Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 7 listopada 1997 r.
II UKN 308/97
Przed wydaniem decyzji orzekającej o odpowiedzialności osoby trzeciej
za zobowiązania podatnika z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, ko-
nieczna jest ocena czy występują okoliczności uzasadniające odstąpienie od
takiego orzeczenia ze względu na zasady współżycia społecznego lub inne
ważne względy społeczno-gospodarcze (art. 40 ust. 2 ustawy z dnia 19 grudnia
1980 r. o zobowiązaniach podatkowych, jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 108,
poz. 486 ze zm.).
Przewodniczący SSN: Roman Kuczyński, Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar (spra-
wozdawca), Maria Tyszel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 1997 r. sprawy z wniosku
Barbary C. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w B. o
składkę ubezpieczeniową, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu Ape-
lacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z dnia 23 kwietnia
1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 20 lutego 1997 r. [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Białymstoku, oddalił odwołanie wnioskodawczyni Barbary C. od
decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w B. z dnia 29 sierpnia 1996 r.,
w której zobowiązano ją do opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne za
współmałżonka Jana C. i zatrudnionych przez niego pracowników. Sąd Wojewódzki
ustalił, że Jan C. wykonujący działalność gospodarczą w zakresie stolarstwa pod
nazwą "Firma "D.", nie opłacił składek na ubezpieczenie społeczne za siebie w okre-
sie od 1992 r. do czerwca 1993 r. w kwocie 1.260,54 zł oraz za pracowników w okre-
sie od grudnia 1991 r. do czerwca 1993 r. w kwocie 26.046,40 zł. Wnioskodawczyni
2
jako żona prowadzącego działalność gospodarczą jest odpowiedzialna solidarnie
wraz z nim za jego zobowiązania z tego tytułu, skoro zaległości powyższe powstały w
czasie trwania małżeństwa. Podstawą tej odpowiedzialności jest art. 41 ustawy z
dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych (jednolity tekst: Dz.U. z 1993
r. Nr 108, poz. 486 ze zm.) znajdujący zastosowanie na podstawie przepisów rozpo-
rządzenia Rady Ministrów z dnia 16 lutego 1983 r. w sprawie rozciągnięcia przepisów
ustawy o zobowiązaniach podatkowych na niektóre rodzaje świadczeń pieniężnych
oraz określenia właściwości organów podatkowych w zakresie umarzania zaległości
podatkowych (Dz. U. Nr 6, poz. 40). Powyższe zaległości podlegają zaspokojeniu z
majątku wspólnego małżonków.
Stanowisko to podzielił Sąd Apelacyjny w Białymstoku oddalając apelację
wnioskodawczyni od wyroku Sądu pierwszej instancji (wyrok z dnia 23 kwietnia 1997
r. [...]).
Powyższy wyrok zaskarżyła kasacją wnioskodawczyni i zarzucając naruszenie
prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 41
ustawy o zobowiązaniach podatkowych oraz bliżej nieoznaczonych przepisów rozpo-
rządzenia Rady Ministrów z dnia 16 lutego 1989 r., wniosła o jego uchylenie i prze-
kazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Zdaniem kasacji zrównanie składek ubezpieczeniowych ze zobowiązaniami
podatkowymi "jest za daleko idące", skoro składki te "nie mają wyłącznie charakteru
przyczynowego", co odróżnia je od zaległości z tytułu zobowiązań podatkowych. W
ocenie kasacji wątpliwe są podstawy prawne zaskarżonego orzeczenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Błędna wykładnia prawa to - w ramach naruszenia prawa materialnego -
błędne zrozumienie treści albo znaczenia określonego przepisu prawa i zawartej w
nim normy prawnej, a niewłaściwe zastosowanie to - w tym przypadku - przyjęcie
związku jaki zachodzi między ustalonymi faktami a określonym przepisem prawa.
Tak naruszony przepis prawa materialnego to - według kasacji - art. 41 ustawy o zo-
bowiązaniach podatkowych. Wskazany przepis statuuje odpowiedzialność solidarną
małżonka podatnika z nim za jego zaległości podatkowe, powstałe w czasie trwania
małżeństwa, ograniczając zakres tej odpowiedzialności do majątku wspólnego mał-
żonków. Ta niewątpliwa treść przepisu - w ramach wykładni językowej - pozwala na
3
oddalenie podniesionego w kasacji zarzutu błędnej wykładni prawa, tym bardziej, że
w skardze nie podaje się na czym błąd w rozumieniu przepisu polegał. Wnioskodaw-
czyni w toku postępowania nie kwestionowała istnienia zobowiązania (wiedziała, że
mąż nie opłacał składek na ubezpieczenie społeczne) ani jego wysokości, twierdząc
jedynie, że z uwagi na trudną sytuację materialną nie powinna ponosić odpowie-
dzialności za powyższe zobowiązania. Niewątpliwy stan faktyczny (istnienie zobo-
wiązania i jego wysokość), daje podstawę do stwierdzenia jego związku z przepisem
art. 41 ustawy o zobowiązaniach podatkowych, to zaś pozwala na stwierdzenie, że
nie jest zasadny zarzut niewłaściwego zastosowania prawa, również podniesiony w
kasacji. Nie można też podzielić twierdzeń wnoszącego kasację, że zrównanie skła-
dek ubezpieczeniowych ze zobowiązaniami podatkowymi "jest za daleko idące", gdy
się weźmie pod uwagę treść § 1 pkt 12 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16
lutego 1989 r. Przepis ten nakazuje stosowanie ustawy o zobowiązaniach podatko-
wych do należności Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu składek na ubezpie-
czenia społeczne w zakresie określonym między innymi przepisami art. 40-49
ustawy, a więc przepisami dotyczącymi odpowiedzialności osób trzecich.
Powyższe okoliczności pozwalają na stwierdzenie, że podniesiony w kasacji
zarzut naruszenia art. 41 ustawy o zobowiązaniach podatkowych nie jest usprawie-
dliwiony. Tak Sąd Wojewódzki rozpoznając odwołanie, jak i Sąd Apelacyjny przy
ocenie zarzutów apelacji wnioskodawczyni, trafnie wyłożyły i zastosowały przepis art.
41 ustawy.
Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w granicach kasacji (art. 39311
KPC) ,co
oznacza, że jest on wiązany jej podstawami i wnioskami, zaś pod uwagę z urzędu
bierze jedynie nieważność postępowania. Po stwierdzeniu, że jedyny zarzut kasacji,
a więc jej podstawa, nie jest wykazany, Sąd Najwyższy oddala kasację. Z tych
względów orzeczono jak w sentencji po myśli art. 39312
KPC.
Zauważyć należy, że przesądzenie solidarnej odpowiedzialności wnioskodaw-
czyni za zobowiązania składkowe jej męża, nie oznacza, że nie może ona wystąpić
do organu rentowego o odstąpienie od orzeczenia odpowiedzialności ze względu na
zasady współżycia społecznego lub inne ważne względy społeczno-gospodarcze
(art. 40 ust. 2 ustawy o zobowiązaniach podatkowych). Przepis ten - jak się wydaje -
uszedł uwadze organu rentowego, tymczasem ocena, czy występują okoliczności w
nim określone, nakazujące odstąpienie od orzeczenia odpowiedzialności osoby trze-
ciej, winna poprzedzać wydanie decyzji zobowiązującej do takiej odpowiedzialności.
4
Użyte w przepisie sformułowanie "odstąpi" oznacza, że decyzja taka nie ma charak-
teru uznaniowego i podlega merytorycznej kontroli sądowej. Skoro w kasacji nie
podniesiono zarzutu naruszenia tego przepisu, oceny takiej w tym postępowaniu Sąd
Najwyższy nie dokonywał.
========================================