Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CKN 354/97
P O S T A N O W I E N I E
Dnia 5 grudnia 1997 r.
Sąd Najwyższy Izba Cywilna
w składzie następującym:
Przewodniczący: SSN - M.Sychowicz
Sędziowie: SN - Z.Kwaśniewski (spraw.)
SN - Cz.Żuławska
Protokolant - I.Janke
po rozpoznaniu w dniu 5 grudnia 1997 r.
na rozprawie
sprawy z wniosku Spółdzielni Mieszkaniowej „B.” w B.
z udziałem Banku Spółdzielczego w B., Banku Gospodarki Żywnościowej SA
Oddział Operacyjny w B. i Banku Gdańskiego SA Oddział w B.,
o sporządzenie aktu notarialnego,
na skutek kasacji wnioskodawczyni
od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w O.
z dnia 6 lutego 1997 r.,
p o s t a n a w i a:
oddalić kasację.
2
U Z A S A D N I E N I E
Notariusz K. K. w B. pismem z dnia 17.XII.1996 r. odmówiła
wnioskodawcy - Spółdzielni Mieszkaniowej „B.” sporządzenia umów
ustanowienia odrębnej własności lokali użytkowych z udziałem w prawie
użytkowania wieczystego gruntu i zbycia ich na rzecz uczestników
postępowania, wobec uznania tych czynności za sprzeczne z obowiązującym
prawem.
Zażalenie wnioskodawczyni na odmowę dokonania czynności
notarialnych zostało oddalone przez Sąd Wojewódzki postanowieniem z dnia
6 lutego 1997 r. Sąd podzielił stanowisko notariusza, uznając je za znajdujące
oparcie w art. 81 prawa o notariacie. W ocenie Sądu odwoławczego treść art.
238 Prawa spółdzielczego dowodzi tego, że dysponowanie lokalami
użytkowymi przez spółdzielnie mieszkaniowe ograniczone jest do dwóch form,
a mianowicie przydziału i wynajmowania, które wyczerpują możliwości
Spółdzielni, bo innych form Prawo spółdzielcze nie przewiduje. Treść § 4 ust. 3
pkt. 10 statutu wnioskodawczyni, podobnie jak i uchwałę Zebrania
Przedstawicieli, Sąd uznał za sprzeczne z art. 238 Prawa spółdzielczego i nie
stanowiące podstawy dokonania wnioskowanych czynności.
Powyższe postanowienie Sądu Wojewódzkiego zaskarżyła kasacją
wnioskodawczyni, zarzucając naruszenie prawa materialnego przez błędną jego
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie w szczególności przepisów art. 238
Prawa spółdzielczego. Skarżąca kwestionuje pogląd Sądu Wojewódzkiego, iż
przepisy te zakazują spółdzielniom mieszkaniowym zbywania lokali
użytkowych w oparciu o ogólną normę art. 38 § 1 pkt 5 Prawa spółdzielczego i
wywodzi, że zakazu takiego nie można wyprowadzać z przepisów art. 232-237
tegoż prawa w drodze ich interpretacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
W orzecznictwie sądowym utrwalony jest pogląd, że Sąd Wojewódzki
rozpoznając na podstawie art. 83 § 1 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo
o notariacie (Dz.U. Nr 22, poz. 91) zażalenie na odmowę dokonania czynności
notarialnej działa jako sąd odwoławczy, a więc jego postanowienie kończy
merytorycznie postępowanie w sprawie (zob. uchwały SN: z dnia 28 stycznia
1993 r., III CZP 166/92; OSNCP 1993, z.9, poz. 143 i z dnia 9 lutego 1993 r.,
III CZP 5/93, OSP 1993, poz. 213). Taki charakter orzeczenia Sądu
Wojewódzkiego, oddalającego zażalenie na odmowę dokonania czynności
notarialnej, ma ten skutek, że w świetle art. 392 kpc dopuszczalna jest od niego
kasacja (v. postanowienie z dnia 11 lutego 1997 r., II CKN 65/96, OSN 1997,
z.6-7, poz. 83).
Kasacja wnioskodawczyni nie jest merytorycznie uzasadniona, bowiem
Sąd Wojewódzki nie dopuścił się ani błędnej wykładni, ani niewłaściwego
zastosowania przepisów art. 238 Prawa spółdzielczego. Wbrew stanowisku
wnioskodawczyni, przepis art. 38 § 1 pkt. 5 Prawa spółdzielczego nie może być
interpretowany w oderwaniu od przepisów art. 238 tegoż Prawa i stanowić
samodzielnej podstawy dokonania wnioskowanych przez Spółdzielnię
Mieszkaniową czynności. Innymi słowy, zaliczenie przez ustawodawcę do
wyłącznej właściwości walnego zgromadzenia każdej spółdzielni
podejmowania uchwał m.in. w sprawie zbycia nieruchomości, nie oznacza
rezygnacji z konieczności dokonania oceny dopuszczalności podjęcia takiej
uchwały w świetle przepisów szczególnych, odnoszących się do konkretnej
kategorii spółdzielni. Przy podejmowaniu przez walne zgromadzenie
spółdzielni mieszkaniowej uchwały w przedmiocie dokonania określonej w art.
38 § 1 pkt 5 prawa spółdzielczego czynności prawnej, nie można więc nie
uwzględniać przepisów szczególnych poświęconych m.in. spółdzielniom
mieszkaniowym, a zawartych w tytule II części I Prawa spółdzielczego,
a zwłaszcza w jego dziale IV. Przepis art. 238 § 1 Prawa spółdzielczego,
4
zamieszczony w rozdziale 4 działu IV tej ustawy, wyraźnie ogranicza
korzystanie z lokali użytkowych, znajdujących się w budynkach spółdzielni
mieszkaniowych, do dwóch form prawnych:
a) spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego powstającego z chwilą
dokonania przydziału na rzecz członka (zarówno osoby fizycznej jak i
prawnej),
b) najmu lokalu użytkowego powstałego w następstwie wynajęcia takiego
lokalu zgodnie z postanowieniami statutu.
Statut spółdzielni mieszkaniowej może więc regulować dysponowanie
przez nią lokalami użytkowymi, ale tylko przy wykorzystaniu tych
instrumentów prawnych, które zostały przewidziane w Prawie spółdzielczym,
bowiem statut żadnej spółdzielni nie może być sprzeczny z przepisami tegoż
prawa.
Tymczasem ani art. 238 Prawa spółdzielczego, ani żaden inny przepis
tego Prawa nie przewiduje możliwości ustanowienia odrębnej własności lokalu
użytkowego w budynku spółdzielni mieszkaniowej.
Natomiast ustawodawca w przepisach art. 204 § 2 pkt 2 i w art. 237 Prawa
spółdzielczego stworzył spółdzielniom mieszkaniowym wyraźną możliwość
ustanowienia odrębnej własności - ale tylko lokali mieszkalnych, a nie
użytkowych. Tego ustawowego zróżnicowania możliwości dysponowania
lokalami w zależności od ich charakteru nie można więc uznać za przypadkowe.
Zastosowanie wnioskowania a contrario przy dokonywaniu interpretacji
normy z art. 238 § 1 Prawa spółdzielczego musi więc prowadzić do wniosku, że
ustawodawca wyłączył dopuszczalność ustanawiania przez spółdzielnie
mieszkaniowe odrębnej własności lokali użytkowych. Skoro więc ustawa nie
dopuszcza możliwości ustanowienia przez spółdzielnię mieszkaniową odrębnej
własności tej ostatnio wymienionej kategorii lokali, to Sąd Wojewódzki,
oddalając zażalenie na odmowę dokonania czynności notarialnej, nie dopuścił
5
się zarzucanego mu w kasacji naruszenia przepisu art. 238 Prawa
spółdzielczego przez błędną jego wykładnię.
Wobec powyższego Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji, działając na
podstawie art. 39312
kpc.
er