Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 24 października 1997 r.
I PKN 280/97
Faktyczna likwidacja spółki i zaprzestanie jej działalności jako zakładu
pracy wyklucza możliwość powoływania się pracownika na jego gotowość do
pracy (art. 81 § 2 KP).
Przewodniczący SSN: Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Sędziowie SN: Adam
Józefowicz (sprawozdawca), Andrzej Wasilewski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 24 października 1997 r. sprawy z po-
wództwa Stanisława Ð. przeciwko Przedsiębiorstwu Usługowo-Produkcyjno-Handlo-
wemu "M." Sp. z o.o. w B. o wypłatę wynagrodzenia, na skutek kasacji powoda od
wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bydgoszczy
z dnia 21 marca 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Powód Stanisław Ð. wystąpił z pozwem przeciwko Przedsiębiorstwu Usługo-
wo-Produkcyjno-Handlowemu "M.", Spółka z o.o. w B. o zasądzenie kwoty 5.200 zł
wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 1 czerwca 1994 r., tytułem wynagrodzenia za
pracę od maja 1994 r. do maja 1995 r. oraz o odwołanie go z funkcji prezesa zarządu
pozwanego Przedsiębiorstwa, a nadto o ustanowienie pełnomocnika Spółki lub kura-
tora ze względu na brak jej reprezentanta. W uzasadnieniu pozwu podał, iż jest pra-
cownikiem pozwanej Spółki od 15 maja 1991 r., zatrudnionym na stanowisku kierow-
nika budowy i że od 8 lutego 1994 r. został dodatkowo powołany na stanowisko pre-
zesa zarządu Spółki. W międzyczasie nastąpiły zwolnienia pracowników i pod koniec
kwietnia 1994 r. powód został jedynym pracownikiem Spółki, która zaprzestała dzia-
łalności, a jedyny udziałowiec Spółki oświadczył mu, że powód może zwolnić się
sam.
Na rozprawie w dniu 22 lipca 1996 r. powód zmienił roszczenie w ten sposób,
że domagał się zwolnienia ze stanowiska kierownika budowy w trybie ustawy o zwol-
2
nieniach grupowych i zasądzenie kwoty 9.400 zł wynagrodzenia za pracę na stano-
wisku kierownika budowy za okres od maja 1994 r.
Pozwana reprezentowana przez jednego udziałowca spółki "M." - Zakładową
Spółdzielnię Mieszkaniową "T." wniosła o oddalenie powództwa.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 29 lipca 1996 r.
[...] oddalił powództwo. Sąd ustalił, że powód w dniu 1 czerwca 1991 r. zawarł
umowę o pracę z Przedsiębiorstwem Usługowo-Produkcyjno-Handlowym "M.",
spółka z o.o. w B. Umowa została zawarta na czas nie określony na stanowisku kie-
rownika budowy z wynagrodzeniem 2.200.000 st. zł, podwyższonym z dniem 1
stycznia 1992 r. do kwoty 3.000.000 st. zł miesięcznie. Uchwałą wspólników nr 1/93 z
19 listopada 1993 r. powód został wybrany prezesem zarządu, funkcję tę pełnił
społecznie po dokonaniu zmian w rejestrze, postanowieniem sądu rejestrowego z
dnia 8 lutego 1994 r. Powodowi przysługiwało wynagrodzenie ze stosunku pracy na
stanowisku kierownika budowy. Powód, jako prezes zarządu, był również kierowni-
kiem zakładu pracy. Od 30 kwietnia 1994 r. spółka zaprzestała działalności. Poza
składaniem deklaracji do ZUS dotyczących siebie i deklaracji do Urzędu Skarbowego
powód nie wykonuje innych prac. Po zgłoszeniu do Urzędu Skarbowego informacji o
zaprzestaniu działalności spółki powód nie sporządził bilansu spółki. Mając na uwa-
dze powyższe ustalenia Sąd Rejonowy uznał, że oświadczenie woli o wypowiedzeniu
umowy o pracę ze stanowiska kierownika budowy powód może złożyć powołanemu
przez siebie prokurentowi (art. 198 § 2 KH), bowiem do rozwiązania umowy o pracę
Sąd nie jest uprawniony, a trwanie stosunku pracy i wypowiedzenie umowy zależy od
woli stron (art. 32 § 1 KP). Spółka nie prowadzi żadnej działalności od maja 1994 r.
Nie ma ona kapitału i nie zaspokoiła roszczeń wierzycieli - byłych pracowników
Spółki. Powstały warunki do ogłoszenia upadłości spółki. Wobec tego że powód nie
wykonuje żadnej pracy i wbrew obowiązkom nie podejmuje działań zmierzających do
likwidacji spółki, to nie przysługuje mu wynagrodzenie. Sąd uznał, że sporządzanie
deklaracji podatkowych i do ZUS jest fikcją, skoro spółka nie zatrudnia żadnych
pracowników i nie prowadzi działalności. Zdaniem Sądu Rejonowego nie można
przyjąć, że powód jest gotowy do pracy, bowiem sprawa rozwiązania umowy o pracę
jest zależna od powoda. Z tego względu Sąd Rejonowy uznał roszczenia powoda za
bezzasadne i powództwo oddalił.
Po rozpoznaniu apelacji powoda Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 18 grudnia 1996 r. [...] oddalił apelację.
3
Sąd Wojewódzki uznał, że Sąd I instancji wyprowadził z zebranego materiału dowo-
dowego trafne wnioski, iż powód nie może w drodze sądowej domagać się rozwiąza-
nia z nim umowy o pracę i wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy w oparciu
o przepis art. 81 § 1 KP. Będąc prezesem zarządu i kierownikiem zakładu pracy, po-
wód działał jako organ spółki i decydował o przeszkodach z przyczyn dotyczących
zakładu pracy. Będąc organem spółki sam sobie nie zorganizował pracy w cha-
rakterze kierownika budowy i nie złożył oświadczenia woli o rozwiązaniu umowy o
pracę, które nie może być narzucone stronie przez orzeczenie sądowe. W tej sytuacji
Sąd Wojewódzki nie znalazł podstaw do uwzględnienia apelacji.
Pełnomocnik powoda będący adwokatem zaskarżył powyższy wyrok Sądu II
instancji. W kasacji zarzucił temu wyrokowi naruszenie prawa materialnego przez
błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 81 § 1 KP i art. 203 KH. Skarżący
wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzut kasacji naruszenia prawa materialnego przez błędną wykładnię i nie-
właściwe zastosowanie art. 81 § 1 KP i art. 203 KH jest nieusprawiedliwiony w usta-
lonym i przyjętym przez Sądy obu instancji stanie faktycznym sprawy. Z ustaleń tych
wynika, że pozwana Spółka, której prezesem i kierownikiem zakładu pracy był po-
wód, zaprzestała swej działalności od końca kwietnia 1994 r. z uwagi na nieposiada-
nie żadnego majątku i możliwości zaspokojenia zobowiązań wobec wierzycieli oraz
braku zleceń na pracę. W tym stanie, gdy Spółka faktycznie zaprzestała swej działal-
ności, powód nie podjął niezwłocznie swych obowiązków prawnych, zmierzających
do spowodowania ogłoszenia upadłości spółki lub jej rozwiązania (art. 262 pkt 3 i art.
263 pkt 1 KH), albo złożenia prokurentowi lub wspólnikowi oświadczenia woli rozwią-
zania stosunku pracy na stanowisku kierownika budowy (art. 199 § 2 i art. 203 KH). Z
ustaleń Sądów obu instancji również wynika, że w tych okolicznościach powód nie
wykonuje żadnej pracy ustalonej w umowie o pracę. W tej sytuacji brak jest podstaw
do posłużenia się w sprawie o wynagrodzenie za pracę konstrukcją przeszkód w pra-
cy z przyczyn dotyczących zakładu, skoro powód jako kierownik zakładu sam sobie
nie organizuje i nie przydziela pracy. Na skutek zaprzestania działalności zakładu
pracy powód nie pozostaje w gotowości do pracy, gdyż nie istnieje faktyczna możli-
wość świadczenia pracy i łączący się z tym realny zamiar wykonywania pracy lub
4
czynienia rzeczywistego użytku ze swej siły roboczej na umówionym stanowisku pra-
cy. Nie spełniając swych obowiązków zmierzających do likwidacji Spółki i rozwiąza-
nia swego stosunku pracy, powód sam stwarza pozory trwania formalnie istniejącego
stosunku pracy i przeszkód w pracy, pozostających jednak w związku z jego postę-
powaniem, a nie z funkcjonowaniem zakładu pracy, który zaprzestał działania. W tej
sytuacji, gdy Spółka faktycznie uległa likwidacji i w ogóle nie działa jako zakład pracy
oraz nie jest w niej wykonywana praca, nie mogą powstać przeszkody w jej wykony-
waniu i gotowość do jej świadczenia. Nie ma też podstaw z art. 81 § 1 KP do wypłaty
wynagrodzenia za nie istniejącą gotowość do pracy. Żądanie powoda zmierzające do
czerpania korzyści z fikcyjnie podtrzymywanego stosunku pracy i rzekomej gotowości
do pracy, jest - w ocenie składu orzekającego Sądu Najwyższego - nadużyciem pra-
wa. Z tego względu żądanie to w okolicznościach sprawy nie może w świetle art. 8
KP korzystać z ochrony prawnej.
Mając to wszystko na uwadze Sąd Najwyższy nie dopatrzył się naruszenia
przez Sąd II instancji przepisu art. 81 § 1 KP, jak również art. 203 KH w sytuacji, gdy
w niniejszej sprawie reprezentował spółkę jedyny wspólnik. Wobec braku usprawied-
liwionych podstaw kasacji Sąd Najwyższy na zasadzie art. 39312
KPC orzekł, jak w
sentencji.
========================================