Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 25 lutego 1998 r.
II UKN 594/97
Jeżeli prawomocny wyrok nie został uzasadniony, a jego sentencja w
części określającej przedmiot orzeczenia nie jest adekwatna do przedmiotu
żądania, co stanowi podstawę zarzutu naruszenia powagi rzeczy osądzonej, to
sąd może - po wyczerpaniu innych środków dowodowych - zobowiązać stronę
zgłaszającą ten zarzut, aby w trybie art. 352 KPC wystąpiła z wnioskiem o wy-
kładnię wyroku.
Przewodniczący SSN: Barbara Wagner, Sędziowie SN: Andrzej Kijowski
(sprawozdawca), Jerzy Kuźniar.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 25 lutego
1998 r. sprawy z powództwa Zofii W. przeciwko Ministerstwu Obrony Narodowej w
W. o wypłatę wojskowych świadczeń emerytalnych, na skutek kasacji wnioskodaw-
czyni od postanowienia Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Krakowie z dnia 8 lipca 1997 r. [...]
p o s t a n o w i ł:
u c h y l i ć zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Apelacyj-
nemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie do ponownego rozpoz-
nania oraz orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Powódka Zofia W. w pozwie z dnia 29 sierpnia 1995 r. wniesionym do Sądu
Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim domagała się zasądzenia od pozwanego
Ministerstwa Obrony Narodowej w W. kwoty 77.145 zł tytułem nie wypłaconych jej
zmarłemu mężowi, kpt. dypl. Karolowi W., świadczeń emerytalnych w okresie od
dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 grudnia 1960 r. Sąd Rejonowy postanowieniem z
2
dnia 28 września 1995 r. stwierdził swą niewłaściwość i sprawę przekazał Sądowi
Wojewódzkiemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie. Jednakże i
ten Sąd uznał się niewłaściwym do rozpoznania przedmiotowej sprawy, wobec czego
postanowieniem z dnia 17 kwietnia 1996 r. przekazał ją na mocy art. 200 KPC do
rozpatrzenia przez Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w War-
szawie, gdyż roszczenie powódki zostało skierowane przeciwko Ministerstwu Obrony
Narodowej.
Na to ostatnie postanowienie powódka wniosła zażalenie i zarzucając naru-
szenie przepisów art. 200 § 2 w związku z art. 200 § 1, art. 29, art. 68 w związku z
art. 67 § 2, art. 70 § 1 i 2, art. 327 § 1 w związku z art. 361 oraz art. 394 § 1 pkt 1
KPC wniosła o uchylenie zaskarżonego orzeczenia oraz przekazanie sprawy Sądowi
Wojewódzkiemu w Kielcach „celem kontynuacji postępowania”. Powódka twierdziła
w szczególności, że Sąd Wojewódzki w Kielcach jest związany postanowieniem
Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim, Sąd Wojewódzki mógłby bowiem
zgodnie z art. 200 § 2 w związku z § 1 tego przepisu stwierdzić swoją niewłaściwość
tylko w okolicznościach uzasadniających przekazanie sprawy sądowi wyższego
rzędu, gdy tymczasem Sąd Wojewódzki w Warszawie jest sądem równorzędnym.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie postano-
wieniem z dnia 8 lipca 1997 r. [...] uchylił zaskarżone postanowienie i odrzucił pozew.
W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia Sąd Apelacyjny wskazał, że z akt Sądu
Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie [...] wynika, iż
z pozwem przeciwko Ministerstwu Obrony Narodowej o kwotę 1.875.062.000 zł tytu-
łem świadczeń emerytalnych nie wypłaconych mężowi w okresie od dnia 1 września
1939 r. do dnia 31 grudnia 1960 r., występowała powódka już w 1993 r., a jej żąda-
nie zostało oddalone prawomocnym wyrokiem tegoż Sądu z dnia 26 października
1993 r. Rozpoznawanie przez sąd sprawy prawomocnie rozstrzygniętej jest zaś nie-
dopuszczalne z mocy art. 199 § 1 pkt 2 w związku z art. 366 KPC. Pozew podlegał
zatem odrzuceniu, wobec czego bezpodstawne było przekazanie sprawy Sądowi
Wojewódzkiemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie.
Sąd Apelacyjny zauważył też, że po przekazaniu sprawy przez Sąd Rejonowy
w Tomaszowie Mazowieckim do rozpoznania przez Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach powódka w piśmie procesowym z dnia 9
września 1996 r. wyraźnie stwierdziła, iż jej pozew nie jest odwołaniem od decyzji
3
organu rentowego i z tego względu kwestionowała bierną legitymację procesową
Wojskowego Biura Emerytalnego w K. Nie ulega zatem wątpliwości, że w niniejszej
sprawie chodzi - zdaniem Sądu Apelacyjnego - o to samo roszczenie, skierowane
przeciw tej samej stronie, a więc o przypadek rzeczy osądzonej w rozumieniu art.
366 KPC.
Kasację od powyższego postanowienia wniósł pełnomocnik powódki i zarzu-
cając naruszenie art. 366 KPC przez jego błędne zastosowanie domagał się uchyle-
nia zaskarżonego orzeczenia oraz poprzedzającego go postanowienia Sądu Woje-
wódzkiego w Kielcach i przekazania sprawy temuż Sądowi do merytorycznego rozs-
trzygnięcia, jak też zasądzenia powódce kosztów procesu za wszystkie instancje. W
uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, że wyrok Sądu Wojewódzkiego w War-
szawie wydany w dniu 26 października 1993 r. [...] dotyczył sprawy wysokości należ-
nej powódce wojskowej renty rodzinnej. Natomiast pozew wniesiony przez nią w
1995 r. odnosi się do odszkodowania za nie wypłaconą mężowi emeryturę. Porów-
nanie przedmiotu wyrokowania w 1993 r. i pozwu z 1995 r. wyklucza powagę rzeczy
osądzonej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja jest zasadna o tyle, o ile postępowanie prowadzone w niniejszej
sprawie, tj. w zapoczątkowanej pozwem z dnia 29 sierpnia 1995 r. sprawie przeciwko
Ministerstwu Obrony Narodowej o „odszkodowanie z tytułu niewykonania umowy o
ubezpieczeniu społecznym oficera zawodowego WP kpt. dypl. Karola W. na pods-
tawie decyzji emerytalnej Ministerstwa Spraw Wojskowych z dnia 16 sierpnia 1939 r.,
Nr 5620/I-4/729”, nie usunęło wątpliwości, czy sprawa między tymi samymi stronami i
w odniesieniu do tego samego przedmiotu żądania została już wcześniej pra-
womocnie rozstrzygnięta wyrokiem Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Warszawie z dnia 26 października 1993 r. [...] Wprawdzie wszczy-
nające tę sprawę pismo procesowe z dnia 23 kwietnia 1993 r. (datowane w Biurze
Podawczym Warszawskiego Sądu Wojewódzkiego w dniu 28 kwietnia 1993 r.) jest
też nazywane „pozwem” (a nie „odwołaniem”) i odnosi się również do „należnych
mężowi powódki, a nie wypłaconych mu świadczeń emerytalnych” (poczynając jedy-
nie od wcześniejszej daty 1 września 1939 r. i domagając się zasądzenia od Minis-
terstwa Obrony Narodowej odpowiednio wyższej kwoty, tj. 1.875.062.000 zł), co
4
prima facie uzasadniałoby zarzut naruszenia powagi rzeczy osądzonej (art. 366
KPC), ale jest równocześnie poza sporem, że przedmiot wyroku z dnia 26 paździer-
nika 1993 r. został w jego sentencji określony jako sprawa o „wysokość renty rodzin-
nej wojskowej”.
Przedmiot żądania wskazany w pozwie z dnia 23 kwietnia 1993 r. jest więc
wyraźnie różny od sformułowania przedmiotu wyrokowania w dniu 26 października
1993 r., przy czym brak uzasadnienia tego wyroku nie pozwala jednoznacznie usta-
lić, co naprawdę było przedmiotem rozstrzygnięcia. Istniejące wątpliwości pogłębia
też pozostała treść sentencji wspomnianego wyroku, a zwłaszcza oznaczenie strony
pozwanej oraz jej decyzji, od której miała się „odwoływać” Zofia W. (jej nazwisko
wpisano początkowo jako „W.-K.”), choć po sprostowaniu tej części wyroku postano-
wieniem z 29 listopada 1994 r. w późniejszych odpisach wyroku błędnie podaje się
sygnaturę sprawy [...]. Strony nie składały też żadnych oświadczeń do protokołu roz-
prawy, gdyż na jedynej rozprawie w dniu 26 października 1993 r. były nieobecne.
O przedmiocie wyrokowania w powyższej sprawie można więc wnioskować
jedynie z treści pism procesowych stron, zwłaszcza zaś z odpowiedzi na pozew, a
także późniejszych pism Departamentu Prawnego Ministerstwa Obrony Narodowej.
Korespondencja tego Departamentu wskazuje w szczególności na fakt, że między
powódką i Ministerstwem Obrony Narodowej lub Wojskowym Biurem Emerytalnym
toczyły się jeszcze przynajmniej dwie inne sprawy. Pierwsza z nich to sprawa z od-
wołania powódki (a właściwie wnioskodawczyni) od decyzji Szefa Wojskowego Biura
Emerytalnego w Kielcach o przyznaniu wnioskodawczyni wojskowej renty rodzinnej
od dnia 1 sierpnia 1992 r. Odwołanie wnioskodawczyni, domagającej się rewalory-
zacji tego świadczenia, zostało prawdopodobnie oddalone przez Sąd Wojewódzki-
Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie wyrokiem z dnia 28 kwietnia 1994
r. [...] Druga sprawa dotyczyła zaś wniosku o zasądzenie odsetek od przyznanej Zofii
W. wojskowej renty rodzinnej i miała się - z bliżej nie określonym rezultatem - toczyć
przed Sądem Wojewódzkim-Sądem Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach
[...].
Bez zapoznania się z aktami powyższych spraw, a także z aktami rentowymi
skarżącej, trudno sobie wyobrazić stanowcze rozstrzygnięcie istoty przedmiotowego
sporu. Gdyby jednak wspomniany materiał dowodowy nie wystarczył do poczynienia
ustaleń warunkujących takie rozstrzygnięcie, to Sąd Apelacyjny mógłby rozważyć
celowość zobowiązania strony pozwanej, aby w trybie art. 352 KPC zwróciła się do
5
Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z wnioskiem o wyjaśnienie wątpliwości co do
treści sentencji wyroku z dnia 26 października 1993 r.
Z wyżej wskazanych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 393
13
§ 1
KPC orzekł, jak w sentencji.
========================================