z ust. 1 ustawy z dnia 17
maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w R.P. Przy ponownym
rozpoznaniu sprawy należy dokonać oceny żądania ubezpieczonego o przyznanie
emerytury nauczycielskiej, które wywodzi ze złożonych do akt sprawy zaświadczeń [...],
a także oświadczeń 4 pracowników Ogniska Muzycznego w P. [...].
Z tych wszystkich względów i na podstawie art. 393
13
KPC Sąd Najwyższy orzekł
jak w sentencji.
N o t k a
Powołana w uzasadnieniu uchwała z dnia 16 września 1992 r., II UZP 2/92, została opubli-
kowana w PiZS 1993 nr 2 s. 79.
========================================